Tíminn - 28.06.1996, Blaðsíða 7

Föstudagur 28. júní 1996
7
TIIVIINN KYNNIR FORSETAFRAMBJOÐENDUR 1996
mannréttindi að fólk á íslandi geti séð fyrir sér með
dágvinnulaunum sínum. Að það sé í raun og veru mœli-
kvarði á siðmenningu einnar þjóðar hvort fólk getur séð
fyrir sér með því að vinna fullan vinnudag..."
Hjónin Gubrún Agnarsdóttir og Helgi Valdimarsson, lœknar og sérfrœöingar, á einum af tugum vinnustaöa-
funda, sem þau sóttu. Tímamynd Pjetur.
Guörún Agnarsdóttir í önnum á Alþingi í maí 1984, hér á tali viö Stein-
grím j. Sigfússon og Kristínu Halldórsdóttur. TímamyndAri
málum. Eflaust hefur henni
fundist að baráttumálum kyn-
systra hennar hafi lítt þokað
fram frá málfundinum í Versló
forðum. Allavega kaus hún að
taka þátt í starfi Kvennalistans,
og var kjörin á þing 1983 og var
þingmaður til 1990.
Enn í dag heyrast raddir frem-
ur óvinveittar konum. Til dæmis
hefur heyrst á opinberum vett-
vangi að nú sé nóg komið af
veldi kvenna á Bessastöðum.
Guðrún tekur ekki undir þetta.
„Mér finnst staðhæfingar af
þessu tagi fáránlegar, ekki síst er
það fáránlegt þegar við höfum
notið þess að eiga forseta sem
hefur borið hróður landsins víða
um heim og staðið sig með ein-
stakri prýði og sóma. Þegar Vig-
dís er að ljúka sínu mikilsverða
brautryðjendastarfi, þá er það
skrítið að menn skuli ekki skilja
að hún var að ryðja brautina fyr-
ir konur. Ég held hún hafi verið
mjög gott fordæmi fyrir bæði
drengi og stúlkur á íslandi og sé
einmitt sönnun þess hve vel
konur geta sinnt þessu starfi.
Sem betur fer hef ég bara heyrt
tvær manneskjur segja þetta í
mín eyru á ferðum mínum um
landið. Þetta voru auðvitað nei-
kvæðar eldri manneskjur sem
treystu ekki konum innfyrir
þröskuld, annáluð hrútshorn á
sínum stöðum, sem höfðu allt á
hornum sér. En mikilvægast af
öllu er að við viðurkennum og
hegðum okkur samkvæmt því,
að konur og karlar eigi að vera
jafn gjaldgeng til allra embætta í
þjóðfélaginu. íslendingar mundu
vera að gera eitthvað einstakt ef
þeir í annað sinn kysu konu til
forseta. Auðvitað finnst mér það
samt skipta meginmáli hver sá
einstaklingur er. Hvaða stefnu-
mál, hvaða lífsgildi manneskjan
hefur, og hversu trúverðugur er-
indreki hún getur reynst fyrir
þetta erindi sitt. Þetta er megin-
málið í mínum huga," sagöi
Guðrún Agnarsdóttir.
Málskotsréttur forseta ísiands
er sífellt í umræðunni. Hvert er
álit Guörúnar Agnarsdóttir á
þeim rétti?
Abild ab ESB bent til
þjóbarinnar
„Mér finnst þetta nauðsynleg
heimild sem eigi að grípa til ef
um er að ræða mál sem varðar
frelsi, fullveldi eða sjálfstæði þjóð-
arinnar. Mér finnst þetta vera
neyöarúrræði, sem ekki eigi að
nota í tíma og ótíma, einungis ef
um slík mál er að ræða. Ég get
nefnt þér dæmi um mál af því
tagi, sem mundu knýja mig til að
grípa til málskotsréttarins. Annars
vegar ef til umræðu væri umsókn
um aðild að Evrópusambandinu
án þess að menn hefðu ætlað að
bera það undir þjóðina. Þetta
fyndist mér svo afdráttarlaust að
ég mundi ekki einu sinni þurfa
undirritun verulegs hluta þjóðar-
innar til að grípa til málskotsrétt-
ar. Hitt atriðið sem ég get nefnt
eru dauðarefsingar. Það er ótví-
rætt í mínum huga að það er mál
af þeirri tegund að mér finnst að
þjóðin ætti að greiða um það at-
kvæði. Auðvitað vona ég að slíkt
mál komi aldrei upp á íslandi,"
sagði Guðrún Agnarsdóttir.
„Ég hef lagt mikla áherslu á
það í þessari kosningabaráttu að
áhrifavald forsetans sé mikilvægt.
Að hann geti verið málshefjandi
getur verið mjög árangursríkt.
Eitt af þeim málum sem ég kom
með inn í þessa umræðu í að-
draganda kosningabaráttunnar er
einmitt að þjóðin eigi samkvæmt
lögum rétt á því að greiða at-
kvæði í þjóðaratkvæðagreiðslu
um mikilvæg mál eftir settum
reglum. Þá yrði niðurstaðan í
slíkri þjóðaratkvæðagreiðslu ann-
að hvort bindandi eða ráðgefandi
fyrir Alþingi. Þetta var mál sem
ég kom með inn í umræðuna.
Allir aðrir forsetaframbjóðendur
hafa tekið undir þetta mál og
stutt það sem sýnir og sannar
hvernig málshefjandi getur feng-
ið aðra með sér til að styðja við
mikilvæg mál," sagði Guðrún.
Fólkib og dagvinnu-
launin
„Annað mál sem ég hef komið
með í umræðuna er mikilvægi
þess að við lítum á það sem
mannréttindi að fólk á íslandi
geti séð fyrir sér með dagvinnu-
launum sínum. Að það sé í raun
og veru mælikvarði á siðmenn-
ingu einnar þjóðar hvort fólk
getur séð fyrir sér með því að
vinna fullan vinnudag, ha.ft jafn-
framt tíma til að ala upp börnin
sín og sinna fjölskyldunni og
taka þátt í þjóðlífinu. Þessi um-
ræða hefur ieitt af sér umræðu
um lágmarkslaun í landinu og
launakjörin. Og hún hefur leitt
til þess að allir forsetaframbjóð-
endurnir hafa lýst því yfir að þau
laun séu ekki sómasamleg. Þetta
styður málefnið, það veitir því
ákveðinn byr og styrkir þá í sessi
sem eru aö reyna að breyta þess-
um málum. En að sjálfsögðu get-
ur forseti ekki hækkað launin í
landinu eða staðið í kjaradeilum,
né blandað sér í flokkspólitískar
þrætur um leiðir að markmiðum.
En hann getur bent á ákveðna
lágmarksstaöla sem þurfa að vera
í einu samfélagi, eða þau gildi
sem eru brýn og mikilvæg, kjöl-
festa, til þess að samfélagið verði
siðmenntað. Og forsetinn er
sameiningarafl og hlýtur að
leggja áherslu á gildi eins og sam-
ábyrgð, samhjálp og samvinnu.
Óttast atgervis-
flóttann
Mín áherslumál hafa auk þess-
ara tveggja sem ég nefndi,
kannski lotið að því hvernig við
getum best varðveitt sjálfstæði
okkar sem þjóðar. Það er ekkert
sjálfgefið eða öruggt og viö þurf-
um að vera vakandi fyrir því og
standa vörð um það. Ég óttast
ekki að við verðum hernumin
eða slíkt. Ég óttast atgervisflótta,
að við náum ekki að nýta þá
hæfileika sem búa með þjóðinni,
með því að rækta fólkið og
mennta það með fjölbreyttri
menntun sem höföar til þeirra
ólíku hæfileika sem við búum yf-
ir.
Sérstaklega vil ég að verk-
menntun verði hafin til vegs og
virðingar, því mér finnst að við
höfum vanrækt hana, jafnvel lit-
ið niður á hana meb ýmsum
hætti. Vib gerum til dæmis ekki
eins mikið úr því þegar fólk lýkur
verkmenntanámi eba starfs-
menntanámi af einhverju tagi og
við gerum þegar fólk lýkur námi
úr framhaldsskóla eða háskóla.
Það er ákveðinn sýnileiki í því
hvernig við hegðum okkur gagn-
vart nemendum. Við þurfum að
breyta þessu vegna þess að verk-
menntunin er samofin grund-
vallaratvinnuvegum okkar. Við
verðum að hafa verkmenntun í
hávegum og sýna henni fulla
virðingu. Við megum engan
huga, engar hendur, missa. Mest
af öllu þurfum við að rækta og
hlúa að hugvitinu, svo við kom-
um auga á nýjar leiðir til at-
vinnusköpunar. Þetta er lykilat-
riði í framtíðinni. Ef við finnum
ekki leiðir fyrir unga fólkib okkar
sem er ab fara utan til mennta, ef
við finnum ekki leið fyrir það
heim, getum ekki búið í haginn
fyrir það þannig að það geti nýtt
menntun sína og sé ekki að sli-
gast undan greiðslum af náms-
lánum og húsnæðislánum, þá
kemur það einfaldlega ekki til
baka," sagði Guðrún Agnarsdótt-
ir.
Sambýlingarnir for-
seti og forsætisráb-
herra
Guðrún segir að forseti og for-
sætisrábherra séu í sambýli í
stjórnarráðshúsinu, aðeins mjór
gangur á milli. Þeir eiga með sér
fund einu sinni í viku og þar geti
forseti komið skoðunum sínum á
framfæri.
„Þá skiptir miklu máli að vin-
samlegt samband sé milli forsæt-
isráðherra og forseta, að forset-
inn sé manneskja, sem talar
þannig að tekið sé mark á orðum
hennar eba hans," sagði Guðrún.
Guðrún sagðist einnig leggja
áherslu á ab forsetinn væri sem
allra sýnilegastur í þjóðfélaginu
við ýmsa atburði, til dæmis
skólaútskriftir. Forseti geti líka
efnt til hvatningarverðlauna fyrir
nemendur. Unga fólkið þarfnist
stuðnings. Það væri vissulega
kvíðvænlegt þegar 35 til 40% af
nemendum grunnskóla spjörubu
sig ekki sem skyldi á prófum.
Góbar fréttir og
slæmar
„Flestar spurningar á fundum
mínum um land allt hafa snert
afkomuna, afkomu plássins, fer
skipið, missa þau skipið, hvað
verður um afkomu fólksins. Á
þessum fundum er maöur að
hlusta á fólk, þá ræðir það um
sína hagi, kjör sín og aðstæður.
Þetta hefur verið geysilega fróð-
legt, eins og krefjandi námskeið
um það hvernig eitt þjóðfélag
starfar. Mér finnst ég barmafull
af góðum dæmum, gæti sagt
góðar fréttir og slæmar vikum
saman," sagði Guðrún Agnars-
dóttir.
„Góðu fréttirnar eru til dæmis
frá snjóflóðasvæðunum, Súðavík
og Flateyri. Það snart mig mjög
að heimsækja þessa bæi, bæði að
sjá verksummerki flóðanna, en
ekki síður ab finna baráttuþrek
fólksins. Að sjá hágæða rækju-
verksmiðju í Súðavík sem sækir
stöðugt í sig veðriö. Eða kúfisk-
framleiðslu ungra manna á Flat-
eyri, sem hafa ekki við aö fram-
leiða fyrir Bandaríkjamarkað og
hafa strangara gæðaeftirlit en
ætlast er til af þeim. Á Sauðár-
króki hitti ég menn sem höfðu
fundið aðferð til að súta ástral-
skar gærur þannig að enginn
leikur þab eftir þeim að gera þær
eins mjúkar. Þeir súta líka fiskroð
af stóra hlýranum, eitthvert
sterkasta skinn sem hægt er að fá
í skó og fatnaö. Ég sá möguleika
fyrirtækis á því að vinna hlaup úr
fiskroði í samvinnu við Kanada-
menn, sem síðan er hjúpað utan
um lyf og seinkar upptöku lyfj-
anna í líkamann, sem getur verib
mjög eftirsóknarvert. Þannig gæti
ég lengi haldið áfram, en nefni
til frábært starf í þágu aldraðra
sem vinna listmuni þrátt fyrir
fötlun sína," sagði Guðrún Agn-
arsdóttir.
En vondu fréttirnar sagbi Guð-
rún fyrst og fremst vera misskipt-
ingu afkomunnar, milli lands-
byggðar og höfubborgarsvæðis,
en líka eftir þeim störfum sem
fólk vinnur.
„Fólk kvartar ekki mikiö en
það er fyrst og fremst afar þraut-
seigt og duglegt. Þessi mikla um-
ræba um orðuveitingarnar end-
urspegla ab ég held misskiptingu
virðingarinnar. Það njóta nefni-
lega ekki allir sömu virðingar
þótt þeir vinni í raun jafn verð-
mæt störf," sagði Guðrún Agn-
arsdóttir að lokum.
-JBP