Tíminn - 29.06.1996, Side 10

10

Laugardagur 29. júní 1996
Afkastamesti kvikmyndageröarmaöur íslands,
Þráinn Bertelsson, spjallar um eigin myndir, sjálfan sig og framtíö
kvikmyndageröar á íslandi:
Kvikmyndabransinn aldr-
ei verið erfiöari en núna
Kvikmynd Þráins Bert-
elssonar, Einkalíf sem
sýnd var hérlendis í
fyrra, fékk mjög góöar viö-
tökur á kvikmyndahátíö-
inni í Cannes á dögunum.
Birti hiö virta tímarit Vari-
ety mjög lofsamlega um-
fjöllun um myndina í kjöl-
far þess og sló Tíminn á
þráöinn til Þráins af þessu
tilefni. Spjalliö breytti þó
snemma um stefnu og fyrr
en varöi var staöa og fram-
tíö kvikmyndageröar á ís-
landi oröin þungamiöjan,
en Þráinn er afkastamesti
kvikmyndageröarmaöur ís-
lands í dag og man tímana
tvenna. Þótt Þráinn segi aö
staöa kvikmyndageröar á
landinu hafi aldrei veriö erf-
iöari er hann bjartsýnn á aö
hugmyndir Finns Ingólfs-
sonar, iönaöar- og viöskipta-
ráöherra, muni veröa fyrsta
skrefiö í auknum skilningi
stjómvalda á stööu kvik-
myndarinnar.
-Hvaða áhrifhefur jákvæð er-
lend gagnrýni eins og nú birtist í
Variety á framgang Einkalífs?
„Fyrst og fremst þau aö ég
verð alltaf óskaplega feginn ef
einhver kann að meta það sem
ég er að gera. Það er ekki síst
skemmtilegt ef það á við utan
lands. Að öðru leyti hefur ver-
ið spurt miklu meira eftir kvik-
myndinni á alþjóðlegum kvik-
myndahátíðum og aðalkynn-
ing mynda fer einmitt fram á
slíkum hátíðum þannig að
það er mjög jákvætt. Kvik-
myndahátíðir eru að mestu
leyti sölutorg fyrir minni
myndir, eins og þær íslensku.
Okkar myndir standa náttúr-
lega utan við þessa stóru al-
þjóðlegu dreifingu sem tengist
Hollywood."
Þráinn hefur gert sjö myndir
í fullri lengd. Þær eru Jón Odd-
ur og Jón Bjarni, Nýtt líf, Dala-
líf, Löggulíf, Skammdegi og
Magnús auk Einkalífs. Þessar
myndir eru gerðar á 15 ára
tímabili.
Verbur ab
huga ab sérís-
lenska mark-
abinum
-Hafa fyrri myndir þínar hlot-
ið alþjóðlega dreifingu?
„Nei, ég get ekki sagt það,
með einni undantekningu þó.
Magnús er ein af þremur fjór-
um íslenskum myndum sem
víðast hafa farið. Hún fékk
m.a. tilnefningu til Evrópu-
verðlaunanna sem hjálpaði
henni mjög mikið og hún hef-
ur farið mjög víða. Einnig hef-
ur slatti af þessum myndum
verið sýndur í sjónvarpsstöðv-
um hér og þar."
Þráinn segir aö sitt markmið
hafi fyrst og fremst á undan-
förnum árum verið að búa til
íslenskar myndir fyrir íslensk-
an markað, enda sinni enginn
hinum séríslenska markaði ef
íslenskir kvikmyndagerðar-
menn geri það ekki. „Það er
hins vegar spurning hvort
maður þróast frá því að hugsa
bara um heimamarkaðinn,
trúlega mun maður færa sig í
auknum mæli út á við."
-Afillri nauðsyn þá?
„Já, trúlega er það. í öllu falli
finnst mér sem ég sé búinn að
gera það sem hægt er að ætlast
til af mér hvað þjóðlegheitin
varðar."
-Aftur að Einkalífi, hún hlaut
ekkert sérstaka aðsókn?
„Hún var bara eins og aörar
íslenskar myndir sem frum-
sýndar voru í fyrra. Þær fengu
flestar í kringum 16.000-
17.000 áhorfendur."
Breyttar
bíóvenjur
-Var hreinlega of mikið að
gerast í fyrra?
„Nei, það held ég ekki.
Myndir finna alltaf þann
áhorfendahóp sem þeim er
ætlaður. Það gerist ekkert þó
að myndunum fjölgi, það eitt
og út af fyrir sig á ekki að
minnka aðsókn. Ef fólk langar
til að sjá einhverja mynd þá
fer það i bíó." Þráinn segir bíó-
venjur landsmanna hafa
breyst með tilkomu æ fleiri
bíósala og fleiri mynda. Aldur
bíógesta hafi lækkað, þeir sem
fari að staðaldri í bíó séu yngri
en fyrr og venja þessa hóps sé
að velja úr í stuttan tíma þær
Þráinn Bertelsson.
myndir sem séu í tísku þá
stundina.
-Svo kann það einnig að hafa
áhrif að það þykja ekki lengur
nein nýmæli að íslensk kvik-
mynd sé frumsýnd?.
„Ja, samkeppnin sem kvik-
myndagerðin stendur í er ekki
innbyrðis í íslenskum mynd-
um heldur samkeppni við er-
lendar myndir. Þar stöndum
við náttúrlega tiltölulega höll-
um fæti. T.d. er mikill að-
stöðumunur eins og sést á
framleiðslunni."
Þung staba og
atgervisflótti
Nú tekur Þráinn sér nokkra
málhvíld og segir svo: „Það
gerist annað siagið að maður
missi móðinn, þetta er búið að
vera mikili barningur og því
miður hefur þetta aldrei verið
eins erfitt og núna. Þegar ég
ákvað að reyna að vinna við
þetta hér heima þá var ég ung-
ur og bjartsýnn og var að vona
að ástandið myndi batna. En
það hefur því miður ekki gerst
þó að margt hafi verið gott
gert. Aðstæður nú eru mjög
erfiðar."
-Megum við þá eiga von á tals-
verðum atgervisflótta út fyrir
landsteinana?
„Já, mikil ósköp. Sá atgervis-
flótti er þegar hafinn og stend-
ur sem hæst um þessar mund-
ir. Fullt af fólki hefur farið til
útlanda og aðrir hafa verið
nógu praktískt þenkjandi til
að láta sér ekki detta í hug að
koma hingað að námi loknu
eins og Sigurjón Sighvatsson."
-Hvað vildirðu helst sjá breyt-
ast hér heima?
„Ég vildi gjarnan sjá fram á
það að kvikmyndagerð yrði
viðurkennd sem atvinnu-
grein. Hingað til hefur verið
litið á hana sem e.k. listgrein
og enginn horft til þess að
þetta er í raun og veru iðnaður
sem skapar fjöldamörg árs-
verk, færir með sér tekjur inn í
landið, bæði beint og óbeint
eins og í tengslum við ferða-
mannaiðnaðinn. Ég held að ef
menn færu að líta á kvik-
myndagerðina eins og hverja
aðra nútímalega atvinnugrein
eða iðngrein, þá yrði framtíð-
in miklu bjartari. Máliö er nú
einu sinni þannig að menn
geta ætlað sér að búa til mikiö
listaverk en enginn getur sagt
fyrirfram um árangurinn. Það
er ágætt að byggja þetta á iðn-
aði og góður iðnaður leiðir þá
til þess að undirstaðan getur
skapað listaverk."
Frumkvæbi
rábherra lofar
góbu
-Telurðu mun á stefnu ís-
lenskra stjómvalda og ná-
grannalandanna hvað varðar
þennan skilning?
„Ég er alveg sanfærður um
að ef svo hefur verið þá er það
að breytast núna. Eitt af því fá
sem hefur vakið mér bjartsýni
er að Finnur Ingólfsson, iðn-
aðar- og viðskiptaráðherra,
hefur stofnað nefnd til þess að
athuga hvort iðnaður og kvik-
myndagerð geti átt samleið.
Þetta finnst mér vera ótrúlega
nútímaleg hugsun og jákvæö
og ég vona að hún leiði tll
framfara og er reyndar sann-
færður um það. Með því að
líta á kvikmyndagerð sem iðn-
að er ekki verið að segja að viö
ætlum að gera verri myndir.
Þetta er bara spurning um aö
líta aðeins raunsærra á hlut-
ina. Jafnvel þótt menn ætli sér
að búa til mikið listaverk þá er
það undirstaðan sem ræður
því að verulega leyti hvernig
til tekst."
Get ekki kvartab í
samanburbi vib
Orson Welles
-Að lokum Þráinn, hvað ertu
með á teikniborðinu sem stend-
ur? __
„Ég er að gramsa í handrit-
um og handritshugmyndum
og er að reyna að gera það upp
við mig hvað ég reyni við
næst. Það kemur væntanlega
til mín af sjálfu sér. í augna-
blikinu get ég ekki sagt að ég
sé með neitt ákveðið vekefni í
huga.
A milli þess sem ég hef verið
að búa til kvikmyndir hef ég
verið að reyna að fjármagna
þær, það tekur gífulegan tíma.
Ég var einhverju sinni í vetur
ab lesa ævisögu Orson Welles,
sem er einn af fáum óumdeil-
anlegum snillingum í kvik-
myndagerðinni. Hann sagði
að 80% af starfsævi hans
hefðu farið í einhverjar mis-
lukkaðar fjármögnunartil-
raunir svo að mér fannst þab
dálítil huggun harmi gegn að
fyrst höfuösnillingurinn þurfti
að eyða 80% tíma síns í þetta
væri kannski ekki ástæða fyrir
venjulegan mann eins og mig
að kvarta þótt 95% af mínum
tíma fari í svona rugl."
-Þetta er náttúrlega mjög já-
kvætt viðhorf?
„Já, eða fullkomlega óraun-
hæft. Annars gefst rnaður bara
upp."
Björn Þorláksson