Tíminn - 29.06.1996, Blaðsíða 13

Laugardagur 29. júní 1996
PfmDKd
13
Sigvaldi Kristjánsson
Fæddur 13. nóvember 1909
Dáinn 22. janúar 1996
Um Gjallarbrú
Hún tengir okkur viö æðri
heima í víðáttu alheimsins þar
sem tómiö ríkir. Yfir þessa brú
förum við öll á leið okkar til
hinnar eilífu sælu, þar sem ríkir
friður og ró, þar sem öll mein
fást bætt, sjúkragöngunni lokið,
friður og aftur friður ríkir undir
og yfir hinum alsæla bláhimni.
Þar sem nú hvílir sig Valdi vinur
minn, eftir allar þrengingar og
mæðu sem á stundum hrjáði
hann hin síðari ár.
En Valdi fer ekki yfir brúna
einn og sér. Ég trúi að við brúar-
endann bíði hans brúnn (svart-
ur) hestur, ein hans mesta ger-
semi í lifanda lífi. Vinur var
hans nafn. Það er ekki tilviljun
að hesturinn er með öllum tygj-
um, hann er honum ætlaður til
að bera hann yfir Gjallarbrúna!
Sama er hvenær komið er að
brú þessari, hún er alltaf upp-
lýst, með dagsbirtu að degi til,
en að nóttu er hún þökt lýsi-
gulli.
Móðgunnur er nefnd mær ein
er gætir brúarinnar, við endann
sem fjær er. Hún spyr menn að
nafni eða ætt, þaðan vísar hún
veginn.
Þarna sameinast þeir Valdi og
Vinur, háttbundin hófatök
hestsins á brúnni samlagast út í
ljósvakanum. Það tónverk skilur
sá einn sem hefur um aldur og
ár bundið tryggö við þetta göf-
ugasta dýr jarðarinnar. Þetta dýr
tók Valdi órofa væntumþykju
við, og það án uppgerðar.
í mörg ár sinnar ævi var vega-
_ vinna hans aöalstarf, með hest-
um sumar eftir sumar.
Við Valdi vorum góðir kunn-
ingjar um langa tíö, enda báðir
úr Strandasýslu, nánar tiltekið
úr Steingrímsfirði. í mörg ár leið
ekki svo vika að við töluðumst
ekki saman í síma, og bar þá
margt á góma, t.d. trúmál. Þar
var meiningarmunur á. Ég sagöi
eitt sinn viö hann, að að en-
daöri veru hans hér í heimi biðu
hans hestarnir hinumegin brú-
ar. Þetta féllst Valdi ekki á, hann
t MINNING
hafði sömu trú og gyðingar: allt
væri búið við grafarbarminn,
öllu lokið, aðeins draumur í ei-
lífu myrkri. Þarna er erfitt um
vik að sanna eða afsanna, en
bjargföst trú mín styðst við þá
sönnun sem ég tek gilda.
Mér er ljúft aö segja það hér
og nú að mikinn fróðleik nam
ég af vörum vinar míns Valda.
Hann var viskubrunnur af vís-
um og sögum. Þann óvenjulega
hæfileika hafði hann allt fram-
undir efri ár, að heyrði hann
kveðna vísu í eitt skipti mundi
hann vísuna alla tíð orðrétta.
Þetta mun fáum mönnum gef-
ið. Eins var um ýmsar frásagnir
sem ég heyrði frá honum, enda
var maðurinn það sem kallað er
stálminnugur og hafði þar að
auki frásagnargáfu með kímni í
bland. Ég hygg hann hafi verið
hagmæltur, þótt hann flíkaði
því ekki.
Eftir langa kynningu við
Valda sé ég betur og betur að
þessi maður hefði átt að starfa á
öðrum vettvángi.
Hefði þessi maöur fengið að
læra í skóla viskunnar við sitt
hæfi, undrast ég ekki þótt hann
hefði komist vel áfram, svo
minnugur og vel vitur sem
hann var. En Strandasýsla er
harðbýlt land og víða var á
þeim árum þröngt í búi, mikil
fátækt ríkjandi á þeim árum
sem Valdi ólst upp. Þótti gott ef
heimilin skrimtu af með mat og
húsaskjól. Menntun var naum-
ast um að ræða, utan barnaskóla
í einn til tvo vetur fyrir ferm-
ingu.
Ef vindar hefðu blásið á ann-
an hátt og Valda hefði boðist
menntun viö sitt hæfi, þá efa ég
ekki að hann heföi komist langt
með sínu góða minni og góðum
gáfum. Málfarið var gott, ís-
lenskan engin tæpitunga, held-
ur hrein og tær sem sönnum
Frónbúa sæmir. En staðreyndin
varð sú að páll og reka úrðu
hans förunautar. Léttadrengur í
sveit, síðan vinnumaður, þar
næst vegavinnumaður, allt frá
austanverðri Barðastrandarsýslu
til Holtavörðuheiðar og austur á
Stóra- Vatnsskarð.
Sigvaldi Kristjánsson fæddist
á Ósi við innanverðan Stein-
grímsfjörð. Þá var þar tvíbýli,
tvær fjölskyldur sín í hvoru
húsi. Seinna fékk þetta heitið Ós
eitt og Ós tveir.
Á barnsaldri var Valdi tekinn í
fóstur til hjónanna í Kálfanesi,
Magnúsar Lýðssonar og Elínar
Jónsdóttur frá Tröllatungu. Þar
eyddi Valdi uppvaxtarárunum
fram á annan áratuginn. Mikið
að gera sem í þá daga var á
sveitabæjum, vinnutími langur,
því Magnús var eljumaöur, var
ævinlega kominn til vinnu
klukkan sex á morgnana. Þar
hamraði hann járnið í smiðj-
unni til kvölds.
Húsmóðirin í Kálfanesi sá til
þess að matur var nægur og góð-
ur, sem í þá daga talið væri á
bestu búum.
Það henti Valda á unga aldri,
að finna látinn mann stutt frá
Kálfanesi. Mann þennan þekkti
Valdi og brá honum illa við.
Maður þessi hafði stytt sér aldur
á voveiflegan hátt. Þetta
brenndi sig inn í hug og hjarta.
Valdi vissi að vegna fátæktar
hafði þessi atburður gerst. Alla
tíð síðan hataði Valdi ekkert
meira en fátækt í landi. Hann
var því trúr til dauða að kjör
vinnandi fólks í landinu mættu
vera mannsæmandi.
Haldib á vit vinnu vítt og
breitt um landiö
Það fyrsta sem Valdi fór eftir
veru sína í Kálfanesi, var á vertíð
suður með sjó. Hann var land-
maður í Grindavík, fór sjaldan
eða aldrei á sjó. Þaö var á öðru
vori á leiö úr verinu að Valdi
höndlaði sinn mesta gleöigjafa í
lífinu.
Hann hafði komið á bæ einn í
Dölum vestur á leið í verið og
fastréb við bónda að koma við í
vertíðarlok, sem hann geröi.
Þá keypti hann af bónda
fjögra vetra fola brúnan, af því
fræga kyni í Hundadal. Eftir
tamningu reyndist þessi hestur
Sigvaldi og Vinur.
mikill og góbur reiðhestur. Ég
trúi þab ekki ofsagt að mesta
glebi og fullkomnun í lífinu
hafi þessi hestur veitt Valda.
Hesturinn gekk undir nafninu
Vinur. Ég hef áður skrifað um
þennan hest í blaðið Hesturinn
okkar og vísast til þess.
Valdi var ógiftur alla tíð og
barnlaus. Þess í staö átti hann
nokkra hesta, jafnvel akhesta
sem hann hafði í vegavinnu.
Hann stundaði mikið hesta-
kaup, þótti ab því gaman, og
stundum var af því gróðavon
þótt í smáum stíl væri.
Mig minnir að Valdi væri 15
eða 17 ár í vegavinnu hjá sama
manni, Magnúsi Ingimundar-
syni, Bæ í Króksfirði. Þar næst lá
leiðin til fyrstu vegagerðar yfir
Holtavörðuheiði, til Jóhanns
Hjörleifssonar, þess kunna verk-
stjóra.
í mörg ár var unniö í vega-
vinnu með hestum og kerrum,
það kom í hlut Valda ab hafa
umsjón meb hestunum. Til þess
þurfti hann ab fara á fætur á
undan öllum öðrum, því hest-
ana þurfti að hafa tilbúna þegar
vinna hófst.
Þegar vinna hætti að kvöldi
varð að koma hestunum í haga,
hefta þá sem strok var í, enn-
fremur að láta þá í eins góða
haga sem mögulegt var, sem
stundum gat verið langt í.
Bílar komu ekki við sögu fyrr
en búið var að hlaða kant og
púkka inní meö grjóti. En þá
tók ekki betra við, erfiöara var
að moka uppá bílpall en hesta-
kerru; þar utan voru ekki sturtur
á þeim bílum sem fyrstir komu
til vinnu, svo handsturta þurfti
á tipp.
Milli áranna 1940 og 1950
flutti Valdi sig til Reykjavíkur,
vann áfram í vegavinnunni á
sumrin, en hjá Grænmetisversl-
un ríkisins að vetrinum. Hann
keypti sér litla risíbúð að
Nökkvavogi 32, sem hann bjó í
alla tíð. Hans eina gleði og
ánægja var að koma á hestbak,
sem hann gerði meöan heilsa
leyfði, og hesta átti hann alla tíð
nema tvö síðustu árin.
Nú er stundaglasiö runnib í
botn, það sem eftir stendur er
tómib í mannlausri íbúð. Sím-
inn lokaður, enda við engan að
tala.
Bækurnar eru á sínum staö,
með sínum fróðleik sem eigandi
kunni ab meta. Nokkrar myndir
í römmum á skáp og borði, mest
af hestum, sumar með mönn-
um. Við kvebjum og þökkum
fyrir öll liðnu árin.
Strandasýsla hefur átt marga
góða syni, einn af þeim var
Valdi.
Sigurgeir Magnússon
Gubrún
Osló
Um miöjan júní lést í Ósló Gub-
rún Lára uppeldisfræðingur frá
Akranesi á 79. aldursári. Bana-
mein hennar var hjartaslag. Hafði
Guðtún verið búsett í Noregi frá
ungum aldri, en hún fór utan og
til fóstru- og uppeldisfræðináms
og ílentist þar til starfa og varð úr
ævivera, enda giftist hún norsk-
um manni, Odd Hilt myndhöggv-
ara frá Drammen. Áttu þau 3
börn: Ragnhild leikkonu í Ósló,
Björn lækni í Niöarósi og Tor-
stein, sem er rithöfundur og bóka-
útgefaadi í Ósló. Bjó hann í hús-
um mpbur sinnar á Jarlsborgveien
44, enþar eru skemmtileg timbur-
hús í listamannahverfi, reist
skömmu eftir stríb, og hlaut Odd
Hilt þar innivist og íbúð fyrir sig
og sína listrænu fjölskyldu, er þau
hjónin vora að nýju sest að í Osló
eftir nokkra dvöl á hinum forna
heföarstað í Nibarósi, þar sem
Odd vann að endurbótum og lag-
færingum á hinum aldna helgi-
dómi Niðarósdómkirkju. Til þess
vanda þurfti bæði listamenn og
hina færastu fagmenn. Var Odd
þjóðkunnur myndhöggvari í
heimalandi sínu og átti bjarta og
stóra vinnustofu í húsinu á Jarls-
Lára Briem Hilt
t MINNING
)
\
borgveien. Hann lést við lítinn
sjúkdómsfrest á aðventu; ióla
1986, fékk hjartaáfall hinn 4. ties-
ember og dó á fárra daga bib. I
Kona hans og yngri sonurinn
bjuggu áfram í listamannshúsinu
og héldu fallegu heimilinu við
aila hefð og virkt. Var þar gest-
kvæmt jafnan og íslendingum vel
fagnað. Eigum við kona mín pg
börn margra ljúfra samverá-
stunda að minnast þar og þakka,
en þær nöfnur náfrænkur, en Tor-
stein Hilt gamalgróinn vinur okk-
ar frá Ólafsvík og Mælifelli.
Guðrún Lára var fædd á prests-
setrinu aö Hrafnagili í Eyjafirði
mánudaginn síðastan í vetri 1918,
fjórða dóttir síra Þorsteins Ólafs-
sonar Briems, síbar prófasts, þing-
manns og ráðherra á Akranesi, og
frú Valgeröar Lárasdóttur, prests
Halldórssonar. Voru þær Guðrún
og Lára Sigurbjörnsdóttir, tengda-
móðir mín, systradætur. Yngsta
systir Gubrúnar dó í frumbernsku
og móðir þeirra ári síbar, um sum-
arkomuna 1924. Systranum gekk í
móðurstaö frænka Valgerðar, Em-
ilía Octavía Guðjohnsen frá
Vopnafirði, og varð hún, síðari
kona síra Þorsteins. Kirstín og Val-
gerður myndlistarmaður setlust að
í Reykjavík, og lifir nú aðeiits Val-
gerður þeirra Þorsteinsdætiki Bri-
em, en Halldóra búsett larfca og
merka ævi í Svíþjóö, ríkisarttitekt.
Halldóra lést í Stokkhólmi hinn
21. nóvember 1993 og iomu
minningar hennar út á bóli eftir
Steinunni Jóhannesdótturf frá
Akranesi nokkra fyrr. Segir par ít-
arlega frá ættum og æsku þeirra
systranna, sem allar voru búnar
miklum mannkostum. Skal það
ekki rakið að sinni, en Guðrún
Lára var ekki afskipt um listfengi
og góðar gáfur. Hún var og virt og
vinsæl af menntun sinni og
ábyrgðarstarfi langan starfsdag í
Noregi. Með afbrigðum skemmti-
leg kona, glaðlynd og gamansöm,
en rík af friðarhugsjón og mann-
bótastefnu. Var hún víðföral,
kannaði lönd og kynntist við fólk.
Era minningarnar áleitnar frá
komu hennar að Mælifelli, í
heimasveit og hérað afa hennar,
Ólafs Briems alþingismanns á Álf-
geirsvöllum. Hve hún skoðaði bæi
og stöðvar föðurfólks síns af mik-
illi ættfræði- og söguþekkingu
ásamt aðdáun á fegurð fjallanna
og hins víða undirlendis. — Síðar
kom hún til okkar í Húsi Jóns Sig-
urðssonar í Kaupmannahöfn.
Ekkja og ein á ferð. Þar vildi hún
koma á Kommúnuspítalann, þar
sem móbir hennar lá banaleguna
meir en 60 árum fyrr, og skoða allt
sem gerst, er áhrærði veikindi
móðurinnar og lækningatilraunir,
er þá voru helst bundnar vonir við
í baráttunni viö hinn hvíta dauða.
— Farangur ferðakonunnar frá
Ósló var aðeins einn lítill bakpoki.
Hún ætlabi til Róms og hafði meb
sér mikla bókþekkingu á Latverj-
um og fornri sem nýrri sögu lista-
mannalandsins suður vib Miðjarö-
arhaf. Þótt ferbapokanum væri
raplað, var gnægb eftir hins, sem
meira var. Ítalíuferðin var mikill
lista- og náttúraskobunarleiðang-
ur. Og í heimleiðinni þurfti hún
að grennslast fyrir um hvaðeina,
sem viðvék skagfirska mynd-
höggvaranum ^Albert Thorvaldsen,
sem gerbi 38 ára stans á Ítalíu á
fyrri hluta aldafirinnar sem leið.
Bréf Guðrúnir Lára vora snjöll,
hugmyndir frámlegar og boð-
skapur í máli og teikningu á kort-
unum athyglisýerður í einfald-
leika, en skýram dráttum. — Hinu
skal ekki gleymt, að hún var
manni sínum mikill félagi og ást-
úðarvinur, umhyggjusöm móðir
barnanna og prýddi heimilið af
smekkvísi og sérkennilegu næmi,
sem vakti aðdáuili og glaðan hug.
Þann léttleika hþgarfarsins, sem
hreif gest og gangandi með í list-
skynjun og ljúfm rnnsku.
Bömum og fjölskyldu Guðrún-
ar Láru Briem og .Odds Hilt send-
um við einlægar samúðar- og
saknaðarkveðjur með þökkum
fyrir allar glöðu og góðu stundirn-
ar í Ósló og á gamla heimaland-
inu hennar. í stað íslandsferðar í
næsta mánuði fór hún í nokkra
lengri flugferö. Og ekki með lítinn
mal um vinstri vænginn, en mik-
inn fjársjóð andans — listar, gleði
og mannræktar.
Ágúst Sigurðsson,
Prestbakka