Tíminn - 04.07.1996, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 4. júlí 1996
5
ESB: Minni veiðar, færri
fiskiskip
ESB til aðildarlanda, sem ekki stæðu
við skuldbindingar sínar. Til álita
kæmi líka, að hún sagði, að lönd
þessi sættu aukinni aflaskerðingu í
nýju sex ára viðmiðunaráætlun-
inni. — Ný aflaskerðing mun
þrengja að Bretlandi, sem minnkað
hefur veiðiflota sinn um aðeins 6%
í stað (áskilinna) 19%."
„Framkvæmdastjórn ESB hafa
borist tvær skýrslur. Og er önnur
þeirra frá óháðum sérfræðingum,
en hin frá fiskveiðinefnd hennar. í
þeim segir, að margir fiskistofnar
séu ískyggilega ofveiddir. — Bonino
krefst minnkunar veiðiflotans að
þremur þrepum: (a) 40% minnkun-
ar þess flota, sem veiðir stofna í
mestri hættu, svo sem þorsk, ýsu,
hvíting og lúðu á miðum í írlands-
hafi og í Norðursjó; (b) 20-30%
minnkunar flota, sem veiðir fisk-
stofna betur á sig komna; (c) 12%
minnkunar þess flota, sem veiðir
fiskstofna í jafnvægi."
■
„Framkvæmdastjórn Evrópubanda-
lagsins boðaði í gær allt að því 40%
minnkun þess flota, sem ýmsar fisk-
tegundir veiðir. Hún varaði líka við,
að gripið kynni að verða til refsiað-
gerða gegn löndum svo sem Bret-
landi og Hollandi, ef þau minnk-
uðu ekki fiskiflota sinn niður að
settum mörkum." Svo sagði Fin-
ancial Times 30. maí 1996 og enn:
„Emma Bonino, framkvæmdastjóri
ESB með umsjón með fiskveiðum,
kvað heilum fiskstofnum hætt við
„líffræðilegu hruni" á sumum fiski-
miðum, nema fiskiskipum yrði
fækkað á næstu sex árum, eins og
áskilið yrði."
„Samtök í sjávarútvegi vara við,
að þúsundir manna, sem atvinnu
hafa af fiskveiðum og fiskvinnslu
og tengdum greinum, munu missa
vinnu sína, ef úr veiðum verður
dregið að fyrirhuguðum mörkum.
— Frú Bonino sagði, að á móti
minnkandi veiðum kæmi aðstoð,
svo sem lækkun eftirlaunaaldurs og
styrkir, sem nema munu ecu 3,1
milljarði ($ 3,8 milljörðum) fyrstu
þrjú ár nýrrar sex ára viðmiðunar-
áætlunar fiskveiða, sem hæfist
1997. Fjárframlög vegna síðari ár-
anna þriggja yrðu samþykkt 1999.
að núverandi fimm ára viðmiðun-
aráætlun, sem á enda verður í lok
þessa árs. Nokkur ríki, á meðal
þeirra Spánn, Portúgal og Dan-
mörk, hafa þegar minnkað veiðar
sínar niður fyrir hin settu aflamörk.
Önnur ríki, svo sem Bretland og
Holland, eiga þar langt í land. —
Bonino varaði við því, að lönd, sem
ekki hefðu fært veiðar sínar að til-
skildum mörkum 1996, kynnu að
sæta ákæru fyrir Evrópudómstóln-
um, sem stöðvað gæti fjárframlög
Hún sagði, að framtíð fiskveiða væri
í hættu teflt, ef sjávarútvegsmenn
legðust gegn nauðsynlegri minnk-
un veiðiflotans. „Hvað, sem fiski-
menn segja, vita þeir vel — öðrum
betur — aö ýmsir fiskstofnar eru á
hættumörkum." „Sjávarútvegsráð-
herra ESB býður að samþykkja
heildaraflamörk áður en samið
verður við einstök lönd um hlut
þeirra, en það verður gert fyrir lok
þessa árs. — Þessi lækkun aflamarka
fylgir á eftir annarri umtalsverðri,
Stonehenge
Þjóblegur frób-
leikur í Þing-
eyrarhreppi
Mannlíf og saga í Þingeyrar-
hreppi er heiti á riti sem komið
er út og Hallgrímur Sveinsson á
Hrafnseyri ritstýrir. í bréfi til les-
enda í upphafi ritsins segir, að
tilgangurinn með útgáfunni sé
að halda til haga ýmsum þátt-
um úr mannlífi og sögu í Þing-
eyrarhreppi, fyrr og síðar, þar
með talinn Auðkúluhreppur
hinn forni, sem sveitarfélögin
voru sameinuð 1990.
Því er lofað, ef undirtektir
verða þokkalegar, að þetta verði
fyrsta heftið í ritröð og þá ekki
útilokað að sögusviðið verði
víkkað út þegar fram líða stund-
ir.
í því hefti, sem nú er komið
út, kennir margra grasa. Grein
og sögur eru um Eirík Þorsteins-
son kaupfélagsstjóra, og sagt er
frá hákarlaskipum í Dýrafirði á
árunum 1865-1892. Birtar eru
svipmyndir úr bakaríinu á Þing-
eyri og þeim sem þar stóðu fyrir
verkum og rakið er sitthvað sem
á dagana dreif í Keldudal. Hér er
fátt eitt nefnt af fjölbreyttu efni
í ritinu, sem margar forvitnileg-
ar myndir gera enn eigulegra. ■
Stonehenge In Its Landscape, eftir
R.M.J. Cleal, K.E. Walker og R. Mont-
ague. English Heritage.
Rit þetta, sem út kom 1995, var til-
efni ráðstefnu í London 20.-21.
mars í vetur. í grein um þá ráð-
stefnu í Nature 23. maí 1996 sagði
Clive Ruggles, kennari í fornleifa-
fræði við Háskólann í Leicester:
„Þar til bókin birtist, vom ekki á
reiðu gögn frá tveimur helstu upp-
gröftum — þeim sem William
Howley ofursti sá um á þriðja ára-
tugnum, og hinum sem Richard
Atkinson, Stuart Piggott og John
E.S. Stone sáu um á sjötta áratugn-
um og öndverðum hinum sjö-
unda."
„í raun réttri er Stonehenge ekki
einn minnisvarði, heldur röð
minnisvarða, sem um aldir vom
endurmótaðir og endumnnir. ...
Kennsl em nú borin á elstu um-
merkin í Stonehenge, sem aldurs-
greind verða, gröft hringskurðar og
hleðsla bakka frá því um 2950
f.Kr., að slepptum eða viðbættum
50 ámm. Þeir em þannig dálítið
eldri en talið var. (Holur eftir
stólpa undir núverandi bílastæði
em annars konar ummerki og
munu frá miðsteinöld, um 4000
árum fyrr.) Blásteinungarnir —
hnullungar úr dóloríti og rhyolíti,
um 4 tonn að þyngd — munu hafa
verið að fluttir um 2550 f.Kr., að
nú er talið, nokkmm öldum fyrr en
áður var haldið. Sandsteinamir
tröllauknu, dæmigervingar Stone-
henge, munu hafa verið að fluttir
um öld síðar."
„Blásteinungarnir em frá Preseli-
fjöllum í suðvestanverðu Wales ...
telja verður, að þeir hafi verið að
fluttir, en ekki þangað borist af
völdum skriðjökla. Huga þarf
þannig að lífsháttum og áskiptum
samfélaga í Wessex og Suður-Wa-
les, sem 200 km skildu á milli. ...
Óráðin gáta er, hvers vegna stein-
hnullungarnir eru svo Iangt að
komnir, og líka sú, hvernig sand-
steinarnir, 25 tonn að þyngd, vom
að dregnir, 30 km leið norðan úr
Marlborough Downs."
„Stonehenge var fyrst upp kom-
ið á miðri nýsteinöld (Stonehenge
1). ... Minnisvarðar, sem mynda
hring, voru í fyrstu úr timbri
(Stonehenge 2) og síðar úr steini
(Stonehenge 3). ... í árþúsund var
við minnisvarðana úr steini búið,
að gerðum nokkmm breytingum á
þeim. ... Stonehenge var bersýni-
lega samkomustaður og trúariðk-
ana — að fastmótuðum hátíðarsið-
um. Á útsýni frá Stonehenge og
öbmm minnisvörðum í grennd við
Stonehenge.
það, hafa verið gerðar nýjar athug-
anir, studdar tölvutækni. Þær sýna,
að ... viðmiðanir réðu staösetningu
nálægra minnisvarða. Haugar frá
öndverbri bronsöld em þannig á
hæöarhryggjum, sem mynda ná-
lægan sjóndeildarhring, þannig að
þeir sjást greinilega frá Stone-
henge."
„Langsótt virðist ekki lengur sú
hugmynd, að meb tilliti til stöðu
sólar og mána hafi minnisvarðinn
veriö viðmiðun um hringrás tím-
ans eða ab stjarnfræöileg sjónar-
mið hafi að hluta myndab þær
helgu meginreglur, sem við var
stuðst við mörkun landslags um-
hverfis Stonehenge." ■
Fordæmi Norðmanna
Vissulega er fyrirhyggja ekki eitt af
því sem einkennir veiðimanna-
þjóðfélög sérstaklega, enda erfitt að
skipuleggja langt fram í tímann
þegar lifað er af duttlungafullum
gæðum náttúmnnar. Veiðimanna-
þjóðfélög em þess vegna talin á
þróunarstigi og oft em þau fmm-
stæð.
Mörg einkenna veiðimannaþjób-
félagsins má enn finna á íslandi.
Menn vinna í skorpum, afla og
eyða, en ganga um atvinnulausir
þess á milli. Hugsunarháttur veiði-
mannsins endurspeglast í öllum at-
vinnugreinum og eru víst flestir
sammála um að jafnvel þjónustu-
störf einkennist allt of oft af veiði-
mannahugsunarhætti.
Sem betur fer hefur örlað á breyt-
ingu í átt til skipulags og skynsemi
á síðari ámm og ber þar hæst að
þrálát verðbólga hefur verið kveðin
niður.
Aðstæður til að vinna gegn verð-
bólgu hafa verið góðar. Samdráttur
einn út af fyrir sig hlýtur að hafa
áhrif í þá átt og ef til vill telst sam-
dráttur síðustu ára hafa haft allt ab
segja þegar árangurinn verður met-
inn við söguskoðun framtíðarinnar.
Nú em mörg teikn á lofti um að
samdráttarskeiði í íslensku efna-
hagslífi sé lokið að sinni. Sam-
kvæmt nýjustu fréttum verður
meiri lobna veidd á þessu ári en
nokkm sinni fyrr og áður hefur ver-
ið tilkynnt um aukna þorskveiði.
Auðvitað er þetta gleðilegt og
vissulega hefur þjóðin beðið eftir að
góðæri yrði á ný. Það þarf hins veg-
ar sterk bein til að þola góða daga
og nú reynir á þá sem landsmálum
stjórna. Það má ekki tapa þeim ár-
Frá
mínum
bæjar-
dyrum
LEÓ E. LÖVE
angri sem náðst hefur í efnahags-
málum og glutra stöðugleika niður
í sveiflukennt ástand veibimanna-
þjóðfélagsins.
Eg hef ábur bent á að aukinn
þorskveiðikvóta megi nota í þessu
augnamiði, en litlar undirtektir hef
ég orðið var við. Aðeins tóku aðilar
tengdir iðnaðinum undir hluta
hugmynda í þessum dúr, en ekki
stjórnendur efnahagsmálanna.
Finnst mér það miður, en um leið
og stjórnvöld hafna úrræðum,
hljóta þau að hafa önnur. Slík úr-
ræði hljóta því að vera í undirbún-
ingi. Eða em veiðimannasjónar-
miðin enn ríkjandi á æðstu stöð-
um?
Auðvitað veit ég að fyrir ríkissjóð
er gott að neysla aukist. Þá hækka
tekjur ríkisins af virðisaukaskatti og
öðmm gjöldum. En aukin neysla er
það sama og aukin eftirspurn sem
líka er skilgreind sem þensla.
Miðað við þær forsendur sem
virðast vera fyrir hendi er hætta á
ferðum í efnahagsmálum jafnframt
því sem lífskjörin batna. Það er
hætta á verðbólgu og öllum þeim
hörmungum sem henni fylgja.
Því er ekki óeðlilegt að nú sé kall-
að eftir úrræðum ríkisstjórnarinnar,
úrræbum sem leiði til þess að góð-
æri það sem í vændum er leiði ekki
líka af sér efnahagsleg vandræði.
Fyrir mörgum ámm stóðu Norð-
menn frammi fyrir því að inn í
efnahagslíf þeirra kæmi mikill og
óvæntur gróbi, olíugróðinn. Það
var deilt um hvernig með skyldi
fara. Ýmsir vildu bæta lífskjörin
með því að gróbinn yrði greiddur
út, ef svo má segja, en aðrir vildu
fara varlegar. Sjónarmið hinna síð-
arnefndu urðu ofaná, til heilla fyrir
norskt efnahagslíf.
Norðmenn nota gróðann til að
byggja upp fyrir framtíðina, hegða
sér eins og þróaðar þjóðir en ekki
eins og dæmigerð veiðimannaþjóð.
Við verðum að trúa að íslensk
stjórnvöld hugsi eins eða fari í
smiðju til frænda okkar þar eystra