Tíminn - 11.07.1996, Side 4

4
Fimmtudagur 11. júlí 1996
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gu&mundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánaðaráskrift 1700 kr. m/vsk. Verö í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Skaðlegar deilur
Heilbrigbisráðuneytið kynnti nýlega valfrjálst
kerfi, sem verið er að semja um við heilsugæslu-
lækna og binda með því enda á langvarandi deilur
milli þeirra og sérfræðinga og heilbrigðisyfirvalda.
Almenningur fær að velja um hvort þeir kjósa nú-
verandi ástand og leiti beint til sérfræðinga ef
veikindi ber að höndum, eða það tilvísunarkerfi
sem nú á að taka upp.
En ekki er samt neitt allsherjarsamkomulag í
höfn, því samtök sérfræðinga hafa ekki verið með
í ráðum og er að heyra á talsmönnum þeirra að
þeir eigi erfitt með að sætta sig við nýja kerfið og
samkomulagið við heimilislækna. En ekki er
ástæba til að ætla annað en að hægt verði að sætt-
ast um málin þegar að samningum kemur.
Aðeins hefur heyrst hljóð úr horni stjórnarand-
stöðunnar um ráðstafanirnar og þeim fundið það
helst til foráttu ab þær muni breikka bilið milli
ríkra og fátækra í landinu. Slíkt er fásinna og er
slíkur málflutningur ekki nokkrum læsum manni
bjóðandi. Þeir sem kjósa heimilislækna- og tilvís-
anakerfið, greiða aðeins 1500 til 2000 kr. einu
sinni á ári, sama hve oft þeir leita læknis síns eða
heilsugæslustöðvar. Greiðsla til sérfræðinga lækk-
ar til mikilla muna. Á þessu sést að lasburða og
auralítið fólk mun verja miklu lægri fjárhæðum
fyrir læknisþjónustu en gerist og gengur í núver-
andi kerfi.
En deilur um læknisþjónustu hafa ekki og
standa ekki á milli almennings og heilbrigðisráðu-
neytis, eins og oft er látið í veðri vaka og ekki
nema að takmörkuðu leyti milli heilbrigðisstétta
og stjórnvalda. Ágreiningurinn er ekki síst á milli
læknasamtaka og verkaskiptingu á milli heilsu-
gæslulækna og sérfræðinga, hvert sé hlutverk
sjúkrahúsa og hverju einkareknar læknastofnanir
eigi að sinna. Og svo náttúrlega hver á að borga
hverjum hvað. .
í allri þeirri umfangsmiklu umfjöllun, sem verið
hefur um heilbrigðismál og hlutdeild Trygginga-
stofnunar ab þeim, hefur það síast inn hjá öllum
þeim mörgu sem þurfa á læknisþjónustu að halda,
að varla séu aðpr færir um að fást við sjúkdóma og
lækna þá en Sérfræðingar á tilteknu sviði. Það
skapast vantrú a heimilislæknum, rétt eins og þeir
séu eitthvað vejrr að sér í fræðunum en þeir sem
hafa sérhæft sig á þröngu sviði læknavísindanna.
Þetta er mikill misskilningur, því íslensk lækna-
stétt er vel menntuð og heimilislæknar og þeir
sem starfa á heilsugæslustöðvum eru ekki síður
færir um að greina sjúkdóma og fást við marga
þeirra en sérfræjjöingar. Og ekki má gleymast að
margir læknar |ru einmitt sérhæfbir í heimilis-
lækningum.
Læknastéttin ætti að sjá sóma sinn í að leggja
niður deilur sín á milli og leggja heilbrigðisyfir-
völdum lið í að koma á viðunandi skipan í þeim
málaflokkum sem undir þau heyra. Langvarandi
deilur um heilbrigðisþjónustuna og innan hennar
eru almenningi að mestu óskiljanlegar. Þær þjóna
ekki öðrum tilgangi en að rugla fólk í ríminu og
gera það tortryggið gagnvart heilbrigðisstéttum og
stjórnvöldum og ávinningurinn er enginn.
Kratar á slóbum Framsóknar
Borgarfjörðurinn hefur oft verið vettvangur stórvirkja á
ýmsum sviðum. Þar var Snorri Sturluson þegar hann
skrifaði ódauöleg listaverk um fornar hetjur, Egill
Skallagrímsson framdi sitt fyrsta dráp nánast í fjöru-
borði Borgarfjarðar og á Borgarfirði var fyrsta íslenska
stórbrúin í sjó byggð.
Þaö var því ekki að ófyrir-
synju að Kratar völdu Borg-
arfjörðinn sem vettvang
enn einnar sameiningartil-
raunarinnar. Að þessu sinni
var staðarvalið sérstaklega
vandað því ekki dugði
minna en Paradísarlaut,
sem er sannkölluð náttúru-
perla, svolítill dalur eða
laut uppgróin og kjarri vax-
in, rétt við Norðurá, um-
kringd Grábrókarhrauni.
Ofarlega í lautinni er tær lindartjörn. í
lindina fellur lítill lækur sem brotið
hefur sér leið í gegn um hraunborgina
ofan við tjörnina en úr henni sitrar lækur í Norðurá.
Kratar skírast til Framsóknar
En Paradísarlaut á sér sögu, líkt og svo margt ann-
að í Borgarfirðinum. Samvinnuskólinn áður og nú
Samvinnuháskólinn stendur þar skammt frá. Á með-
an skólinn var ennþá menntaskóli tíðkuðust busa-
víxlur eins og í öðrum menntaskólum, eða tradi-
sjónir eins og samvinnuskólanemar kölluðu athöfn-
ina. Paradísarlaut lék stórt hlutverk í tradisjónum
samvinnuskólanema. Þangað var farið með nema á
fyrsta ári og þeir látnir dreypa á vatni úr tjörninni.
Segja má að það hafi verið táknræn inntaka í Sam-
vinnuskólann en flestir ráðherrar Framsóknarflokks-
ins gengu einmitt í Samvinnuskólann og sama má
segja um marga af óbreyttum þingmönnum flokks-
ins.
Garri veltir því fyrir sér hvort Kratar hyggist skírast
til Framsóknar í Paradísarlaut. Enda gerast Kratar
sporgöngumenn þessara framsóknarþingmanna og
ráðherra og halda hátíð í Paradísarlaut. Ekki nóg
með það, heldur fá þeir framsóknarmanninn og
fyrrverandi ritstjóra Tímans, Jón Sigurðsson, til að
gerast krati í einn dag og fylgja þeim um slóðir fram-
sóknarráðherranna í Borgarfirði. Garri verður að
segja fyrir sig að þær rista ekki djúpt yfirlýsingar um
framsóknarflór og fleira í þeim dúr hjá þeim krötum
miðað við þessa uppákomu og verður vart annað
skilið af þessum síðustu atburðum en hugur krata
standi býsna heitt í átt til Framsóknar.
Ef til vill hefur niðurstaða úr forsetakjöri leitt krata
til þeirrar niðurstöðu að heppilegra gæti verið að
gefa framsóknarmaddö-
munni undir fótinn en
reyna að eiga við Alþýðu-
bandalagið, enda nú orö-
in borin von að þar
hljómi nokkrar raddir
sem vilja líta við alþjóð-
legu samstarfi, enda telja
allaballar sigur vinstri afl-
anna hafa verið afgerandi
í forsetakosningunum.
Símaávarp
Hins vegar var athyglisvert að
fylgjast með fréttum af þessari
ágætu kratasamkomu. Þar var því lýst yfir að Ingi-
björg Sólrún mundi ávarpa samkomuna — í síma!
Garri spurði sjálfan sig að því af hverju kratar hefðu
ekki bara haft þetta símaheimsókn í Borgarfjörðinn.
Nú býður Póstur og sími upp á þessa líka fínu þjón-
ustu, það er hægt að hittast á símafundum hvar og
hvenær sem er, sem er bæði þægilegt og tekur mun
styttri tíma og þar að auki mikið ódýrara. Annars eru
kratar óttalega einhæfir í vali á ávörpurum, því Ingi-
björg Sólrún ávarpaði líka afmælishóf þeirra sl. vet-
ur. Annars getur svosem vel verið að Ingibjörg Sól-
rún sé eina manneskjan sem sé fáanleg til þess að
ávarpa kratasamkomu yfirleitt.
Garri er reyndar svolítið undrandi á því að kratar
skuli ekki hafa horft meira til Guðrúnar Agnarsdótt-
ur sem er augsýnilega á adrenalínflippi eftir kosn-
ingarnar, miðað við hugmyndir hennar um eigin
stjórnmálaflokk. Nú, eða þá til Guðrúnar Pé sem er
sannarlega efnafræðilegt fyrirbæri og þekkt nafn í
þjóðlífinu og hefur lýst því yfir opinberlega að hún
sé ekkert sérstakur sjálfstæðismaður umfram annað.
Garra finnst eiginlega að með því að kratar séu aö
nudda sér svona utaní framsóknarmenn séu þeir að
gera lítið úr formanni sínum sem hvað haröast hef-
ur gengið fram í að úthúða Framsóknarflokknum og
geri hann með þessu nánast ómerkan orða sinna.
Garri
Efnileg þrætumál
Ekki getur þjóðlegri íþróttar en landamerkjadeilna.
Sportið hefur verib iðkab frá upphafi íslandsbyggðar og
ýmsum brögðum beitt til að sanna eignarrétt fyrir landi
og afsanna eignarrétt annarra. Barist hefur verib á hval-
fjömm og styrkleiki látinn
rába hver á rekafjöru eða
beitarrétt. Fornar lögbækur
eru látnar skera úr um hvar
landamerki liggja eftir að
snjallir málafylgjumenn
eru búnir að túlka textann
að sínum hætti.
Afréttir og veiðiréttur,
eignarhald á vatni sem hit-
að er upp í neðra em mikil
deiluefni sem og hverjir mega skjóta
fugl sem flýgur yfir landareignir, eða
tyllir sér þar niður. Að eiga rennandi
vatn er lúxus sem fáum jarðarbúum
hlotnast nema útvöldum íslendingum, enda uijna eng-
ir fósturjöiýinni heitar en þeir. ísland er stórt enlíbúarn-
ir fáir og kemur því mikið til skiptanna, en noKkuð er
landinu samt misskipt og mun til að mynda leitun að
svo aumum hreppi að hann eigi ekki meira landssvæbi
en Reykjavík, sem þó hefur keypt jarbir og eyjarldýmm
dómum til að fá að kúldrast einhvers staðar k Fróni
landeigendanna. I
Deiliskipulag
hreppa
Nú eru einhverjir staðfestulausir náungar fyrir sunn-
an farnir ab kvarta yfir þeim úrskurbi að Langjökull og
Hofsjökull og svæðið á milli þeirra heyri til deiliskipu-
lagi hrepps í Húnaþingi. Þar með ræður hreppstjórinn í
þeim hreppi Svínavatnshreppi allri mannvirkjagerð á
svæðinu. Eru uppi áform um að koma upp ferðamanna-
miðstöð milli jökla til að glæða atvinnulífið í hreppn-
um.
En forkólfar Ferðafélags íslands halda að þeir eigi um-
ráðaréttinn og séu gæddir þeirri skipulagsgáfu að geta
einir hrófað upp skúrum þar uppi á hálendinu.
Hér er upp komin hin efnilegasta þræta sem vel getur
enst í kynslóbir ef vel er á málum haldið. Hver á hálend-
ib? er brennandi spurning dagsins og sýnist sitt hverj-
um. Dómstóll úrskurðar þetta og umhverfisráöuneytið
hitt og skipulag ríkisins veit ekki sitt rjúkandi ráð.
Einskis manns land
Landlausu sveitarfélögin á Innnesjum eru komin í
fýlu og segjast ekkert skipta sér af eigum annarra og
nýju sveitarfélögin á Vest-
fjörðum eiga nóg með sína
fjallgarða og illfærar heibar.
Færa má rök fyrir því að
þab sé sauökindin sem á ís-
land því hún á beitarrétt á
afréttum og á honum bygg-
ist eignarhaldið á sjálfu há-
lendinu. Það eru því eig-
endur fullvirðisréttarins og
búmarksins og/eða búvöru-
samningsins sem hafa umráðaréttinn
og hlýtur rábuneytið að byggja úr-
skurð sinn um skipulag Hveravalla á
þeirri einföldu stabreynd.
En dálítið er það undarlegt ab verib sé að deila um
hverjir eiga byggingaréttinn á Hveravöllum í ljósi þess
að á hálendinu em svo sem 400 skúrar af öllum stærð-
um og gerðum, sem ekkert byggingaleyfi hefur verið
gefið fyrir og litlar sem engar athugasemdir hafa verið
gerðar vib.
Það sýnir að litið hefur verib á hina „blautu og köldu
eyðimörk", eins og glöggur útlendingur kallaði mestan
part íslands, sem nokkurs konar einskis manns land.
Ökufantar á fjöllum hafa einnig litið á allar óbyggðir
sem sinn prívat leikvang, eins og dæmin sýna og sanna.
Gjarnan er talað um hálendið sem mikla auðlind sem
mala á íbúum mannabyggða gull í formi ferðamanna-
þjónustu, eins og það er kallaö nútildags. Þá kemur að
því vandamáli hver og hvernig á að græða á óbyggðun-
um. Góbskáldið sagði í frægu kvæði að landslag væri lít-
ils virði ef það héti ekki neitt.
Svipað má segja um sjálft landið; það væri lítils virði
ef enginn ætti það. Vandamálið er aðeins hver á landið
og þá sér í lagi hálendib. Um það má þjarka, úrskurða og
dæma svo lengi sem ekki þrýtur örendið.
Það er aðeins eitt sem verður að gæta í þessu sam-
bandi, sem er ab landið verði aldrei eign þjóðarinnar
eins og fiskimiðin, eins og svo skilmerkilega er tekið
fram í lögum um fiskivernd.
Og aldrei skal það viðurkennt að landið eigi sig sjálft,
enda er það hvergi fært í veðmálabækur.
OÓ
Á víbavangi