Tíminn - 11.07.1996, Side 10
10
Fimmtudagur 11. júlí 1996
S
þróaöri löndum heims
a.m.k. hafa Bandaríkin
orö á sér sem til þess aö
gera hættulegt land, vegna
þess hve mikiö sé um glæpi
þar. En því fer víös fjarri aö
Bandaríkin séu heimsmeistar-
ar í þeirri grein og miöaö viö
ástandiö í þeim efnum í
mörgum löndum öörum er
bandaríski meöaljóninn
nokkuö svo öruggur um líf,
limi og eignir fyrir glæpalýö.
Árið 1993 voru framin í
Bandaríkjunum 9,9 morö á
hverja 100.000 íbúa. Þaö er aö
vísu mikið miöaö við þaö sem
gerist í Vestur- Evrópu, Japan og
Eyjaálfu, t.d. liðlega þrefalt á við
þaö sem er í Finnlandi, rúmlega
fimmfalt meira en í Þýskalandi
og meira en tífalt meira en í
Bretlandi og Japan.
Lækkun morbatíbni
um 37%
En í Kasakstan voru árið 1993
framin rúmlega 19 morö á
hverja 100.000 íbúa og áriö áð-
ur næstum 23 í Mexíkó. í Rúss-
landi var morðafjöldinn 1993
rúmlega þrefalt hærri en í
Bandaríkjunum, aö tiltölu viö
fólksfjölda.
Tölur þessar eru teknar frá Al-
þjóölegu heilbrigðismálastofn-
uninni (WHO), en rétt er að
geta þess aö aðeins 54 ríki senda
henni tæmandi skýrslur um
morö hjá sér aö staðaldri. Á list-
anum yfir ríki þessi er Suður-
Afríka nú langhæst, meö 44,6
morö á hverja 100.000 íbúa áriö
1994. Síðustu tvö árin hefur sést
í blöðum aö þarlendis séu nú
framin sexfalt eöa nífalt fleiri
morö árlega en í Bandaríkjun-
um, að tiltölu viö fólksfjölda.
Samt er Suður-Afríka meöal
þeirra landa þar sem sagt er aö
friður ríki.
Miðað við þetta mega Banda-
ríkjamenn prísa sig sæla. Meira
að segja herma fregnir að
morðatíönin hjá þeim hafi und-
anfariö lækkað svo nokkru
muni. Stjórn- og yfirvöld, sem
alltaf eru aö lýsa yfir herferðum
gegn glæpum, þakka sér þaö
efalítiö aö einhverju leyti. Önn-
ur tilnefnd ástæöa er aö í sum-
um stórborgum hafi glæpa-
gengin komist að samkomulagi
um skiptingu á athafnasvæöum
og gert meö sér einskonar
vopnahlés- og friðarsamninga,
rétt eins og gengur og gerist í
öðrum stríðum.
New York er meöal þeirra
borga þar sem morðatíðni og
glæpatíðni yfirleitt hafa verið á
hraöri niðurleiö upp á síökastiö.
Síðustu rúm tvö árin hefur
morðatíönin þar lækkaö um
37% og glæpum, sem á opin-
beru máli eru skilgreindir sem
grófir, hefur fækkaö um fjórð-
ung. Nú er svo komið aö New
York, sem fyrir fáeinum árum
var talin ein af hættulegustu
borgum Bandaríkjanna, er sögð
vera ein hættuminnsta stór-
borgin þarlendis.
Færri giæpir — fleiri
handtökur
Margir, ekki síst New Yorkbú-
ar sjálfir, hneigjast að því aö
þakka þetta núverandi borgar-
stjóra þar, sem Rudolph Giuli-
ani heitir, repúblíkani og
ítalskrar ættar. Hann samsvarar
aö líkindum ekki þeim hug-
myndum sem algengt er aö fólk
geri sér um ítali, sem léttlynda
menn, gefna fyrir söng og
kvennafar, eða þá sem skugga-
lega mafíósa. Giuliani er sagður
minna öllu fremur á jesúíta eöa
jafnvel Forn-Rómverja af
strangara taginu. Undir hans
Undir stjórn borgar-
stjóra, sem þykir
minna á jesúíta eöa
Forn-Rómverja, hefur
New York, sem fyrir
fáeinum árum haföi
orö á sér sem ein
versta glœpaborg
heims, oröiö meöal
þeirra stórborga
Bandaríkjanna þar
sem öryggi almenn-
ings er mest
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
Ciuliani: strangur og lítur út fyrir
oð vera þaö.
stjórn og samkvæmt beinum
fyrirmælum hans hefir lögregla
risaborgarinnar gerst miklu
strangari og harðsnúnari gagn-
vart glæpalýðnum en lengi
hafði verið vaní í þeim stóra
staö.
Fyrirrennari Giulianis sem
borgarstjóri var blökkumaöur-
inn og demókratinn David
Dinkins. Hann var ljúfmennsk-
an sjálf í framkomu, stofnaði til
hinna og þessara áætlana og
kerfa sem áttu að vera til hjálpar
fátækum, boðaði bræðralag
með öllum þjóðernum risaborg-
arinnar, sem að sögn eru 178
talsins, var sjálfur enginn sér-
stakur atorkumaður og reiddi
sig á starfslið borgarinnar, en
því fjölgaði gríðarlega á borgar-
stjóratíð hans. En í stað bróður-
kærleiksins með þjóöernum
sem Dinkins boðaði, magnaöist
undir handleiðslu hans fjand-
skapurinn milli þeirra, svo að
kynþáttaóeirðir gusu upp ann-
aö veifið. Og þeim stórfjölgaði
sem lifðu á félagshjálp frá borg-
inni.
Fyrir borgarstjóratíð Giulian-
is, sem er rúmlega fimmtugur
aö aldri, var New York-lögregl-
an talin með spilltustu stofnun-
um Bandaríkjanna. Sagt var
sem svo að á milli hennar og
glæpalýðsins væri í gildi eins-
konar griðasáttmáli. Nú kvað sú
lögregla vinna samkvæmt
tveimur meginkröfum ofan frá:
að glæpum fækki og handtök-
um fjölgi. „Við erum loksins aft-
ur farnir að gera það, sem eigum
að gera, annað er það ekki," hef-
ur þýskur blaðamaður eftir lög-
regluforingja einum þar í borg.
„Stríð gegn fátæk-
lingum"
í vandræðahverfum borgar-
innar skjálfa eitursalar, sem áð-
ur stunduðu viðskipti sín án
þess að sjá mikla ástæðu til að
leyna því, á beinunum og
barma sér sáran út af „ítalan-
um", repúblíkönum og lögregl-
unni, sem þeir kalla „fasista" er
séu að gera borgina að lögreglu-
ríki og í „stríði við þá fátæku".
Millistétt borgarinnar, hvít
mestanpart og að einhverju
leyti orðin gul, er þeim mun
ánægðari með Giuliani.
Fréttaskýrandi einn segir að
meginregla hjá New York-lög-
reglunni undir stjórn Giulianis,
sem ekki er síður strangur á svip
en í orðum og gerðum, sé alger
vöntun á umburðarlyndi. Lög-
regla hans ræðst nú t.d. af
hörku á „smákrimma" eins og
svokallaða „Squeegees", sem
óumbeðið þvo framrúður á bíl-
um er þeir stansa á rauðu ljósi
og krefjast fyrir það gjalds af
meiri eða minni aðgangshörku.
„Betlarar", sem í raun eru frekar
ræningjar og hafa lengi verið
umbornir, eiga lögregluna nú
hvarvetna yfir höfði sér. Árang-
ur: New Yorkbúar njóta meira
öryggis en áður í almennings-
görðum og á götum og í fang-
elsin er svo troðið að einn
blaðamaðurinn segir að þau séu
komin að því að springa utan af
fangamergðinni.
Giuliani hefur einnig komið í
kring stórfelldum sparnaði í
rekstri borgarinnar, m.a. með
því að fækka um 100.000
manns þeim, sem lifa á framlög-
um frá velferðarkerfinu. í ljós
kom að fólk þetta hafði útvegað
sér framlögin með svindli. Gi-
uliani hefur einnig hafið her-
ferð gegn miður kurteislegu
framferði og sóðaskap, t.d. eiga
menn nú á hættu að verða
dregnir fyrir lög og dóm ef þeir
drekka áfengi og kasta af sér
vatni á almannafæri eöa krota á
veggi. Nú heyrist jafnvel sagt að
New York sé farin að taka Sin-
gapúr sér til fyrirmyndar. ■