Tíminn - 13.07.1996, Blaðsíða 9

Laugardagur 13. júlí 1996
9
Ögmundur Jónasson:
Þörf á málefna-
legri umræöu
essa dagana er heilbrigðisráð-
herra að kynna hugmyndir
um hvernig efla megi heilsu-
gæsluna í landinu. Hún hefur búið
við fjárskort og er það að sjálf-
sögðu fagnaðarefni ef ríkisstjórnin
gerir ráðstafanir til þess að efla
heilsugæsluna, sem er og á að
vera, grunnur heilbrigðisþjónust-
unnar.
En fleira hangir á spýtunni. Til
stendur að draga úr þjónustugjöld-
um, bjóða upp á þann valkost að
fólk greiði ekki komugjöld á
heilsugæslustöðvar, en borgi þess í
stað nefskatt, eins konar trygg-
ingu, upp á 1500 til 2000 krónur.
Að vissu leyti væri þetta spor fram
á við, miðað við það fyrirkomulag
sem við búum við núna. Kostnaði,
sem nú fellur einvörðungu á þá
sem verða að leita sér lækninga,
yrði með þessu dreift á einstak-
linga sem ekki þurfa á lækningu að
halda.
Horfiö frá samábyrgö
Hins vegar er ærin ástæða til að
gjalda varhug við þessum hug-
myndum. í fyrsta lagi er um nef-
skatt að ræða, jafnháa krónutölu
fyrir tekjulága og tekjuháa, gagn-
stætt því sem tíðkast í almenna
tekjuskattskerfinu, sem er tekju-
tengt.
í öðru lagi eiga þeir sem eru
heilsuhraustir kost á því að undan-
skilja sig skattlagningunni. Þetta
er grundvallaratriði, því með val-
frelsi í skattlagningu er horfið frá
samábyrgð og yfir í einstaklings-
bundnar lausnir. Ekki er ráðgert að
mismuna í þjónustu á þessu stigi,
en hætt er við því að brautin liggi
þangað. Hér er ekki um einhverja
smávægilega tæknilega breytingu
á skattlagningu að ræða, heldur er
hér verið að taka upp kerfi sem er í
grundvallaratriðum frábrugðið því
sem við eigum að venjast.
í þriðja lagi er ástæða til að ótt-
ast að fólk, sem hefur mjög lítil
fjárráð, muni ekki greiða nefskatt-
inn, heldur taka áhættu af því að
borga hann ekki, en fyrir bragðið
standa frammi fyrir þjónustu-
gjöldum ef heilsan bregst. Aubvit-
að má til sanns vegar færa að þab
fólk verði ekki verr sett en við nú-
verandi abstæður. Hætt er hins
vegar við því að kostnaðarhlutfall
muni breytast í kjölfariö og trygg-
Eins og fram hefur komið í fjöl-
miðlum undanfama daga, mælist
ákvörðun umhverfisráðherra um
flutning Landmælinga íslands af-
ar illa fyrir meðal starfsmanna
stofnunarinnar. Leiðarahöfundar
tveggja dagblaða hafa jafnframt
gagnrýnt ákvöröunina mjög harð-
lega, en aðrir hafa talið sjálfsagt að
landsbyggðin fái til sín hluta op-
inberrar starfsemi.
En burtséb frá allri umræðu um
það hvort flutningur slíkra stofnana
sé æskilegur eða ekki, er mjög baga-
legt hversu mikil óvissa virðist ríkja
um margar hliðar málsins, einkum
þær er snúa að réttindum starfs-
manna. Á því sviði virðist vera fátt
ingin vega þyngra til þess að örva
fólk til að greiða hana. Og þyngra
vegur hún eftir því sem komu-
VETTVANCUR
gjöldin yrbu hærri.
í fjórða lagi má búast við því að
áður en langt um líöur muni
tryggingafélögin fara ab ásælast
þessa sjúkratryggingu. Hvers
„Auðvitað má til sanns
vegar fœra að það fólk
verði ekki verr sett en við
núverandi aðstœður. Hœtt
er hins vegar við því að
kostnaðarhlutfall muni
breytast í kjölfarið og trygg-
ingin vega þyngra til þess
að örva fólk til að greiða
hana. Og þyngra vegur hún
eftir því sem komugjöldin
yrðu hœrri."
vegna ætti ríkið að sjá um hana en
ekki aðrar tryggingar einstaklings-
ins?
Öllu ægir saman
í þeirri umræðu, sem nú fer fram
um heilbrigðisþjónustuna, ægir
öllu saman: þjónustugjöldum,
nefskatti, tilvísanakerfi, útboðum
og einkavæðingu. Eflaust er það
rétt hjá leiðarahöfundi Tímans á
fimmtudag, að „langvarandi deil-
ur um heilbrigðisþjónustuna og
innan hennar eru almenningi að
mestu óskiljanlegar". Iðulega sé
um að ræða hagsmunaárekstra
innan kerfisins og ættu heilbrigð-
isstéttir að sjá sóma sinn í því að
leggja niður deilur sín á milli og
leggja heilbrigðisyfirvöldum lið til
góbra verka.
Stjórnarandstaðan fær sömu
einkunn í þessum sama leiðara,
sem ber fyrirsögnina „Skablegar
deilur". Frá stjórnarandstöðunni
hafi heyrst hljóð úr horni. Ráðstaf-
anir heilbrigbisrábherra komi til
með að breikka bil milli ríkra og fá-
tækra. Slíkt er fásinna, segir leið-
arahöfundur Tímans, og „er slíkur
málflutningur ekki nokkrum læs-
um manni bjóbandi. Þeir sem
kjósa heimilislækna og tilvísana-
um reglur. Á Alþingi i vetur lagði
Hjörleifur Guttormsson fram þings-
ályktunartillögu að slíkri reglugerð.
Þar kemur fram að þó ýmsar tillögur
hafi síðustu ár verið settar fram um
flutning stofnananna sjálfra, hafi lít-
ið sem ekkert verið rætt um réttar-
stöbu starfsmanna. Þaðan af síður sé
í núgildandi lögum að finna neinar
reglur eða ákvæði um slík mál. í til-
lögunni segir ennfremur að mjög
brýnt sé að setja reglur sem nái ekki
einungis til þeirra, sem kjósa að
halda áfram störfum, heldur einnig
tilþeirra sem ákveða að flytja ekki.
I því samhengi bendir Hjörleifur á
sambærileg dæmi frá hinum Norð-
urlöndunum, þar sem mun stærri
kerfið, greiða aðeins 1500 til 2000
krónur einu sinni á ári, sama hve
oft þeir leita læknis síns eða heilsu-
gæslustöðvar. Greiðsla til sérfræð-
inga lækkar til mikilla muna. Á
þessu sést að lasburða og auralítið
fólk mun verja miklu lægri fjár-
hæbum fyrir læknisþjónustu en
gerist og gengur í núverandi
kerfi."
Stígum skrefið til fulls
Eins og hér hefur verib rakið, þá
er þab rétt að þessi breyting kann
ab verða til þess að draga úr út-
gjöldum fólks sem þarf mjög á
heilbrigðisþjónustu að halda. Það
er hins vegar óskiljanlegt hvers
vegna skrefið er ekki stigið til fulls
og tilkostnaðurinn færður inn í al-
menna tekjuskattskerfið, í stab
þess að bjóba upp á valmöguleika
sem gerir heilsuhraustu fólki kleift
að undanskilja sig skattinum og
það sem verra er, skapa þá hættu
að tekjulágt fólk taki áhættu af því
að greiða ekki skattinn. Við skul-
„Á undanfómum árum
hafa verið gerðar miklar
breytingar á heilbrigðis-
kerfinu, þar sem sjúkling-
um hefur stórlega verið
íþyngt. Efþað er ásetning-
ur heilbrigðisráðherra að
vinda ofan afþví kerfi og
deila byrðunum, þá þarf
að búa svo um hnútana
að allir aflögufaerir þegnar
landsins komi þar að
máli."
um ekki gleyma því að trygging
fyrir fimm manna fjölskyldu gæti
numið 10 þúsund krónum.
Fram til þessa hefur velferðar-
kerfiö á íslandi að uppistöðu til
verib rekið á grundvelli samtrygg-
ingar og samábyrgöar; fyrir sam-
eiginlegt fé allra skattgreiðenda.
Með þessu valfrjálsa fyrirkomulagi
er verið að fara inn á braut sem er í
grundvallaratriðum frábrugðin því
sem tíbkast hefur. Þetta er því eng-
in smávægileg tæknileg breyting á
skattlagningu. Þetta er grundvall-
arbreyting.
skref hafi verið tekin í dreifingu
stjórnsýslu ríkisins, en hér. T.d. séu í
gildi í Noregi reglur um að samráð
skuli haft við starfsmenn og þeir
styrktir fjárhagslega við flutning og
sölu og kaup á húsnæði. Um leið er
reynt að útvega maka vinnu og
börnum pláss á bamaheimili. Þeir,
sem ákveða að flytja ekki með stofn-
uninni, eiga m.a. forgang ab lausum
störfum hjá stofnunum undir sama
ráðuneyti. Allt eru þetta aöeins
nokkur dæmi, en þau gefa ákveöna
mynd af þeim tryggingum sem
starfsmenn ríkisins á hinum Norbur-
löndunum eiga rétt á.
Ljóst er að reglum um þessi mál er
mjög ábótavant hér á landi, og fyrir-
staba gegn geðþóttaákvörðunum því
frekar lítil. Ráðherravald er nú þegar
talið of mikið innan íslenskrar
stjórnsýslu, og því ætti að teljast
mikilvægt að Alþingi setji reglur um
mál sem þessi, svo koma megi í veg
fyrir að duttlungar rábherra og við-
komandi bæjarstjórnar ráði ferðinni.
-sh
Flutningar ríkisstofnana:
Vantar reglur um
réttindi starfsmanna
Ogmundur jónasson.
Það er mikilvægt að fram fari
rækileg umræða um þessi mál í
þjóöfélaginu og það er rangt hjá
leiðarahöfundi Tímans að slík um-
ræða sé til þess eins fallin „að rugla
fólk í ríminu", þar sem „ávinning-
urinn er enginn" eins og segir í
umræddum leiðara. Á undanförn-
um árum hafa verið gerðar miklar
breytingar á heilbrigðiskerfinu,
þar sem sjúklingum hefur stórlega
verið íþyngt. Ef það er ásetningur
heilbrigðisráðherra að vinda ofan
af því kerfi og deila byrðunum, þá
þarf ab búa svo um hnútana að all-
ir aflögufærir þegnar landsins
komi þar ab máli.
Enn á heilbrigðisrábherra eftir
að ganga frá hugmyndum sínum
og mun ráðherrann vonandi taka
tillit til uppbyggilegrar og já-
kvæbrar gagnrýni, sem fram hefur
komið frá stjórnarandstöðu og
samtökum launafólks á borð við
BSRB. Gagnrýni sem stuðlar að
jöfnuði í landinu er í senn jákvæð
og til þess fallin að skila þjóðfélag-
inu ávinningi.
Höfundur er alþingismaöur og formabur
BSRB.
Frá styrkveitingunni. F.v.: Petrína Þorsteinsdóttir, sem veitti styrknum viö-
töku fyrir hönd Stellu Hermannsdóttur, Þjóöbjörg Cuöjónsdóttir, Ásgeir
Þorsteinsson, formabur sjóbsstjórnar, og Stefán Hreibarsson, forstöbu-
mabur Creiningar- og rábgjafarstöbvar ríkisins.
Greiningar- og rábgjafarstöbvar ríkisins:
/
Uthlutar styrkjum
í fyrsta sinn
Á XI. vomámskeiöi Greining-
ar- og ráðgjafarstöbvar ríkisins
í Háskólabíói var í fyrsta sinn
úthlutað úr styxktarsjóði
stofnunarinnar. Áð þessu
sinni hlaut Stella Hermanns-
dóttir styrk til framhaldsnáms
í talmeinafræbi í Svíþjób, og
Þjóbbjörg Gubjónsdóttir hlaut
styrk til framhaldsnáms í
sjúkraþjálfun í Bandaríkjun-
um. Ennfremur var veittur
styrkur til að taka saman
fræbsluefni um sjúkdóminn
Tuberous sclerosis.
Styrktarsjóðurinn var stofnað-
ur fyrir réttu ári til minningar
um Þorstein Helga Ásgeirsson.
Tilgangur sjóðsins er að veita
styrki til símenntunar og fræði-
lega þekkingu og faglega þjón-
ustu við fötluð börn og fjöl-
skyldur þeirra. Starfsfólk Grein-
ingar- og ráðgjafarstöðvarinnar
hefur að jafnaði forgang á styrk-
veitingu úr sjóðnum, sem mun
fara fram árlega.
Sjóðnum hefur boðist fjöldi
framlaga frá félögum og einstak-
lingum, en tekna er einnig aflað
með sölu minningarkorta. Þeim
sem vilja styrkja sjóðinn, með
einum eða öðrum hætti, er bent
á að snúa sér til Greiningar- og
ráðgjafarstöðvarinnar, Digra-
nesvegi 5, Kópavogi, s. 564
1744, eða Breiðholtsapóteks, s.
557 3390. ■