Tíminn - 19.07.1996, Qupperneq 4

4
Föstudagur 19. júlí 1996
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gu&mundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánaöaráskrift 1700 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Af nógu ab taka
Þótt umræðan um alsælu og aðra eiturlyfjaneyslu frá liðn-
um vetri hafi dvínað er langt í frá að eyturlyfjavandanum
hafi verið bægt á burt. Þótt dregið hafi úr notkun sumra
vímuefna þá virðist sem neysla annarra fari vaxandi. Er
þar einkum um neyslu harðari efna að ræða og fólki sem
sprautar sig reglulega fjölgar stöðugt.
í nýútkominni ársskýrslu SÁÁ fyrir síðastliðið ár kemur
fram að sprautufíklum fjölgar stöðugt og að þeir sæki
einnig með vaxandi þunga í ópíumefni sem selt er sam-
kvæmt lyfseðlum lækna. í skýrslunni kemur fram aö vandi
þessa fólks sé orðinn slíkur að sérstakra viðbragða sé þörf
og læknar og lyfsalar verði ekki undanþegnir því að þurfa
að taka af fullri alvöru á þessu máli.
Sprautufíkn er oftast afleiðing af fikti sem síðar leiðir til
vaxandi neyslu og einnig neyslu á sterkari vímuefnum.
Þegar neytendur eru komnir á það stig að þurfa að nota
teygjur og nálar til þess að koma eiturefnunum í blóð sitt
eru þeir undantekningarlaust orðnir sjúklingar. í skýrslu
SÁÁ kemur fram að lifrarbólga sé vaxandi sjúkdómur á
meðal þessa fólks en eins og kunnugt er smitast hún eink-
um með illa eða ekkert sótthreinsuðum sprautubúnaði.
Fyrir nokkrum árum voru sprautufíklar hér á landi einkum
um þrítugt en samkvæmt skýrslu SÁÁ fer aldur þeirra stöð-
ugt lækkandi og eru flestir nú aðeins liðlega tvítugir að
aldri.
Þetta ástand er bein afleiðing af þeirri uggvænlegru þró-
un sem átt hefur sér stað hér á landi á undanförnum árum
hvað innflutning og sölu á eiturlyfjum varðar. Erfiðlega
hefur gengið að koma í veg fyrir innflutning og uppræta
sölustarfsemi sem er orsök þess að ungmenni ánetjast
þessum efnum. Eiturlyfjavandinn hefur einnig leitt af sér
breitt og vaxandi afbrot í samfélaginu. Kostnaðarsamt er
að fjármagna mikla neyslu og flestir neytendur hafa ekki
öðrum tekjum til að dreifa en bótum og verða því að leita
ólöglegra leiða til þess að kaupa næsta skammt. Auðgunar-
brotum fjölgar því sífellt meö tilheyrandi ofbeldi.
Ljóst er að hjálpa veröur því fólki, sem leiðst hefur út í
neyslu eitulyfja, til að ná heilsu að nýju. Með því er þó að-
eins lítill hluti vandans leystur því á meðan efnin eru til
staðar þá leitar nýtt og nýtt fólk í þau og ánetjast þeim.
Réttara væri ef til vill að segja að sölumenn þessara efna
leiti sér að nýjum viðskiptavinum — nýjum fórnarlömb-
um því viðskiptin eru auðvitaö ekki annars eðlis en að gera
ungmenni svo háð efnunum að þau geti enganveginn án
þeirra verið og geri hvað sem er til þess að nálgast þau. j
Vandinn er þannig þríþættur. Vandi fórnarlambania
sem glatað hafa andlegri og líkamlegri heilsu sinni og
þurfa á aðstoð heilbrigðiskerfisins að halda. Annar vandi
er fólginn í því að verjast innflutningi og þar mæðir me^t
á tollayfirvöldum og einnig lögreglu að hluta. Þriðji vand-
inn er sá að hafa hendur í hári þeirra sem hagnast á að ger^
líf og limi ungmenna að engu. Sá þáttur er ekki minnstuf
þar sem slíkir aöilar taka einnig oft við illa fengnum hlut-
um sem friðlaus fórnarlömb þeirra hafa tekið ófrjálsri
hendi í von um einn skammt enn — til aö lifa í einn dagi
enn. Starf þeirra lögreglumanna sem vinna að rannsókn-
um fíkniefnamála er því ekki ætíð öfundsvert.
Fíkniefnavandinn hér á landi er orðinn af þeirri stærð- j
argráðu að samfélagið sem slíkt getur ekki skorast undan:
því að horfast í augu við hann og efna til aðgerða. í þvíj
sambandi má ekki fyrst og fremst horfa á sparnað þegar'
stemma á stigu við dreifingu þessara efna. Þótt þar kunni
að vera um tímabundin útgjöld að ræða verður einnig að
gera ráð fyrir því að takist að draga úr notkun fíkniefna þá
muni það spara þjóðarbúinu fjármuni þegar litið er til
lengri tíma. Þótt vissulega sé tilefni til að gleðjast yfir því
að dregið hafi úr alsælufaraldrinum þá er enn af nógu að
taka.
Ríkisstofnanaraskið
höfuðborginni til Vesturlands er
ekkert nýtilkomið fyrirbæri. Menn
hafa kannski bara ekki fattað það
fyrr en núna.
Raskið á ríkisstofnununum hef-
ur vakið nokkra penna af sofanda-
hætti og sinnuleysi um atvinnu-
mál á höfuðborgarsvæðinu. Rit-
stjórar hafa fengið kærkomið efni
í pistla sína í gúrkunni og fulltrúar
í borgarstjórn hafa nýtt sér síðbú-
ið tækifærib sem tilraun til ridd-
arasláttar. Garri hefur fylgst með
þessu úr hæfilegri fjarlægð og
glott við tönn yfir hávaðanum
sem skyndilega kviknaöi. Áður
hafa verið fluttar ríkisstofnanir,
embætti veibimálastjóra hefur
verið flutt norður á Ákureyri og
Skógrækt ríkisins austur á Hérab.
Heyrst hafa háværar raddir um að
sá flutningur hafi verib mis-
heppnaður, en í rauninni hefur
farið tvennum sögum af því og telja
margir, e.t.v. ekki jafn háværir, að
flutningurinn hafi í raun gert stofn-
ununum gott og gert það ab verkum
að þær gengu í nokkurs konar endurnýjun lífdaga og
verið hib besta mál þegar upp var staðið.
Merkilegur hávaði
Annars finnst Garra þessi hávaði vegna flutnings
Landmælinga íslands á Akranes svolítið merkilegur
og ekki laust við að grátur borgarfulltrúa yfir brott-
hvarfi atvinnutækifæra sé beinlínis hjákátlegur í
ljósi þess að undanfarna hálfa öld hefur hið opin-
bera fjölgað störfum í höfuðborginni um, trúlega,
tugi þúsunda. Þá er nú eiginlega hálf hallærislegt að
fullorðnir borgarstjórnarmenn skuli grenja yfir sjö
djobbum sem flytjast sennilega ekki einusinni öll út
á landsbyggbina þegar til kastanna kemur. Það er
líka merkilegt að menn skuli allt í einu fara að há-
gráta ákkúrat núna yfir störfum sem flytjast úr höf-
uðborginni á Vesturlandib. Fyrir nokkrum árum
flutti fyrirtækið Henson upp á Akranes, öll áfengis-
framleibsla á landinu hefur verið flutt upp í Borgar-
nes, Íslenskt-Franskt eldhús hefur verið flutt á Akra-
nes og í Borgarnes, þannig að flutningur starfa frá
Hégómi
Annars eru ekkert allir á einu máli um að flutning-
ur ríkisstofnana út á land sé hið versta mál, þó þeir
sem hæst hafi séu á því máli. Einn viðmælenda
Garra, „sá gamli", gamall landsbyggbarjaxl í þunga-
vikt, segir flutning Landmælinganna hreinasta hé-
góma og svo sjálfsagt mál að það taki því ekki að tala
um það. Hann segir að í fyrsta áfanga eigi að flytja
sem svarar 50% af starfsemi hins opinbera út á land
og það eigi alls ekkert að binda það við Akranes eða
Vesturland, heldur eigi að dreifa starfseminni sem
víðast um Vestfirði, Norður-, Austur- og Suðurland.
Nútíma tækni geri það nefnilega að verkum að það
skipti í rauninni engu máli hvar verkið er unnið, svo
fremi aö það sé ekki skurðgröftur eða blokkarbygg-
ing. Sé tölva og sími við hendina þá er hægt að sinna
flestum opinberum stofnanaverkum hvar sem er.
Enda má svosem alveg spyrja sig hinni sígildu
spurningu: Er það eitthvert lögmál að starfsemi hins
opinbera eigi öll að vera í Reykjavík? Garrí
Eggib og hænan
Hvort kom á undan, eggib eða hænan? er sígild
spurning sem svar fæst seint við. Nú er spurningin
komin á dagskrá rétt einn ganginn og er niðurstaöan
augljós. Nema að því leyti að þeir sem svara eru full-
komlega á öndverðum meiði og heldur einn fram að
eggið hafi komib á undan og annar aö alsköpuð
hæna hafi verpt fyrsta egginu.
Kjaradómur var að
hækka laun æðri
embættismanna rík-
isins og er þab gert til
að samræma tekjur
þeirra við kaup sem
Dagsbrún, Sókn og
önnur launþegafélög
sömdu um á liðnum
vetri. Kaup biskupa,
rábuneytisstjóra og
allra hinna var ekki í
neinum takti við launagreiðslur til
annarra launapuðara í landinu.
Formaður Kjaradóms gefur þá
skýringu á hækkuninni ab aðrir
launþegar hafi fengið kauphækkun um sl. áramót o
þá hafi háembættismennirnir dregist aftur úr og séj
nýfelldur úrskurður því aðeins réttlát tekjujöfnun. I
En framkvæmdastjóri Alþýðusambandsins er á
öndverðum meiði og heldur því fram aö úrskurður
Kjaradóms sé vísbending um hve kaupið á almenn-i
um vinnumarkabi eigi að hækka þegar samið verðurj
í vetur. Hækkunin til embættismannanna sé nefni-
lega á undan almennu samningunum.
Gömul regla í kjarabaráttunni
Varla er þess að vænta ab úr því verbi skorið í bráb
hvort þeirra hefur rétt fyrir sér um röð kjarabótanna,
Afi Skúlason hjá ASÍ eða Guðrún Zoega, formaður
Kjaranefndar.
Annars er hér gömul og góð regla í gildi sem hefur
ávallt reynst þeim sem hærra hafa kaupið vel. Fyrst
byrjaði Dagsbrún að semja með verkfallshótunum
og bægslagangi og miklum hetjubrag. Karlarnir
náðu skítasamningum sem atvinnurekendur og
stjórnvöld töldu alltof hagstæða fyrir vinnuþrælana
og mundu lenda af fullum þunga á „atvinnuvegun-
um". Síðan sömdu hinir hver af öðrum og náðu allir
betri samningum en Dagsbrún, nema auðvitað
verkakvennafélögin. Svona gekk þetta gegnum árin
og þarf verkalýöurinn að leita langt út yfir okkar
menningarsvæði til ab finna sambærileg laun og
vinnandi fólki eru greidd á íslandi.
Nú hafa aðferðirnar þróast svo að íslenski launaað-
allinn smíðaði sér lög um Kjaradóm sem eru svo
haganleg að þegar þegar Dagsbrúnarmenn og annar
launalýður fær tveggja til þriggja prósenta launa-
hækkun og loforð um lækkun vaxta!!!, er háembætt-
ismönnum gulltryggð sex til níu prósenta kaup-
hækkun. Það eru vel
rekin trippin hjá yf-
irstéttinni.
Um lífeyrismálin
skal haldið kjafti ab
sinni.
Launaaöli
hyglað
Þegar svo Alþýðu-
sambandið telur að kauphækkun
launaaðalsins sé ávísun á kjarabæt-
ur sambandsfélagana um áramót
eru viðbrögb aðalsins þær að sýna
fram á að það sé hin mikla kauphækkun láglauna-
liðsins um síðustu áramót sem valdi réttlátum úr-
skurði Kjaradóms, en að hann sé alls ekki fordæmi
fyrir bættum kjörum almúgans um næstu áramót.
Merk nýmæli eru í úrskurði Kjaradóms um kaup
ríkistoppa. Að sjálfsögðu er þeim skömmtuð eftir-
vinna sem nemur ríflega fjórðungi aukavinnutíma í
hverjum mánuði. En ráðuneytisstjórar fá úthlutaðar
einingargreiðslur, sem hvorki formaður Kjaranefnd-
ar né yfirmaður launadeildar fjármálarábuneytisins
gátu útskýrt fyrir blabamönnum Tímans hverjar eru
og hvernig þær eru fundnar út. Formaður BSRB hef-
ur heldur ekki hugmynd um í hverju þessi snilld
nefndarinnar felst. Ögmundur er helst á því að
þarna eigi að greiða ráðuneytisstjórunum sérstaklega
fyrir að sitja fundi í vinnutímanum. Annars er best
ab vera ekki að fást um það því það er ekki hollt fyr-
ir blaðamenn eða almenning að leita svara við því
sem honum kemur ekki við.
Þess vegna er best aö vera ekkert að velta fyrir sér
spurningunni um eggiö og hænuna fremur en
hvernig sú stjórnviska stenst að loka fleiri deildum
bráðanauðsynlegra sjúkrahúsa til aö spara kaup-
greiðslur til starfsfólksins samtímis því að stjórnskip-
uð nefnd stórbætir kaup hæstlaunuðu embættis-
manna ríkisins.
OÓ
Á víbavangi