Tíminn - 27.07.1996, Blaðsíða 9

Laugardagur 27. júlí 1996
9
Þýskir verkamenn á fundi í Bonn krefjast launahœkkunar. En aö mati margra þarlendra atvinnurekenda eru laun
þeirra of há eins og er, svo oð atvinnurekendurnir flytja fyrirtæki sín úr landi.
Heimurinn eitt
markaðstorg
Rolf Peter Sieferle, prófessor
í nýaldarsögu vib háskól-
ann í Mannheim, Þýska-
landi, telur að lífskjör verka-
manna meb litla eba enga starfs-
menntun muni fara rýrnandi,
„hvort sem vib viljum eba ekki".
Og þeim, sem enga vinnu hafa,
spáir Sieferle ab þeir muni
„steypast nibur í eymd".
„Þegar til lengdar lætur, verður líf
atvinnuleysingja í Hamborg og
Miinchen í stórum dráttum svipað
og líf atvinnuleysingja í Kíjev, Sin-
gapúr eba Sao Paulo," heldur Sie-
ferle áfram. Lester C. Thurow, efna-
hagsmálasérfræöingur við Massac-
husetts Institute of Technology
(MIT), einn af virtustu háskólum
Bandaríkjanna, telur næsta víst ab í
„flestum ríkjum veröi til félagslegt
lag meb þesskonar kjör, að við þab
myndi eiga skilgreining Karls Marx
á tötraöreigum".
Eitt efnahagssvæbi
Þessar spár eiga einkum við um
núverandi „ríkustu" lönd heims
(Vesturlönd og Japan). Wolf-Dieter
Narr, stjórnskipunarfræðingur við
Freie Universitat í Berlín, skrifar að
„fyrr eða síðar muni myndast
slömm í Þýskalandi". Þar mun átt
vib fátækrahverfi af því tagi sem í
dag er einkum að finna í þriðja
heiminum.
Spár þessar, sem nýlega voru
lagðar fram í þýska tímaritinu
Stern, eru mjög á sömu lund og
fleiri spár um þróunina í heimsmál-
um, og þá sérstaklega á efnahags-
svibinu, næstu áratugina. Þar er yf-
irleitt gert ráð fyrir að efnahags-,
fjár- og viðskiptamál verði stöbugt
hnattrænni, að vægi þjóðarbúskap-
ar í efnahagsmálum heimsins verði
ab sama skapi minna, að frjáls-
hyggja í efnahagsmálum verði sí-
fellt harðari og jafnframt dragi úr
öryggi um lífsafkomu almennt. Í
þeim framtíðarsýnum er ekki reikn-
að með miklum lífslíkum fyrir vel-
ferðarríkið.
„Glóbalíseringin", þróunin í þá
átt að allur heimur verði eitt efna-
hagssvæði, er hér að sumra mati
grunnástæða. Gömlu og grónu iðn-
ríkin verða verulega fyrir barðinu á
henni. Markaðir um víða veröld
tengjast og það leiðir af sér mis-
kunnarlausa baráttu um vinnu og
laun. Fyrirtækin framleiða þar sem
það er ódýrast, að því tilskildu að
þar sé fyrir hendi nægilega hæft
vinnuafl, nothæft grunnkerfi og til
þess að gera traustvekjandi pólitísk-
ur stöðugleiki. Fyrirtæki í velferðar-
Spár um heiminn
sem eitt efnahags-
svœöi þar sem ríki
miskunnarlaus kapít-
alismi er leibi til
hnignunar atvinnu-
lífs og velferöar á
Vesturlöndum
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
landi, þar sem laun eru há og skatt-
ar háir til að standa undir sjúkra- og
atvinnuleysistryggingum, tapa í
samkeppninni við fyrirtæki í ríkj-
um meb lág laun og litlar trygging-
ar. Til að standast samkeppni flytja
því fyrirtæki velferðarríkjanna starf-
semi sína til „ódýrari" landa. Fyrir-
tækin flýja sem sé þróuðustu lönd-
in, þar sem framleiðslukostnaður er
mestur, til Austur- og Suður-Asíu,
fyrrverandi austurblokkar og Róm-
önsku Ameríku.
Kona þessi í skóverksmiöju í Indónesíu á hnattrœnni samkeppni þaö aö
þakka aö hún hefur vinnu. Spáö er aö eftir aldarfjóröung veröi níu ríki,
sem enn teljast til þriöja heimsins, meöal 15 mestu iönríkja jaröar.
„Kapítalismi sem
drepur"
Þýska Daimler-Benz er að koma
á fót í Suður-Indlandi rannsókna-
miðstöð um upplýsingatækni, sem
kosta mun 15 milljónir marka að
koma í gagnið. Mercedes, einnig
þýskt, hefur nú verksmiöjur í
Bandaríkjunum, Brasilíu og Rúss-
landi. Vörumerkið á framleiðslu
þess fyrirtækis er nú „Made by
Mercedes" í staðinn fyrir „Made in
Germany". Má það líklega kallast
táknrænt fyrir sigur „glóbalism-
ans" á þjóðarbúskap.
Jafnframt fléttast þjóðarbúskap-
ur hinna ýmsu ríkja saman og það
leibir af sér að „næstum öll lönd
eru komin í miskunnarlaust sam-
keppnisstríð við næstum öll önnur
lönd" (Stern). „Það er stríð um ab
ná til sín fyrirtækjum og að halda
þeim hjá sér," skrifar Daniel Jones,
sérfræðingur um bílamarkað og
prófessor vib Cardiff Business
School í Bretlandi. Það er mis-
kunnarlaus keppni og enginn get-
ur stundinni lengur verib öruggur
meb þab sem hann hefur fengið;
t.d. þýskt fyrirtæki, sem í gær var í
Portúgal, er kannski í dag í Tékk-
landi og veröur á morgun komið til
Rússlands. „Enginn getur lengur
verib öruggur um að halda vinnu
sinni til frambúðar, hver sem er í
heiminum getur tekið hana frá
manni," segir Rosabeth Moss Kant-
er, bandarískur hagfræðiprófessor.
„Kapítalismi sem drepur" (banda-
ríska tímaritið Newsweek) er í sig-
urför um heiminn. Helstu ein-
kenni hans:
Ríki keppa um fyrirtæki, sem
koma með atvinnu inn í landið.
Fyrirtæki berjast um gróðavæn-
lega framtíðarmarkaði, sem ab
miklu leyti eru ekki lengur í gömlu
iðnríkjunum.
Launafólk allra landa keppir um
vinnu og laun.
í velferðarríkjunum berjast aðil-
ar á niðurleið og aðilar á uppleið,
þeir sem vilja reyna að halda nú-
verandi ástandi í horfinu og þeir
sem vilja breytingar á því.
„Allur heimurinn er orðinn að
einu risastóru markaðstorgi"
(Stern). Þar gildir ein meginregla:
Það sem er best og ódýrast er væn-
legast til gróba. „Bráðum verba
ekki til neinar framleiðsluvörur,
fyrirtæki eða iðnaður tengt einu
landi. Það verða endalok þjóbarbú-
skapar," er haft eftir Robert Reich,
atvinnumálarábherra Bandaríkj-
anna.
„Kapítalismi án
atvinnu"
Langskólagengið fólk þróuðustu
landa, eins og verkfræðingar og vís-
indamenn, sjá afkomuöryggið
hverfa undan fótum sér ekki síöur
en minna skólað launafólk. í Gu-
angdong í Suður-Kína, einu helsta
þenslufylkinu þar, er ab sögn ábur-
nefnds Thurows fjöldi ungra, bráð-
greindra og velmenntaðra manna,
„sem í engu gefa eftir þýskum jafn-
öldrum sínum með svipaða mennt-
un og eru reiðubúnir að vinna nán-
ast allan sólarhringinn fyrir aðeins
brot af þeim launum sem greidd eru
í Þýskalandi". Og Thurow bendir á
að hvergi í heiminum utan Banda-
ríkjanna sé jafn mikið af verkfræð-
ingum og vísindamönnum og í
fyrrverandi Sovétríkjum. Hvers
vegna skyldi maður borga „banda-
rískum eðlisfræðingi 75.000 dollara
á ári, ef maður getur í staðinn feng-
ið rússneskan nóbelsverðlaunahafa
fyrir aðeins 1000 dollara?"
Fyrir núverandi „rík" lönd er
hætt vib ab þetta leiði til hnignunar
í efnahagsmálum og aukins at-
vinnuleysis, sem flestum finnst lík-
lega að þegar sé allt of mikib þar.
„Hamar glóbalismans slæst til baka
á þá, sem fundu hann upp, á ríki-
dæmi þeirra, velferðarríki þeirra,"
segir Wilhelm Hankel, þýskur hag-
fræðingur. Ulrich Beck, félagsfræb-
ingur sömu þjóðar, segir ab í þeim
löndum stefni í „kapítalisma án at-
vinnu" og að „sögulegt bandalag
kapítalisma, velferðarríkis og lýð-
ræðis" sé í hættu. ■