Tíminn - 30.07.1996, Blaðsíða 4

4
Þriöjudagur 30. júlí 1996
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gubmundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerö/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánabaráskrift 1700 kr. m/vsk. Verð í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Sjúkrahúsin á höfub-
borgarsvæbinu
Það er ekki nýtt að sumarið fari í umræður um heilbrigðis-
mál og rekstur sjúkrahúsa. Sumarlokanir og skortur á
rekstrarfé vekja hana upp.
Sjúkrahús Reykjavíkur hefur verið í sviðsljósinu að und-
anförnu vegna tillagna stjórnar þess um lokanir og sam-
drátt í rekstri sem sagðar eru bitna mest á öldruöum, geð-
sjúkum og fólki sem þarf endurhæfingar við. Tillögur þess-
ar hafa hlotið slæmar viðtökur, þar á meðal í heilbrigðis-
ráðuneytinu.
Rekstur heilbrigðis- og tryggingakerfisins er afar dýr, og
hafa útgjöldin til málaflokksins farið vaxandi frá ári til árs.
Útgjöld sem falla undir heilbrigðis- og tryggingamál
nema um 50 milljörðum króna á fjárlögum 1996 af út-
gjöldum ríkissjóðs upp á um 125 milljarða króna.
Það er vandasamt verk að stöðva útgjaldaaukningu í
heilbrigðis- og tryggingakerfinu án þess að það komi við
þá sem síst skyldi. Sjúkrahúsareksturinn hefur verið til
skoðunar í þessu sambandi og stjórnendur þeirra hafa ít-
rekað fengið það verkefni að koma rekstrinum inn fyrir
ramma fjárveitinga. Tillögur stjórnar Sjúkrahúss Reykja-
víkur liggja fyrir í því efni, og stjórnin telur að loka þurfi
deildum til þess að ná varanlegum sparnaði.
Það er ljóst að þær lokanir munu koma einhversstaðar
niður og aðrar stofnanir þurfa að taka við því álagi sem
skapast. Því er ljóst að þessi leið hefur mikla annmarka.
Það hefur löngum verið rætt um hvort möguleikar séu á
því að spara í yfirstjórn sjúkrahúsanna á höfuðborgar-
svæðinu með sameiningu þeirra. Sparnaður í yfirstjórn er
miklu hugnanlegri heldur en að leggja niður starfsemi sem
varðar aldraða, endurhæfingarsjúklinga og geðfatlaða.
Fyrir nokkrum árum unnu erlendir ráðgjafar á vegum rík-
isspítalanna skýrslu um málefni stofnunarinnar og kom-
ust að þeirri niðurstöðu að ekki væri efni til þess að reka
mörg hátæknisjúkrahús í svo litlu þjóðfélagi. Með þessa
ráðgjöf var ekkert gert, en sú ákvörðun tekin að sameina
Landakotsspítala og Borgarspítalann sem úr varð Sjúkra-
hús Reykjavíkur.
Heilbrigðisráðherra hefur látið í ljós þá skoðun að sam-
eina eigi sjúkrahúsin á Reykjavíkursvæðinu og þannig sé
hægt að ná langtímasparnaði. Undir það skal tekið að
þessa leið ber að skoða gaumgæfilega. Hins vegar er vafa-
samt að bráður vandi Sjúkrahúss Reykjavíkur geti beðiö
slíkrar lausnar. Það er ljóst að fjármuni vantar til þess að
reka þá starfsemi sem þar fer nú fram.
Ljóst er að skiptar skoðanir em í þjóðfélaginu um sam-
einingarmálin, en það hlýtur að vera mergurinn málsins
hvort sú leið sparar fjármuni og jafnframt sé haldið þeirri
þjónustu og því öryggi sem nú er á viðkomandi heilbrigð-
isstofnunum. Ef svo er þá er ekki verjandi að leggjast í veg
fyrir sameiningu sjúkrahúsanna.
Það hlýtur að vera markmið þeirra sem vilja velferð
þeirra sem skipta við heilbrigðis- og tryggingakerfið sem
mesta að spara í yfirstjórn í þessum málaflokkum. Það
verður ekki gert í eitt skipti fyrir öll, en öllum sem hlut
eiga að máli ber skylda til þess að koma á því skipulagi sem
hagkvæmast er. Að ríkið „leggi fram þá peninga sem til
þarf" til að veita ákvpðna þjónustu er teygjanlegt mark-
mið, og allra leiða ber að leita til þess að reka heilbrigðis-
kerfið af sem mestri hagkvæmni miðað við þá þjónustu
sem því er ætlað að veita.
Krýning Ólafs Ragnars
Um fátt er meira rætt meðal sauðsvarts almúg-
ans en innsetningu Ólafs Ragnars Grímssonar í
embætti forseta lýðveldisins. Athöfnin, sem
fara mun fram í umturnuöu og endurbættu Al-
þingishúsinu á fimmtudag, er orðin að mæli-
kvarða sem hinir allra snobbuðustu meðal
snobbaranna nota til að kanna hvort þeir eru
menn meö mönnum í íslensku samkvæmislífi.
Þannig er vitað að nokkrir fyr-
irmenn, sem til þessa hafa tal-
ið sig fullgilda í samfélagi fína
fólksins, fengu snert af tauga-
áfalli þegar í ljós kom að þeim
var ekki boðið til innsetning-
arathafnarinnar. Það hefur síð-
an bætt gráu ofan á svart að
dagblöðin hafa birt gestalist-
ann, svo menn geta ekki einu
sinni sagt að þeir hafi einfald-
lega ekki komist sökum ann-
ríkis — nú vita allir að þeim
var ekki einu sinni boðið.
Samkvæmistíma-
bilib ab hefjast?
Umstangið og fínheitin í
kringum innsetningarathöfn-
ina eru orðin svo mikil að
þetta er farið að minna heil-
mikið á tilstand tengt sam- -------------
kvæmistímabilinu hjá erlendum aðalsmönn-
um. Garri hefur því með sjálfum sér kallað at-
höfnina „krýningu" Ólafs Ragnars, enda boðs-
gestirnir að uppistöðu til hinn eini sanni
íslenski aðall — embættismannaaðallinn.
En það vekur athygli, þegar rýnt er í boðs-
gestalistann, að það er fleira en sjálf krýningin
og umstangið í kringum hana sem minnir á
konungsveldi og stirðnaða stjórnskipan aðals
og ættarvelda. Kynskipting boðsgestanna er
þannig að yfirgnæfandi meirihluti gestanna
eru karlar. Það eru aðeins þeir hópar boðsgesta,
sem koma sem fulltrúar stofnana sem kosið er
til, sem eru að einhverju marki kvenmenn.
GARRI
Þannig er kynjaskiptingin hjá fulltrúum sveit-
arfélaga jöfn, um þriðjungur þingmanna eru
konur og skiptingin hjá fulltrúum forsetaemb-
ættisins eru í sæmilegu jafnvægi. Ef miðað er
við kynskiptinguna á sendifulltrúum þessara
stofnana, er því hægt að tala um að kvenfrelsis-
sjónarmið hafi fengið einhverju áorkað innan
þeirra, enda eru hér á ferðinni lýðræðisleg
apparöt og lýðræðið sem borið
var uppi af borgarastéttinni,
sem sprengdi jú af sér fjötra
lénsskipulagsins á sínum tíma.
Embættismenn og
ríkisforstjórar
En kynskipting hjá hinum
boðsgestunum er öll önnur,
enda ekkert lýðræði að þvælast
fyrir þegar embættismenn og
forstjórar eru valdir til starfa.
Þannig eru aðeins tvær konur á
boðslista úr hópi ríkisforstjóra,
en 38 karlar eða 95%. Hins veg-
ar er kynjahlutfallið örlítið
skárra hjá öðrum hópum, en
þó ekki mikið. Þetta á við um
ríkisstjórnina, Hæstarétt, emb-
ættismenn, fulltrúa kirkjunnar,
ýmissa félagssamtaka og sendi-
------------ ráða.
Að sjálfsögðu er þessi síðari hópur miklu
stærri en hinn, þannig að einkenni hinnar
gömlu stjórnskipunar karla- og konungsveldis
eru mun sýnilegri en einkenni lýðræðis borg-
arastéttarinnar. Krýning Ólafs Ragnars er því í
raun merkilegur spegill íslensks samfélags og
leiðir í ljós að þrátt fyrir yfirlýsingar um annað,
erum við íslendingar fyrst og fremst royalistar
og kjólklæddar karlrembur af gamla embættis-
mannaskólanum, en höfum aðeins lítillega fet-
að okkur inn á braut borgaralegs lýðræðis og
kvenréttinda.
Garri
Vígslur og afhelgun í
drottins nafni
Ritningarorð áttunda sunnudags eftir trinitatis
eru úr Mattheusarguðspjalli, úr versinu um fals-
spámenn. Mun það hafa hljómað í kirkjum lands-
ins með kórréttum útleggingum kirkjunnar þjóna
sl. sunnudag.
Þá var mikið um dýrðir í Vestfirðingafjórðungi
þar sem kennimenn og háklerkar afhelguðu, end-
urvígðu og vígðu hvert guðshúsið af öðru með
hljóðfærðaslætti, handauppréttingum og vígslu-
kúnstum af öllu mögulegu og kristilegu tagi. í
Flatey á Breiðafirði er söfnuður guðsbarna með fá-
mennasta móti. Þar var kirkja orðin svo hrörleg að
öll helgi var úr henni horfin og eftir að búið var að
flikka upp á hana voru þar viðir og skrautgripir
sem ekki höfðu hlotið sérstaka
blessun. Biskupinn yfir íslandi
brá sér því til Flateyjar að endur-
vígja kirkjuna þar og bar athöfn-
in upp á sama dag og menningarhús
meö kirkjusniði var vígt í Reykholti.
Húsbóndavaldib
Ef frásagnir af vígslunni hafa farið
óbrenglaðar í höfuð sagnaritaráns
sem hér bókar atburöi (séra Heimir
hefði ekki orðað þetta betur) er
Reykholtskirkja hin nýja helguð
syni Hvamm-Sturlu, Snorra, sem var
ekki lakari kaþóliki en hver annar
um hans daga, og syni Guðs, Jesú
frá Nasaret. Umboðsmaður þeirra í
sókninni er formaður Prestafélags-
ins og fer með húsbóndavald í Reykholtskirkju.
Hann ræöur því til að mynda hvaða biskup vígir
og afhelgar í Reykholti og fer ekki troönar slóðir í
því efni fremur en öðrum.
Mikið er spurt hvers vegna biskupinn yfir ís-
landi var ekki fenginn til að vígja kirkjuna í Reyk-
holti, sem gegna á menningarhlutverkum jafn-
framt því að vera umgjörð um guðskristnina í
Reykholtsdal. Svariö er að Reykholt sé í Skálholts-
biskupsdæmi og því eðlilegt að stólbiskup þar vígi
kirkjuna. En af því að vígslubiskup var í önnum
um helgina var biskupinn yfir íslandi fenginn til
að hlaupa í skarðið fyrir hann og endurvígja Flat-
eyjarkirkju, sem engum gagnast nema guði og
minnsta söfnuði landsins.
En í Reykholti var stórmennið samankomið og
klerkar svakalega flottir í tauinu og þeir sem
minna vom skrýddir bám sína svörtu stakka af
virðuleika sem hæfir sanntrúuðum. Versleg yfir-
völd sátu með guðrækilegu yfirbragði á staðnum
þar sem sá konungholli Snorri var myrtur af lönd-
um sínum og illt var að ráða í svip þeirra, hvað
þau hugsuðu.
Spjótum beint til allra átta
Óneitanlega læðist að manni grunur um að fjar-
vera biskupsins yfir íslandi á af-
helgunar- og vígsludegi í Reyk-
holti hafi eitthvað að gera með
öværuna sem hrjáir 'þjóðkristn-
ina. Reykholt var miðdepill hryðju-
verka Sturlungaaldar og enn er spjót-
um beint frá staðnum í allri valda-
streitunni sem heltekið hefur kirkj-
unar þjóna og tekur á sig ólíklegustu
myndir með góðu liðsinni leik-
manna og -kvenna.
Gamla timburkirkjan mun nú
skyggja á dýrð hinnar nýju margnota
menningarkirkju og hófst athöfnin
enda með því að hún var afhelguð og
er núna ekkert annað en aldargamall
hjallur sem ekkert brúk finnst fyrir.
Kannski hefði mátt nota biskupinn
yfir íslandi til að afhelga gamla hróið
þar sem hann þótti ekki hæfur til að vígja glæsi-
setrið vegna ávirðinga sem á hann eru bornar af
lærðum sem leikum og enginn kærir sig um aö
sanna né afsanna, né yfirleitt að vita neitt um.
En vegir guðs og Prestafélagsins eru órannsak-
anlegir eins og hjörtu og nýru mannanna sem oft
láta illa að stjórn. Því vita fæstir um hvaða falsspá-
menn Mattheus var að fjalla í ritningarorðum
sunnudagsins 28. júlí.
Af sömu sökum er heldur ekki vitað hvort er
guði þóknanlegra, allt tildrið og fyrirmannahátíð-
in í Reykholti eða látlaus endurvígsla litlu kirkj-
unnar í Flatey á Breiðafirði. OO
Á víbavangi