Tíminn - 13.08.1996, Blaðsíða 4

4
Þribjudagur 13. ágúst 1996
Útgáfufélag:
Ritstjóri:
Ritstjórnarfulltrúi:
Fréttastjóri:
Ritstjórn og auglýsingar:
Sími:
Símbréf:
Pósthólf 5210,
Setning og umbrot:
Mynda-, plötugerb/prentun:
Tímamót hf.
Jón Kristjánsson
Oddur Olafsson
Birgir Gubmundsson
Brautarholti 1, 105 Reykjavík
5631600
55 16270
125 Reykjavík
Jæknideild Tímans
ísafoldarprentsmibja hf.
Mánabaráskrift 1700 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Óttinn við batn-
andi lífskjör
Hvert stórfyrirtækið af öðru skilar hagstæðu upp-
gjöri bæði fyrir síðasta ár og það sem af er þessu.
Hvarvetna er vöxtur og gróði og verðbréfamarkað-
ir blómstra, enda hækkar gengi hlutabréfa óðfluga
og virðist lítið lát á. Hagvöxturinn hefur tekið
kipp og er með því hæsta sem um getur í viðmið-
unarlöndum. Allt er þetta ávísun á hagsæld, enda
er augljóst að nokkurra ára samdráttarskeið er á
enda.
En mitt í öllum hagvextinum og árgæsku hjá
fyrirtækjum og á hlutabréfamörkuðum eru blikur
á lofti. Samtök fyrirtækjanna, Vinnuveitendasam-
bandið, varar nú við þenslu með óttalegum afleið-
ingum. Þenslumerkin eru einkum þau að laun-
þegasamtök eru að búa sig undir að krefjast kjara-
bóta í kjölfar velgengni fyrirtækjana.
VSÍ sendi fjármálaráðherra bréf það sem hann er
varaður við að stöðugleikinn sé í hættu og verð-
bólguástand geti tekið við. Honum er ráðlagt að
draga úr ríkisumsvifum og stöðva hallann á ríkis-
sjóði til að góðærið rjúki ekki út í veður og vind.
Það kann að hljóma undarlega að uppgangur
fyrirtækja og gífurlegar verðhækkanir á hlutabréf-
um eru ekki verðbólguhvetjandi og ógna ekki
stöðugleika, að mati VSÍ, en kjarabætur til al-
mennra launþega eru stórhættulegur þensluvald-
ur sem riðla mun öllu efnahgskerfinu ef úr verður.
Athyglisvert er að á sama tíma og fyrirtækin eru
í stakk búin að greiða skuldir og fjárfesta til fram-
tíðar og verðmæti þeirra hækkar óðfluga í formi
hækkandi gengis hlutabréfa, hækka svokallaðar
skuldir heimila sem aldrei fyrr. Eru þær þó fyrir
löngu orðnar fólki ofviða og er erfitt að sjá hvern-
ig standa á skil á öllum þeim ósköpum, og enn síð-
ur ef almennar kjarabætur eiga ekki að fylgja góð-
ærinu, sem einkum kemur fjármagnseigendum til
góða:
Hagvöxturinn sem hlaupinn er í efnahagslífið
stafar ekki síst af því hve mikið er af fjármagni í
umferð. Lánastofnanir og fyrirtæki lána ljóst og
leynt ótæpilega til allra þeirra sem þiggja vilja pen-
inga og verðmæti að láni. Það er sama hvort það
eru fasteignir, lausafé eða ferðalög, allt er lánað og
hleypir það miklum fjörkippum í allt athafnalíf og
þar með hagvöxt. Það er alls ekki sjálfgefið að það
sé endilega verðmætasköpun sem eykur hagvöxt-
inn. Sóunin gerir það engu síður.
Ríkinu er ráðlagt að koma í veg fyrir fjárlaga-
halla og borga skuldir til að draga úr þenslunni.
Fjármálaráðhera þakkar ráðleggingarnar og segist
vera þeim sammála. En hann biður vinnuveitend-
ur jafnframt að láta ekki ríkið borga næstu kjara-
samninga fyrir sig, eins það hefur gert áratugum
saman, undantekningalítið með vondum afleið-
ingum.
Stjórnendur fyrirtækja, stofnana og ríkisins
mættu að ósekju kynna sér betur hvað veldur
þenslu og verðbólgu áður en þeir skella skuldinni
af efnahagslegri óáran einhliða á kröfur vinnandi
fólks til mannsæmandi lífskjara.
Vopnum stöðumælaverðina
DV upplýsir í gær ab ný vá stebji ab borgarbúum og
þá ekki síst ýmsum starfsmönnum borgarinnar. Hér
er um ab ræba ógn frá harösvíruöum hópi manna
sem eiga á hættu aö komast í tilfinningalegt ójafn-
vægi um hábjartan dag úti á götum Reykjavíkur og
beita ofbeldi.
Hinn nýi hópur ofbeldismanna er ökumenn og þó
einkum ökumenn á aldrinum 17-30 ára. Tveir
stöbumælaverbir segja farir sínar ekki sléttar í lífs-
reynsluviötali DV í gær en þeir uröu fyrir árásum
ökumanna á dögunum. Öbrum segist svo frá aö
hann hafi veriö nýbúinn ab „skrifa upp" bíl í Fi-
schersundi í Reykjavík þegar hann lenti í „skæöa-
drífu af kókflöskum úr plasti sem splundruðust í
kringum mig," eins og þab var oröað. Og þegar
stöbumælavörðurinn var búinn að hringja á lögg-
una og plastkókflöskuárásarmaðurinn horfinn á
braut ætlabi hinn stöðumælavörburinn ab drepa
tímann þar til löggan kæmi og svona
aðeins róa sig niöur með því ab sekta
bíl sem þarna hefbi verið lagt ólög-
lega. „Ég gekk að bílnum og lagði
miðann á hann," segir Páll í DV í gær. „Bíleigandinn
kom þá ab mér, þandi út brjóstkassann og ég vissi
ekki af mér fyrr en hann hafbi kastað mér í götuna."
Ekki fíkniefnaneytendur
Þetta eru ljótar aðfarir og þó Garri hafi nú aldrei
séð plastkókflöskur splundrast þó þeim sé hent í göt-
una, er ekki ab efa ab þaö hefur veriö mjög erfib lífs-
reynsla í að lenda. Hitt er auðveldara ab sjá fyrir sér,
þegar bíleigandinn með þanda brjóstkassan ræðst að
hinum stöðumælaverbinum. Og í frétt DV í gær eru
þeir félagar sammála um ab þetta séu ekki fíkniefna-
neytendur sem hafi rábist á þá, heldur koma þeir
meö skilgreininguna á þessum nýja ofbeldishópi og
breyttu aðstæðum í samfélaginu. „Heimurinn er
bara orbinn svona haröur," segja stöðumæalaverð-
irnir. „Vib erum alveg varnarlausir og megum ekki
verja okkur og í raun ekki svara fyrir okkur heldur.
Vib munun ræba þetta við yfirmenn okkar ... enda
getum viö ekki sætt okkur við þetta hlutskipti."
Garra sýnist í þessu liggja tillaga um að stöðu-
mælaverðir verði vopnaðir með einhverjum hætti
þannig að þeir geti betur tekib á móti hinum nýja
ofbeldishópi, ökumönnum, sem farinn er að leggja
bílum sínum í mibbæ Reykjavíkur. í það minnsta
felst í þessu hótun um ab stéttin muni taka hressi-
lega á móti vandræðagemsum strax og þeir byrja ab
þenja á sér brjóstkassann og áður en þeir láta til skar-
ar skríöa. Slíkt er abeins eðlilegt, eba hvaö?
Aldrei ab víkja
Garra er ekki kunnugt um hver líkleg niðurstaba
yfirmanna stöðumælavarðanna er í þessum efnum
en ótrúlegt er að yfirboðarar stöðumælavarbanna
verði umburðalyndari gagnvart þessum ófögnubi
sem ökumenn eru heldur en stöðumælaverðirnir
sjálfir. Eins og raunar kemur fram á öörum stað í DV
í gær eru í gangi hertar aðgerðir hjá Bílastæðasjóði
borgarinnar og kona (eflaust af svipuðu sauðahúsi
og hinir ofbeldisseggir sem leggja bílum sínum) sem
hafði gleymt að setja stöbumælamiða í glugga bíls
síns á einu bílastæðinu mun ekki
sleppa við sektargreiðslu þó svo að
hún geti sýnt fram á að hafa borg-
að tilskilin gjöld. „Sýningarskylda
miðanna er mjög skýr og ljós," eru svörin sem Bíla-
stæðasjóður gefur og eru raunar mjög í anda þeirrar
nákvæmni sem einkennir störf sumra stöðumæla-
varða sem telja ekki eftir sér að bíða um stund við
bifreiö við langt genginn stöðumæli til þess að auka
möguleikana á ab koma á hann miða ábur en eig-
andinn kemur á staöinn. Samviskusemi af þessu tagi
í opinberri þjónustu er aðdáunarverð en kallar því
miður oft á vanstillt viðbrögð hins illræmda ófögn-
uöar, ökumannanna. Því er brýnt ab slíkir mælanna
verðir geti variö sig með einhverjum hætti gegn
fólskulegum árásum úr hinum harba heimi bílstjóra
á aldrinum 17-30 ára. Hvort sem stöðumæalaverðir
verba vopnaðir eða hvort þeir ferðist um í hópum til
þess ab tryggja öryggi sitt þá er brýnast af öllu að
bílastæðasjóður og stöðumælaverðir láti hvergi deig-
an síga gagnvart ökumönnum og sýni enga linkind
eða sveigjanleika varðandi bílastöðumálin. Ef það
kostar það að gera stöðumælaverði að eins konar
hermönnum þá verða menn að láta sig hafa það. Að-
alatriöið er að láta ekki ökumenn komast upp meb
að sýna ónákvæmni eða óstundvísi þegar stöðumæl-
ar eru annars vegar.
Gani
GARRI
Gróðinn af kosningasjóöum
Hagnaðurinn
Það er vondur bisniss ab fjárfesta í forsetaembætti.
Upp úr því hefst ekki annað en skuldir og áhyggjur
og ávinningurinn er enginn nema fyrir þann sem
hreppir tímabundna ábúð á vildisjörðinni Bessastöð-
um. En sé lagalega ab málum stabið þarf þarf ábú-
andi þar engar áhyggjur að hafa af kostnaði við ab
hreppa höfuðbólið. Skuldaböggunum er kastað á
annarra bök.
Og þeir sem lenda utangarðs eftir strangan og
kostnaðarsaman kosningaslag
hljóta að axla sína bagga og
dreifa þeim á herðar velunn-
ara eftir bestu getu.
En forsetakosningar geta
líka verið arðbærar þegar
kunnáttusamlega er staðið að
málum og „kynningar" hafðar
í hófi. Kosningastjóri Vigdísar
Finnbogadóttur minnti á þab í
Tímanum sl. laugardag að
hagnaður hafi verið á kosn-
ingsjóbnum 1980 og hafi hon-
um verið varið til styrktar
starfseminni að Sólheimum.
En sú tíð er liðin því sprækir
auglýsingamenn hafa tekið að
sér að markaðssetja forsetaefni
og talið þeim trú um að það
kosti morð fjár að kynna verðleika í
þeirra ijrir einstaklega treggáfuðum A VlOdVðíigi
og fávísum kjósendum.
fyrir allt viti bornar verur sem kunna jafnvel að lesa
og draga einfaldar ályktanir. En sú staðreynd er nátt-
úrlega fyrir utan og neðan skilning auglýsingahák-
anna sem búnir eru að taka atkvæðaveiðar og pólit-
ískan loddaraskap að sér, og er trúað fyrir kosninga-
gengi frambjóðenda í lýbveldinu.
ifasbfc
^SnaöIabi
Ljyoifar ,
, c8*2a r frétfa
s T^oos ■£» Sk
30 milljóna kostnabur við
hvern forsetaframbjóðanda
stenst ekki í harðri keppni og
urðu niðurstöðutölur enn
glæsilegri. Hve miklu það
skakkar kemur í ljós þegar
reikningar verða opinberaðir,
sem vonandi verður ekki síðar
en á kjörtímabilinu.
Allir frambjóbendur hafa
lagt heiður sinn að veði fyrir
því ab öll skuldaskil vegna
framboða verði upplýst og
reikningar opinberaðir al-
menningi. Þá mun sjást
hvernig kosningasjóðir verða
til og hvernig þeim er sólund-
að og hversu skuldugir þeir
eru þegar gert er upp.
í forsetakosningunum 1980 var
Hverjir græða?
Auglýsingamenn sannfærðu frambjóðendur um
að það kostaði 30 milljónir að ná kjöri. Alls ekkert
minna. Þessu var trúað og stuðningsmannahóparnir
tóku til við að hamast við að eyða 30 milljónum í
svokallaða kynningarstarfsemi, og sjónvörpin og
Mogginn græddu á tá og fingri. Og eins og að líkum
lætur græddi auglýsingaliðið mest, því til þess voru
refirnir skornir.
í kynningarstarfseminni var gengið úr frá því sem
vísu að atkvæðin væru slefandi idjótar sem ekki væri
hægt að koma vitinu fyrir nema með því að endur-
taka sömu frasana þúsund sinnum og sýna andlitin
á frambjóðendum enn oftar.
Sá sem auglýsti mest og best fékk fæst atkvæðin og
er það fagur vitnisburður um ab kjósendur séu þrátt
kynningartæknin ekki á háu
plani mibab vib þab sem síðar
varð. Sjálfshól brosandi andlita á skermi og enn
meiri bros á veltiskiltum og á strætisvögnum og lit-
fagrar fjölskyldumyndir í ofurstæröum voru ekki
margra aura virði á þeim árum. Enda kostaði kosn-
ingabaráttan skammarlega lítiö og fáir urðu feitir af
auglýsingaglamri, hvorki jákvæðu né neikvæðu.
En þá var líka hægt ab græba á kosningasjóöum og
best af öllu var að þeir græddu mest sem helst höfðu
þörf fyrir framlög, vistmennirnir í Sólheimum.
Hver veit nema ab þeir geti líka grætt á nýafstöðn-
um forsetakosningum. Það kemur í ljós þegar heiðar-
lega endurskoðaðir reikningar kosningasjóðanna
liggja fyrir, sem maður hlýtur ab vona ab verði fyrr
en síðar.
Þá kemur líka í ljós hversu margra aura virði fjög-
urra ára búseta á Bessastöðum er.
OÓ