Tíminn - 15.08.1996, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 15. ágúst 1996
5
Sjálfsævisaga Doris Lessing
Under my skin
eftir Doris Lessing
Harper Collins, 439 bls., $ 25
Fyrsta bindi sjálfævisögu
sinnar birti Doris Lessing
1994, þá 85 ára aö aldri. í rit-
dómi í Time 28. nóvember
1994 sagði: „Þekktust er Less-
ing fyrir The Golden Note-
book (Gullnu minnisbókina)
og bækurnar í flokknum The
Children of Violence (Börn of-
beldis), en þær byggir hún að
nokkru á eigin ævi. Hún fædd-
ist í Persíu af bresku foreldri.
Móðir hennar var hjúkrunar-
kona, en faðir hennar hafði
særst í fyrri heimsstyrjöldinni
og var fatlaður. Naut hann
fremur meðaumkvunar eigin-
konu sinnar en ástar. Doris var
gefið gælunafnið Tigger, — en
allir í fjölskyldunni báru gælu-
nafn úr barnasögu A.A. Milne,
Winnie the Pooh. Þegar hún
var fimm ára gömul fluttist
fjölskyldan til Suður- Ródesíu í
von um að efnast á búskap og
námagreftri. En lítt numið
land er fötluðum manni örð-
ugt viðfangs, og þeirra biðu
strangir og erfiðir dagar."
„í kapítulunum um bernsku
sína segir hún glettilega vel frá
mörgu, en frá öðru svo að ugg
vekur ... Hún saumaði, eldaði,
leit eftir skepnum ... Innan við
tvítugt fór hún að heiman;
henni og móður hennar kom
ekki sem best saman, og
þreytti það þær báðar ... Sem
aðsópsmikil og fríð aðkomu-
stúlka í Salisbury lagði hún lag
sitt við vinstri sinna og gekk í
kommúnistaflokkinn. Kapít-
ularnir um það eru nöpur frá-
Doris Lessing á tali w'ð Halldór Laxness, er hún kom hingaö til lands áriö
1986.
sögn af tálsýn: „Við fyrirlitum una."„
alla sem trúðu ekki á bylting- „Samkvæmislíf í Salisbury
var í lausum böndum. Doris
giftist ungum manni úr
kunnri fjölskyldu, sem hún
unni ekki, en fæddi tvö börn.
Sagði hún síðan skilið við þá
fjölskyldu til að giftast komm-
únista, Gottfried Lessing, sem
hún átti þriðja barn sitt með.
Allir drukku, reyktu og döðr-
uðu."
„í bókarlok hefur hún flust
til London með yngsta barn
sitt eitt með sér. (Þótt hún
hitti Lessing í London var
hjónabandi þeirra lokið). Frá-
sögn hennar af öllu þessu er
blátt áfram og án afsökunar-
tóns. Eins og margir listamenn
var Doris Lessing trú því verki
sem hún taldi sig fædda til.
Mannleg samskipti setti hún
skör lægra."
Regla Musterisriddara
The New Knighthood: A History of the
Order of the Temple
Eftir Malcolm Barber
Cambridge University Press, xxi-446
bls., $ 69,95
Malcolm Barber prófessor
hefur í aldarfjórðung rannsak-
að sögu reglu Musterisriddara.
Athygli vakti 1978 bók hans,
The Trial of the Templars, um
réttarhöldin yfir reglunni sem
urðu til þess að hún varð leyst
upp. Niðurstöður athugana
sinna hefur hann nú dregið
saman í bók þessari um sögu
reglunnar. í ritdómi í Specul-
um, 3. hefti 71. árgangs (júlí-
hefti 1996) segir:
„Bókin hefst á frásögn af
uppruna reglunnar, en síðan er
greint frá því hvernig á því stób
að í Vestur- Evrópu á 12. öld
féllust menn á stofnun herr-
eglna sem deilda í kirkjunni. Á
eftir fer í þremur hlutum um-
fjöllun um sögu reglu Musteris-
riddara til loka 13. aldar. Lyktar
hverjum þeirra á válegum
ósigri latneska ríkisins í Palest-
ínu: Við Hattin 1187, La Forbie
1244, og Akkra 1291. í síðari
hluta bókarinnar er rætt um
Krossfarar heimta hina helgu gröf úr höndum vantrúaöra.
Musterisriddarar voru arftakar þeirra. Á myndinni eiga þeir ífullu tré viö
múslima.
lífshætti riddaranna (út frá
reglum þeirra), efnahagslegan
og stjórnmálalegan bakhjarl
hennar, sem hún átti viögang
sinn undir, lögbannið gegn
henni og loks, með forvitnileg-
um hætti, um arfsagnir í ritum
sem hafa haldið uppi goð-
sagnakenndri ímynd riddar-
anna."
„Hin hulta landnámsbyggð í
Palestínu hefði ekki haldist til
1291 (bls. 64) án stuðnings
herreglnanna, að því er höf-
undur heldur fram. Hins vegar
hefðu Musterisriddarar ekki
haldist þar eftir fyrsta mikils
háttar ósigur sinn, ef þeir hefðu
ekki átt stuðning umfangsmik-
illa samtaka á Vesturlöndum
(bls. 230). Fyrir sakir framlaga,
einkum frá páfa, kóngum og
aðli, hefði reglan ekki megnað
að eiga í tveggja alda varnar-
stríði og að halda ekki einungis
við varnarvirkjum sínum held-
ur reisa ný þegar valdhafar (í
latneska konungdæminu)
höfðu ekki tök á því lengur.
Öðru hverju voru Musterisridd-
arar gagnrýndir fyrir ríkidæmi
Fréttir af bókum
sitt, en án þess hefðu þeir ekki
getað átt í varnarstríði sínu."
„Tekjur af landeignum fluttu
fyrirliðar í reglunni beina leið
til Miðjarðarhafsbotna ... Eftir
að þeir voru farnir að þekkja til
og stunda tilflutning fjár landa
á milli, urðu Musterisriddarar
brátt bankahaldarar konunga
Frakklands og Englands og
lögðu páfadæminu oft til fé-
sýslumenn. Frá 1202 til 1307
voru að minnsta kosti 8 Must-
erisriddarar gjaldkerar Frakk-
landskónga. Og þegar Filippus
IV lét árið 1307 handtaka
Musterisriddara búsetta á
Frakklandi „voru cubicularii í
þjónustu Klements V í Poiters
undanþegnir, þar eð þeir
heyrðu beinlínis undir lögsögn
páfastóls ... Eftir að regla Must-
erisriddara var leyst upp guldu
þeir þess að aðalskjalasafn
þeirra glataðist og líka flest
landsvæða skjalasöfn þeirra."
Um það hefur höfundur þó fyr-
irvara og telur að vera megi að
aðalskjalasafn þeirra hafi veirð í
vörslu Jóhannesarriddara á
Kýpur til 1571." ■
Um tildrög innrásar Þjóö-
verja í Ráöstjómarríkin 1941
Barbarossa: The Axis and the Allies
Ritstýrb af John Erickson og David Dilks
Edinburgh University Press, xii-287 bls.,
£25.00
í bók þessari eru birt erindi,
sem flutt voru á alþjóðlegri ráð-
stefnu í Háskólanum í Leeds um
tildrög innrásar Þjóbverja í Ráð-
stjórnarríkin 1941, en hún var
haldin í júní 1991. í ritdómi í
History, apríl-hefti 1996, segir:
„Ein forvitnilegasta ritgerðin er
eftir Geoffrey Waddington, og
er hún byggð á þýskum heim-
ildum fremur en þeim rúss-
nesku heimildum sem aðgangur
hefur nýlega verið veittur ab. í
henni er skelegglega upp bmgb-
ið öndverðum viðhorfum Hitl-
ers og Rippentrops utanríkisráð-
herra hans til heimsmála. Þegar
árið 1937, er Rippentrop var
sendiherra í London, komst
hann á þá skoðun að Bretland
mundi aldrei sætta sig við for-
ræbi Þjóðverja á meginlandi álf-
unnar og væri viðsjárverðasti
óvinur þeirra. Griðasáttmáli
Þýskalands og Ráðstjórnarríkj-
anna 1939 var þannig ekki að-
eins helsta diplomatiska afrek
Rippentrops, heldur var það líka
hápunktur andbreskra sóknar-
áætlana, sem spönnuðu heim-
inn og var ætlað að sameina
Þýskaland, Japan, Ítalíu og Ráb-
stjórnarríkin um uppskiptingu
breska heimsveldisins að end-
anlegri málaskipan þeirra á
milli."
„Aftur á móti hrundi heims-
sýn Rippentrops við Barbarossa-
abgerðina (þ.e. innrásina í Rúss-
land), sem hann taldi að hlyti
að leiba til ófarnaðar. Wadding-
ton tínir vendilega saman
ástæður þess að Rippentrop
lagði ekki fyrir Hitler mótbárur
sínar gegn Barbarossa-aðgerð-
inni. Ovænt dregur hann líka
fram hvílíkt tilfinningamál þær
voru honum. Þegar Rippentrop
flutti sovéskum stjórnarerind-
rekum stríbsyfirlýsingu Þýska-
lands þann 22. júní fylgdi hann
þeim til dyra og kvaðst sjálfur
mótfallinn þessari ákvörbun
sem hann áliti viti firrta. Þessar
hugmyndir sínar sótti Rippentr-
op að nokkru til austurrískra
geo-pólitískra hugsuða á þribja
áratugnum."
Um annað erindi eða ritgerð
segir: „Frá hendi Johns Chap-
mans er sérlega skarpleg ritgerð
um þýsk-rússnesk- japönsk sam-
skipti. Japanar fóru þegar 1941
að reyna að telja Hitler á að Bar-
barossa-aðgerbin hefði mistek-
ist og að skársti kosturinn væri
að semja frið við Ráðstjórnarrík-
in til að öxulveldin gætu snúið
sér að Bretlandi."
Rippentrop íMoskvu 1939, en
hann geröi griöasáttmála viö Sta-
lín. Eru báöir ígóöu skapi eftir
undirritun vel heppnaös sam-
komulags.