Tíminn - 21.08.1996, Blaðsíða 4

4
fKmtafi!®
Mi&vikudagur 21. ágúst 1996
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gubmundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmiðja hf.
Mánabaráskrift 1700 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Afkoma
sveitarfélaganna
Afkoma sveitarfélaga hefur verið til umræðu í kjölfarið á upp-
lýsingum Seðlabankans um það að 13 stærstu sveitarfélög
landsins séu rekin með 1,7 milljarða króna halla á árinu 1995.
Ljóst er að svo getur ekki gengið til lengdar og þetta leiðir til
skuldastöðu sem gerir sveitarfélögunum ófært að gegna þjón-
ustuhlutverki sínu viö íbúana.
Þjónusta sú sem sveitarfélögin veita er afar mikilvæg í nú-
tíma samfélagi og getur haft úrslitaáhrif á það hvar eru mest
aðlaðandi búsetuskilyrði. Nú er verið að auka við verkefni
sveitarfélaganna með því að flytja grunnskólann til fulls í
þeirra umsjá, en það er stærsta einstaka verkefnatilfærsla til
þeirra frá upphafi.
Fyrir hallarekstri sveitarfélaganna eru ýmsar ástæöur og
sveitarstjórnarmenn hafa að mörgu leyti verið í þröngri
stöðu. Lægð hefur verið í atvinnulífinu undanfarin ár, sem
gerir hvort tveggja að minnka tekjur sveitarfélaganna og baka
þeim aukin útgjöld. Verkefni félagsþjónustu sveitarfélaganna
hafa vaxið að mun á erfiðleikatímum. Sveitarstjórnarmenn-
irnir eru í návígi viö þá erfiðleika sem samdrátturinn skapar.
Vonandi kemur minnkandi atvinnuleysi og aukin umsvif í
þjóðfélaginu sveitarfélögunum til góða ekki síður en ríkis-
valdinu, þannig að vonir ættu að standa til að þróunin verði
hagstæðari á yfirstandandi ári, en var á því síðasta. Einnig
kemur fram að reiknað er með minni fjárfestingum sveitarfé-
laga á yfirstandandi ári heldur en á því síðasta.
Ein af ástæðunum fyrir erfiðleikum sveitarfélaga á sam-
dráttarskeiði í atvinnulífinu er sú að mörg þeirra hafa orðið að
verja verulegu fé til atvinnumála með einum eða öðrum
hætti. Sveitarfélög hafa komið inn í fjárhagslega endurskipu-
lagningu fyrirtækja sem átt hafa í erfiöleikum. Þetta hefur
gerst með hlutafjárkaupum eða jafnvel ábyrgðum. Þetta hefur
verið gert á þeim forsendum að viðkomandi starfsemi hefur
veriö talin burðarás fyrir viðkomandi byggðarlag. Sagan er
hins vegar ekki öll sögð með þessu. Stóru sveitarfélögin sem
ekki er svona ástatt um eru í viðlíka hallarekstri, sem meðal
annars er til kominn af afleiðingum atvinnuleysis.
Það er afar mikilvægt að sveitarfélögin hafi burði til þess að
sinna sínu hlutverki. Þau eru, auk þess að sjá um stjórnsýslu,
þjónustustofnanir við íbúana. Þeim hefur verið falin mikil
ábyrgð á sviði menntamála og þeirri ábyrgð fylgja tekjustofn-
ar. Hins vegar kalla mörg önnur verkefni, ekki síst á sviði um-
hverfismála, en kröfur vaxa sífellt í þeim efnum, til dæmis um
frágang sorps og fráveitu. Þessar framkvæmdir eru afar dýrar,
hvort sem um stór eba lítil sveitarfélög er að ræða. Það verður
hins vegar ekki undan vikist ab vinna þannig að málum að
fráveitur og sorphreinsun fylgi nútímakröfum. Á undanförn-
um árum hefur víða orðið algjör bylting í þessu efni og má
þar fyrst nefna í stærsta sveitarfélagi landsins, Reykjavík, með
tilkomu dælustöðva vib strandlengjuna og Sorpu. Önnur
sveitarfélög hafa einnig lyft grettistaki í þessu efni, þótt margt
sé óunnið. Þetta kann að valda einhverju um skuldastöðuna.
Þab er nauðsyn fyrir sveitarstjórnarmenn við þessar aðstæð-
ur að meta hvað á að setja í forgang og þeir eru í sömu stöðu
og ríkisvaldið að þessu leyti.
Það er margt ab gerast á sviði sveitarfélaganna, ekki síst
þeirra minnni, og viðræöur um sameiningu og samstarf eru
uppi mjög víöa. Skuldasöfnun getur verið þrándur í götu
þeirrar þróunar. Því er áríðandi að sú þróun sem verið hefur í
þessum efnum stöövist, en vonir ættu að standa til þess.
Alló, alló, alló!
Menningar- og friðarsamtök íslenskra kvenna
hafa hafið upp raust sína og mótmælt innrás
4.800 hermanna í Reykjavík sem hefst í dag og
mun standa út mánuðinn. Innrásin er að vísu
sögb koma frá vinveittum hermönnum úr NATO
en hver veit með þessa hermenn, hermaður er jú
alltaf hermaður og sem slíkur þjálfaður til drápa
og bardaga. Enda hitta konurnar í Menningar- og
friðarsamtökum íslenskra kvenna naglann á höf-
uðið þegar þær segja: „Reykjavík er vopnlaus borg
og á ekki að vera flotahöfn, eba nein „gleðiborg"
fyrir erlenda sjóliða eða aðra hermenn."
Garri verður nú eiginlega að taka undir með
Menningar- og friðarkonunum því þaö er augljóst
að innrás dátanna mun valda gríð-
arlegu ástandi í höfuðborginni, þó
raunar sé ólíklegt sé ab þeir fari
meb miklum ófriði blessaðir. En
þessi innrás mun að öllum líkindum framkalla
nýtt ástand hér í höfuðborginni sem slær alveg út
„Halló Reykjavík" sem fram fór um síðustu helgi.
Það sem nú má búast við er mun skyldara „Halló
Akureyri" meb tilheyrandi gleðilátum raunveru-
legum og misskildum. „Alló, alló," eða „Alló
Reykjavík" væri kannski nafngift meira við hæfi,
en alla vega er ljóst að ótti andspyrnu-, menning-
ar og friðarsamtakanna á við raunveruleg rök að
styöjast.
Opið lengur í bænum
Og það er af ýmsum ástæbum og á ýmsum stöð-
um sem viðbúnaðurinn fyrir „Alló Reykjavík" er
mikill. Þannig má nefna ab kaupmenn í miðbæn-
um ætla að læra af kollegum sínum á Akureyri
sem náðu inn 300 milljónum á nokkrum dögum
á Halló Akureyri. í Reykjavík hefur verið gefin út
almenn herkvaðning meðal kaupmanna að hafa
verslanir sínar opnar lengur á Alló Reykjavík.
Gera verði ráð fyrir að dátarnir versli jöfnum
höndum tyggjó, nælonsokka, blóm og blúndur í
þeim hernaði sem þeir munu ástunda eftir margra
vikna útilegu til sjós, en sá hernaður snýst um að
sigra hjörtu reykvískra jómfrúa.
En það verba væntanlega ekki aðeins íslenskar
jómfrúr sem verða varar við hormónaframleiðsl-
una sem framkölluð er af blóbblöndunargeninu.
Eins og Stuömenn hafa með óyggjandi hætti sýnt
fram á eru íslenskir karlmenn sko alls engar gung-
ur og svo vill til að íslenski gæsaveiðiherinn er
einmitt að klæbast sínum einkennisbúningi og
halda út úr bænum um þessar mundir, skiljandi
konur sínar og dætur eftir varnarlausar fyrir tæp-
lega 5000 erlendum sjarmörum. En þrátt fyrir að
Garri muni af þessum sökum ekki treysta sér úr
bænum á gæs næstu daga og þrátt fyrir að hann sé
innilega sammála Menningar- og friðarsamtökum
íslenskra kvenna um að standa nú vörð um sib-
gæöið í landinu, þá getur hann ekki annað en vib-
urkennt að þab eru vitaskuld Ijósir punktar í þessu
máli líka. Það er þá fyrst hinn
fjárhagslegi ávinningur en ekki
síður sá sem lýtur ab ræktun ís-
lenska stofnsins sem er einfald-
lega svo smár að alltaf er hætta á skyldleikarækt-
un. Nýtt blób gæti því gert kraftaverk hvað þab
varðar.
Dönsk herskip?
En þó Garri sé allur af vilja gerður til ab finna
ljósu hliðarnar á þessari „Alló Reykjavík" er niður-
staðan þó sú að hér er um mjög margslungna
hættu að ræða. Þannig eru það ekki eingöngu
Menningar- og friöarsamtök íslenskra kvenna
sem eru áhyggjufull heldur telur Garri einsýnt að
aðrar stofnanir, s.s. félag sumarbústaðaeigenda, sé
talsert áhyggjufullt, enda viðbúið ab í hópi her-
skipaflotans sem hingað kemur séu einhver dönsk
herskip, en dönsk herskip hafa einkum getið sér
frægb fyrir að sprengja upp sumarbústaði eins og
fréttir af slíku atviki á Jótlandi á dögunum minn-
ir okkur óþyrmilega á.
Trúlega er of seint að bregðast við innrásinni
núna en Garri hvetur hins vegar eindregið sumar-
húsaeigendur til ab vera heima við á næstunni og
fara ekki í bústaðinn. Það sama gildir um gæsa-
skyttur, þær ættu að halda sig heima við á meðan
dátarnir staldra hér vib og hafa auga með konum
sínum og dætrum. Því ekki viljum við að Reykja-
vík sé „nein „gleðiborg" fyrir erlenda sjóliða, eða
aðra hermenn?" Garri
GARRI
Allt í gamni
Hún er skrýtin þessi læknadeila. Ríkisvaldiö og
sáttasemjari keppast við að semja ekki við starfst-
étt sem er ekki til. Heilsugæslulæknar hafa sagt
upp með lögmætum hætti og eru ekki lengur
starfsmenn ríkisins, eða neins annars. En allir sem
þátt taka í þykustuleiknum segja bara að þetta sé
allt í plati og fjármálaráðuneytið 6g sáttasemjari
eru í verkfallsleik við fólk sem alls ekki er í verk-
falli.
Þeir sem eru hættir ab vinna hjá Trygginga-
stofnun segja það forkastanlegt ef ríkið lætur sér
detta í hug að auglýsa laus-
ar stöbur á heilsugæslu-
stöbum. Enda vill enginn
starfa samkvæmt opinber-
um taxta á heilsugæslu-
stöðvum og atvinnulausir
læknar sækja ekki um
vegna þess að þeir sem
sendu uppsagnabréfin eiga
stöðurnar sem þeir kæra
sig ekkert um að sinna.
Svona eru málin einföld
og óskiljanleg.
Samiö viö engan
Heilsugæslulæknar hafa
80 þúsund krónur á mánubi og
vilja fá kaupið hækkað eins og
hjúkrunarfræðingar og Bandalag
háskólamanna, sem er komið
langt framúr læknum samkvæmt formúlum
samninganefndar þeirra. Hvar þeir fá hinar 300
þúsund krónurnar á mánuði til aö ná uppgefnum
tekjum kemur málinu ekki vib og er utan og ofan
við deiluefnin. Nema að þab sé satt að heilsu-
gæslulæknanir verði að láta sér nægja áttatíuþús-
undin, sem er ekki ótrúlegra en margt annað í
deilumálum stéttarinnar sem ekki er til og ríkisins
sem enn var við lýði síðast þegar til fréttist. Að
minnsta kosti var samninganefnd ríkisins aö
burðast vib ab semja um kaup sem er ekkert kaup
við mótpart sem hefur ekkert samningsumboð
vegna þess að hann er hvorki í vinnu né verkfalli
gagnvart neinum atvinnurekanda.
Hverjir hafa komið málunum svona listilega
fyrir er þrautin þyngri að komast að eins og því
hverning nokkrum manni dettur í hug að það sé í
verkahring sáttasemjara að leiba deilu, sem er
engin deila, til lykta.
En tími kraftaverka er vonandi ekki liðinn og úr
því hægt er að vera í þykjustuverkfalli er alveg
eins hægt að gera þykjustusamninga, sem halda.
Að halda í sér
Á meöan stétt heilsugæslulækna var og hét var
hún sjálfsagt ekkert ofalin og kjörin síst betri en
hjá mörgum öðrum sé tillit tekið til margháttabra
útgjaldaliða og má þar til dæmis nefna náms-
skuldir sem langskólafólk
er að burðast með fram
eftir starfsævinni.
Og þegar tveir deila þarf
tvo til, og jafnvel fleiri.
Sök vegna þykustusamn-
inga og alltígamniverk-
falls verður því ekki kast-
að einhíiðS á lækna eða
ríki. Enda er þab ekki
áhyggjuefni sjúklinga,
sem nú er sagt í mestu
vinsemd að halda sjúk-
dómum í sér þar til full-
trúum lækna og ríkis
þóknast að ná samkomu-
lagi um hvort þrjúhundr-
uðogfimmtíuþúsund séu sama
og áttatíuþúsund eða hvort
áttatíuþúsund jafngilda þrjú-
hundruðogfimmtíuþúsundum.
Og síðan hvort hækka eigi þrjúhundruðogfimm-
tíuþúsndkrónakaupiö um einvherja prósentu eða
hvort sama prósenta geri sama gagn sé henni bætt
ofan á áttatíuþúsundkrónur.
Ofangreindar fréttaskýringar eru byggðar á
traustum fréttaflutningi og fjölbreytilegum
greinaskrifum og tilvitnunum í lærða sem leika
um fyrirbærið sem nú er nefnt læknadeila. Og sé
eitthvaö missagt í þessum fræbum ber að hafa þaö
sem sannara reynist.
En hvar sá sannleikur kann að leynast er eitt
næsta víst. Hann er víðsfjarri talsmönnum samn-
inganefnda og þeim sem reka hagsmunagæslu
fyrir þá sem harðast deila.
Hagsmuna sjúkra gætir enginn, enda eru þeir
ekki aðilar að málunum og ættu að gæta þess að
verða ekki veikir nema í þykjustunni.
OÓ
Á víöavangi