Tíminn - 22.08.1996, Blaðsíða 4

4
Fimmtudagur 22. ágúst 1996
ÍMii
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: ]ón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gu&mundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerð/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánabaráskrift 1700 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Stefnumótun í
heilbrigðismálum
Heilbrigðismál eru stærsti einstaki útgjaldaliður hins
opinbera í öllum þjóðfélögum sem vilja kenna sig við
velferð. Svo er hér á landi. Heilbrigðisþjónustan hér er
afar góð og íslenskir heilbrigðisstarfsmenn hafa fullt
traust allra til þess að sinna flóknustu aðgerðum. Sem
dæmi um það má nefna að hjartaskurðlækningar eru
nú framkvæmdar hér innanlands með mjög góðum ár-
angri, og nú nýverið var tekin í notkun á Landspítalan-
um aðstaða fyrir hjartaaðgerðir á börnum. Nú í vikunni
var tekin í notkun endurbætt aðstaða til tæknifrjóvgun-
araðgerða, en árangur íslenskra lækna í þeim flóknu há-
tækniaðgeðum er jafnvel betri en annars staðar gerist.
Umræða um hina ánægjulegu áfanga á svibi heil-
brigðismála vilja falla í skuggann af umræbunni um
fjárhagsvanda heilbrigðiskerfisins í heild. Glíman við
þann vanda er ekki nýtilkomin. Margt veldur útgjalda-
aukningunni, ekki síst dýrari lyfjameðferðir og há-
tækniaðgerðir. Hvers konar tilraunir til þess að halda
niður útgjöldum eru vandasamar vegna þess að not-
endurnir eru sjúkt fólk, geðfatlað eða slasað og það gef-
ur auga leið að það getur ekki verið ætlunarverk stjórn-
enda heilbrigðiskerfisins, eða stjórnvalda að níðast á
þessu fólki.
Heilbrigðisráðherra hefur verið í skotlínunni að und-
anförnu sem æbsti yfirmaður heilbrigðismála og sagt
hefur verið að stefnumótun skorti frá ráðuneytinu til
þess ab fást við vandamálin. Umræban hefur eins og oft
vill verða í viðkvæmum málum verið í upphrópunar-
stíl, ekki ýkja sanngjörnum þegar nánar er að gáð.
Formaður Alþýðubandalagsins skrifar grein í DV síð-
astliðinn þriðjudag og sakar heilbrigiðsráðherra um
stefnuleysi og að slá sig til riddara á kostnað stjórna
heilbrigðisstofnana. Síðan segir formaðurinn eftirfar-
andi: „Ef árangur á að nást verður að gera heildarúttekt
á heilbrigðiskerfinu, skoba hverja einustu stofnun,
ákveða verkefni hennar og þá þjónustu sem hún á að
veita miðað við gildandi löggjöf og marka henni tekju-
pósta samkvæmt því. Jafnframt verður að leggja áherslu
á að afmarka ákveðin heilbrigðisþjónustusvæði," til-
vitnun lýkur.
Ekki veröur annað séð en ab stefna ráðuneytisins
liggi fyrir um þessi efni. Unnið er ab tillögugerð um
heilbrigðisstjórnir í landshlutum, sett hefur verið fram
stefnumörkun um samstarfsráð sjúkrahúsanna á höfuð-
borgarsvæðinu og sameiningu Sjúkrahúss Reykjavíkur
og Ríkisspítalanna. Þessar tillögur eru lykill að því að
ákveða megi verkefni hverrar heilbrigðisstofnunar. Sett
hefur verið fram stefnumörkun um hlutverk heilsu-
gæslunnar, sem hefur hlotið bærilegar undirtektir þótt
heilsugæslulæknar eigi nú í harðvítugri launadeilu.
í DV á þriðjudaginn talaði formaður stærsta stjórnar-
andstöðúflokksins. Greinin er uppbyggð sem pólitísk
árás á heilbrigðisráðherrann og stefnu greinarhöfundar
lýst með almennum orðum, og þess er ekki getið hvort
hér er um stefnu Alþýðubandalagsins að ræða. Ef svo er
ber áreiðanlega ekki mikið á milli alþýbubandalags-
manna og þeirrar stefnu sem nú þegar hefur verið mót-
uð í heilbrigðisráðuneytinu.
Atvinnuleysi komib til að fara
Þab vekur óneitanlega athygli ab atvinnulausum
landsmönnum er að fjölga miðað við síðustu tölur á
sama tíma og umræðan um þenslu og spenning í efna-
hagslífi þjóðarinnar er í algleymingi. Ef efnahagslög-
málin væru virk væri atvinnuleysið alveg horfið og um-
frameftirspurnin eftir vinnuafli farin að valda launa-
greiðendum áhyggjum. En samt fer atvinnuleysið vax-
andi og það sem meira er, það vex allt á sama staðnum
— höfuðborgarsvæðinu. Samkvæmt frétt í Tímanum í
gær eru um 71% þeirra sem eru á atvinnuleysisskrá bú-
settir á höfuðborgarsvæðinu og vel yf-
ir annar hver atvinnulaus einstakling-
ur er bústettur innan borgarmarka
Reykjavíkur. Það rennir vissulega stoð-
um undir þá kenningu að lítið sem ekkert orsakasam-
hengi sé milli fjölgunar starfa í Reykjavík og í landinu
öllu annars vegar og atvinnuleysis í höfuðborginni hins
vegar að í frétt Tímans í gær kemur einmitt fram að
„framboð af lausum störfum hjá vinnumiðlunum er
nær einungis að finna á höfuðborgarsvæðinu..." Þetta
er m.a. ástæða þess að Bubbi Morthens og fleiri hjarta-
blæðandi mannvinir tala um að „atvinnuleysisvandinn
sé kominn til að vera". En þó það kunni að hljóma vel
í baráttusöng aö tala um atvinnuleysisvanda þá er Garri
nú þeirrar skoðunar að vandinn sé í rauninni liðinn hjá
eða sé að líöa hjá og atvinnuleysið sé þvert á móti kom-
ið til að fara. Það er eiginlega bara spumingin um hvort
pólitíkusar og verkalýðsforingjar þori að taka á málinu.
Kjarni málsins
Kjarni málsins tengist þeirri gmnnspurningu hvernig
hægt er að koma því við að vera atvinnulaus þegar svo
augljós umframeftirspurn er eftir vinnuafli í hinu altal-
aða þensluástandi. Skýringin er þó einföld. í einhverj-
um tilvikum er einfaldlega um það að ræða að ekki
finnast heppileg störf fyrir hina atvinnulausu og við því
er auðvitað ekkert að segja. Svo em það hinir, menn og
konur, sem ekki em alltaf tilbúnir að stökkva í þau störf
sem fyrst bjóðast. Allra síst er líklegt að fólk sé tilbúið að
stökkva í láglaunastörf, en því miður er enn sem komið
er mun meira framboð af þeim í dag en hálaunastörf-
um. Og því er ekki eðlilegt að menn vilji vera að vinna
ef afrakstur vinnunar er sá sami eða svipaður og afrakst-
ur þess að vera ekki að vinna. Þess vegna em það að
heilu stigagangamir í blokkum, heilu fjölbýlishúsin,
heilu fjölskyldurnar og jafnvel heilu hverfin í Reykjavík
hafa valið þann kost að skrá sig atvinnulaus frekar en að
eltast við að vinna allan liðlangan daginn án þess að
uppskera nokkum skapaðan hlut um-
fram það sem atvinnuleysisbætumar
gefa. Og jafnvel þó kaupið sé í ein-
hverjum tilfellum eitthvað hærra en
bæturnar þá fylgir því talsverður kostnaður að vinna
úti, ekki síst fyrir barnafólk þannig að sá ávinningur er
fljótur að étast burt.
Þenslan bjargar
Eina leiðin til að ná eymm þessa fjölmenna hóps er
að auka ávinninginn af því að vinna miðað við að vera
á bótum. Það er hægt að gera annað hvort með því að
herða á reglum um bæturnar eða þá með því einfald-
lega að hækka kaupið. Nema menn fari út í að gera
hvom tveggja og það væri trúlega það besta í stöðunni.
Þó allir keppist nú við að vara við þenslunni þá er hún
einmitt stóra kærkomna tækifærið til að vinna á hinum
skringilega vanda í Reykjavík sem felst í því að ekki
tekst að manna þau störf sem em í boði á tímum bull-
andi atvinnuleysis. Þenslan kallar á aukna eftirspurn
eftir fólki til vinnu og fejur í sér launaskrið. Það mun
hins vegar ýta við þeim sem hreiðrarð hafa um sig á at-
vinnuleysisskránum vegna áhugaleysis á láglaunastörf-
unum. Og þeir sem þá verða eftir eiga trúlega margir
heima í öbm bótakerfi en atvinnuleysisbótakerfinu og
með því að flytja þá yfir til Félagsmálastofnunar væri
einfaldlega verið að kalla hlutina sínum réttu nöfnum.
Garri
GARRI
Hvíldu þig því hvíld er góð
Hið góba sem ég vil gjöri ég ekki. Hið illa sem ég vil
ekki gjöri ég. Eitthvað á þessa leið stendur í bókinni
góbu sem þeir byggja lífssýn sína á í Jerúsalem, Róm
og Langholtinu. Og nú er borgarstjórn Reykjavíkur
farin að gera hið góba sem hún vill ekki. En þab var-
ir ekki nema í einn dag.
Bílahvíldardagurinn á að vera einhvers konar aflát
fyrir alla hina 365 daga hlaupársins sem borgarstjórn
og stofnanir undir hennar kommandó þjóna undir
herra sinn af stakri auðmýkt og undirgefni sem jabra
við trúarbrögð. Allt skipulag borgarinnar og ná-
grannabyggða miðast við þarfir einkabílsins og at-
vinnuvegir og
lífsstíll íbúana
er svo háður
akstri að allt
athafna- og
menningarlíf
lamast á svip-
stundu ef bíln-
um væri kippt
undan tilvem-
grundvellin-
um.
Kostnaður-
inn við þrisvar
sinnum meiri
bílanotkun en
þekkist á öðru
byggbu bóli
rýrir kjör ein-
staklinga og
hleður upp
opinberum skuldum.
En bíllinn lætur þarfasta þjón
sinn borga og kærir sig kollóttan.
Vinstri umferö til hægri
Það kvað þurfa mikinn lærdóm til ab ibka þá kúnst
ab veita sem flestum bílum um samgöngukerfin á
sem skemmstum tíma. Þetta er gert með þeim frá-
bæra árangri að ekki er búandi í mörgum hverfum
borgarinnar -vegna hávaba og slysahættu. Og nú má
ekki lengur byggja innan eðlilegra borgarmarka
vegna hávaðamengunar.
Svo vel vill til að skipulagib leysir allan slíkan
vanda. Byggð eru ný hverfi upp um holt og hæðir og
uppi í sveitum, þar sem er fullkomlega óbúandi
nema að reka tvo bíla eða fleiri á hverju heimili. Það
kallar svo á enn frekari samgönguframkvæmdir og
enn meira bílafár. Það er svosem allt í lagi því vinstri
hönd R-listans veit ekki hvab hægri hönd íhaldsins
gerir og kemur ekki að sök því hvorugur flokkurinn
veit hvað er vinstri handar og hvað hægri, fremur en
ökumenn á safnbrautum sameiginlegs öngþveitis.
Á vibavangi
Það er skylda borgaryfirvalda og raunar allra yfir-
valda ríkis og sveitarfélaga að greiða götu bílsins og
auðvelda honum vegferðina hvað sem það kostar.
Þess vegna er auðvitað engin heil brú í því að borgar-
stjórn sem öllu vill til kosta að auðvelda bílaumferð
sé að reka áróður fyrir að bíllinn sé hvíldur heilan
dag á ári, jafnvel þótt hlaupár sé.
En eins og kerlingin sagði: Ekki er öll vitleysan
eins. Meira sagði hún ekki þann daginn, eins og
frægt er orðið úr bókmenntinni.
Algjör for-
gangur
Eftir að upp
komst að Reyk-
víkingar og ná-
grannar aka
þrisvar sinnum
meira um í bíl-
um en eðlilegt
er talið í norm-
alþéttbýlum er-
lendis og að ný-
byggingar eru
bannaðar vegna
þess aö bíllinn
hefur algjöran
forgang þegar
búseta og
mannlíf er ann-
ars vegar, datt
borgarstjórn
loks í hug að nóg sé nóg. Þótt ekki
sé nema enn dag á hlaupári.
En að hvíldardegi loknum munu
sömu yfirvöld halda áfram ab leggja og endurbæta
gjörsamlega óþörf umferðarmannvirki til þess eins
að auka á mengun og vandræði og örva bílanotkun.
Bílastæöi og rándýr bílahús leysa engan vanda en
hvetja bílinn til enn meiri sóknar á hendur eftir-
sóknarverðu borgarlífi.
í stað þess að vinna sífellt að því að auðvelda bí-
laumferð og gera hana hraðari eftir löngu úreltum
tískuformúlum er tími til kominn að fara að torvelda
akstur. Bílahvíldardagurinn er ef til vill fyrsti vísir í
þá þátt að leyfa einkabílnum að lina þrælatökin sem
hann hefur á eigendum sínum og fótafúnu skipu-
lagsliði umferðarvandræba.
En heittrúarsöfnuðir samgöngumála munu koma í
veg fyrir fleiri hvíldardaga og tilbiðja bílagubinn þar
til yfir lýkur og allur vottur um fagurt mannlíf verð-
ur að víkja fyrir þjónustu vib bílinn, sem hefur allan
forgang.
OÓ
I