Tíminn - 28.08.1996, Blaðsíða 4

4
Mi&vikudagur 28. ágúst 1996
ffíWÍH®!
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gu&mundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1,105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Jæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmi&ja hf.
Mána&aráskrift 1700 kr. m/vsk. Ver& í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Tímamót
Frá og með morgundeginum verða þau þáttaskil í
útgáfu Tímans að hann sameinast dagblaðinu
Degi á Akureyri og út kemur nýtt blað undir heit-
inu Dagur-Tíminn. Aðdragandi þessara breytinga
hefur vakið athygli, enda er hér um að ræða at-
hyglisvert skref í þeirri þróun sem hefur verið í
fjölmiðlun hér á landi. Fjölmiðlar fara ekki var-
hluta af hraðfara þróun og vaxandi samkeppni,
og þær breytingar sem nú verða á útgáfu hinna
grónu blaða sunnan og norðan heiða eru til þess
að laga útgáfuna að þeim veruleika sem fjölmiðl-
un í landinu býr við nú. Útgáfa blaða og önnur
fjölmiðlun er rekstur og atvinnustarfsemi, við að
þjóna lesendum og koma skoðunum á framfæri. í
atvinnulífinu er samrunaþróun. Það sama hefur
skeð í fjölmiðlun. Bættar samgöngur og fullkom-
in fjarskiptatækni gera samstarf og samruna
mögulegan sem hefði verið óhugsandi eða mjög
erfiður fyrir tiltölulega fáum árum.
Upphaf dagblaðaútgáfu hér á landi var samofið
íslenskri stjórnmálasögu og blöðin voru tengd
stjórnmálaflokkunum með einum eða öðrum
hætti og tæki þeirra til sóknar og varnar. í þessu
efni hafa orðið mjög miklar breytingar og tengsl
stjórnmálaflokka og blaða hafa verið að rofna og
stjórnmálamenn hafa fetað sig inn á nýjar leiðir
til þess að koma sjónarmiðum sínum og stefnu-
málum á framfæri. Nýir og öflugir miðlar hafa
rutt sér til rúms, svo sem sjónvarpið sem er mjög
sterkjur miðill og hinn nýi og hraðvaxandi miðill
upplýsinga „internet" eða alnet. Sú tækni mun
leiða af sér meiri breytingar á næstu árum en
menn órar fyrir.
Eigi að síður hafa dagblöðin traustan sess í til-
veru íslendinga. Frá og með morgundeginum
fækkar þeim um eitt, en hið nýja blað, sem byggt
er á grunni tveggja blaða með sameiginlegar ræt-
ur og langa sögu í íslenskri blaðaútgáfu, á að geta
verið gildur þáttur í tilveru íslenskra blaðales-
enda.
Þegar Tíminn hættir nú að koma út einn sam-
an undir hinu gamla og gróna nafni er ástæða til
þess að minnast allra þeirra manna sem gerðu
hann ætíb að marktæku málgagni í íslenskri
þjóðfélagsumræöu, stundum svo gustaði rækilega
um hann. Blaðið dró dám af tíðarandanum á
hverjum tíma og stundum voru brandarnir hár-
beittir í deilum blabanna og þau tókust á beint og
milliliðalaust. Tíminn var alltaf fullveðja í þeim
slag.
Hins vegar er ástæðulaust að skrifa minningar-
greinar um Tímann eða Dag. Saga þessara blaða
er ekki öll, þótt nú hafi verið ákveðið að sameina
kraftana í nýju blaði. Það þýðir eflingu þeirra ef
vel tekst til og það er engin ástæða til annars en
bjartsýni í því efni.
Það er vissulega þörf fyrir blað með markmið
Dags-Tímans, sem er mebal annars það að vera
gott og upplýsandi fréttablað sem sinni lands-
byggðinni sérstaklega. Með það að markmiöi
leggja blöðin, sem eru auövitað það starfslið sem
að baki þeim stendur, upp í nýja tilveru.
Stórhugur og spenna einkenndi útgáfu Tímans fyrstu árin, rétt
eins og stórhugur og spenna einkennir útgáfu sameinabs blaös
Dags-Tímans:
Þegar Tíminn
var nýja blaöið
dag eru merk tímamót í
íslenskri blaðaútgáfu
þegar tvö dagblöb, sem
sett hafa svip sinn á fjöl-
miðlaflóruna áratugum
saman sameinast í eitt
stærra og öflugra blab.
Það eru dagblaðið Tíminn
ásamt Degi á Akureyri sem eru í
a&alhlutverkum þessarar sam-
einingar og á morgun mun
fyrsta tölublað Dags-Tímans
koma út. Tíminn í dag er því
síðasta tölublað þessa gamal-
gróna dagblaðs undir sínu
gamla heiti, en morgundagur-
inn ber í skauti sínu framhalds-
líf Tímans sem annarar megin-
stoðar hins nýja blaðs. Lengst af
hefur Tíminn verib málgagn
framsóknarstefnunnar og rekst-
ur blaðsins hefur í gegnum tíb-
ina verið sveiflukenndur. Fyrir
rúmum áratug var nafni blabs-
ins um skeið breytt í Nútímann
(NT) en sú tilraun endaði í
rekstrarörðugleikum. Blaðið
náði sér þó á strik aftur undir
sínu gamla heiti Tíminn. Fyrir
fimm árum eða svo hóft mikið
hræringaskeið á Tímanum sem
leiddi til þess að stofnað var
nýtt útgáfufélag um blaðið og
það átti að verða óháb Fram-
sóknarflokknum með öllu, en
þá höfðu raunar tengsl blaðsins
við flokkinn þegar losnað mik-
ið. Þessi tilraun tókst ekki nægj-
anlega vel og endaði ótrúlega
fljótt í rekstrarþroti. Upp úr reis
Tíminn í þeirri mynd sem hann
hefur verib síðastliðin tvö og
hálft ár, en Frjáls Fjölmiðlun tók
þá að sér að gefa út blaðið sam-
kvæmt sérstökum samstarfs-
samningi við Framsóknarflokk-
inn, sem átti og á Tímanafnið,
en tengsl flokks og blaðs hafa
áfram verið lausleg. Sameining
blaðanna nú er framhald af því
endurreisnarstarfi sem þá var
hafið og liður í því að búa til
nýtt öflugt morgunblað á dag-
bíaðamarkaðnum, samhliða því
að tengslin við Framsóknar-
flokkinn eru nú formlega rofin
og Dagur-Tíminn verður ekki
sérstakur málsvari neinna skipu-
lagðra stjórnmála- eða hags-
munasamtaka.
Áhugaverbur spegill
samtíðar
Á tímamótum af þessu tagi er
eblilegt ab líta um öxl og rifja
upp fortíðina ábur en tekið er
skref inn í framtíðina. Fyrir tæp-
um 80 árum þegar Tíminn var
„nýja dagblaðið" var vitaskuld
mikil spenna og eftirvænting í
þjóðfélaginu, ekki síður en þab
eru miklar væntingar í þjóðfé-
laginu núna gagnvart nýju blaði
Degi-Tímanum. Það er því for-
vitnilegt að skoða hvernig
Tímamönnum þess tíma tókst
til og skoða það með augum nú-
tímablaðamannsins. í línunum
hér á eftir er farib um víðan völl
og blaðinu flett fram og aftur og
ekki er hægt að segja annab en
Tíminn þá hafi verib áhugaverð-
Horft um
öxl á
tímamótum
ur spegill samtíðarinnar. Það er
einmitt yfirlýst stefna hins nýja
blaðs líka ab verða áhugaverður
samtímaspegill.
Umbrotatímar
Tíminn hóf göngu sína á
miklum umbrotatímum. Heims-
styrjöld geisaði, keisaradæmi
hrundu í austanverðri Evrópu
og í mibri álfunni og Tyrkja-
veldi var að líða undir lok.
Bandaríkin hófu bein afskipti af
málefnum gamla heimsins og
sendu herlið til ab berja á Þjóð-
verjum.
Hafnbönn, kafbátahernabur
og tíðar sjóorustur tepptu sigl-
ingar til íslands og vömskortur
var oft mikill. Dýrtíðin var meiri
en bæði fyrr og síðar. Togarar
voru að taka við af skútum og
vélbátaskellir drundu um allan
sjó.
Alþýbusambandið var stofnað
árið áður og launþegar í bæjum
farnir ab gera kröfur. Stjórn-
málaflokkar voru að myndast
og skil að verða á milli sveita og
kauptúna.
Deilt var um fánamálið, enda
skammt í ab ísland yrbi full-
valda ríki. Ráðuneyti Jóns
Magnússonar var nýtekið við
völdum og var fyrsta ríkisstjórn-
in sem réð húsum í íslensku
stjórnarrábi. Jón var þá forsætis-
, dóms- og kirkjumálaráðherra,
Sigurður Jónsson atvinnu- og
samgöngumálaráðherra og
Björn Kristjánsson fjármálaráð-
herra.
Fyrsti ritstjóri Tímans var
Guðbrandur Magnússon prent-
ari, síbar forstjóri ÁTVR. Hann
ritstýrði blaðinu frá því það
kom fyrst út 17. mars 1917 fram
í október sama ár, en þá tók
Tryggvi Þórhallsson við og
gegndi ritstjórastörfum næsta
áratuginn, eða þar til hann varb
forsætisráðherra 1927.
Mikið er af því látið hve skör-
uglega menn munduðu stíl-
vopnin, þegar þeir áttust við á
síöum blaðanna á fyrstu áratug-
um aldarinnar. Rétt er það að
margar voru greinarnar hvassar
og em frásagnir yfirleitt meiri af
vopnaviðskiptum en leikslok-
um.
Tíminn var frá byrjun mál-
gagn Framsóknarflokksins og á
síðum hans fór fram mikil um-
ræða um þjóðmálin og áttu
margir góbir menn þar hlut að
máli.
En Tíminn var einnig allt frá
byrjun fréttablað og sagði tíö-
indi erlend sem innlend, og
þótt fyrirsagnagleðin væri í lág-
marki og myndbirtingar alls
engar, voru fréttirnar lesnar.
Séu takmörkuð og frumstæb
fjarskipti þess tíma höfð í huga
og hve samgöngur voru strjálar,
vekur.það undrun þegar Tíman-
um er flett 75 árum síðar hve
mikið er af fréttum í blaðinu og
eins hitt hve mikil alúð var lögð
við skrif, sem nú á tímum teld-
ust til fréttaskýringa.
Nýr þáttur
í fyrsta tölublaðinu eru ítar-
legar fréttir af ófriðnum mikla
og hefjast þannig:
„Hinn 1. febrúar byrjar nýr
þáttur í sögu ófriðarins mikla.
Þá tilkynna Þjóðverjar ab þeir
hafi lagt hafnbann á óvinalönd
sín í Norðurálfunni og að um-
svifalaust verði hverju því skipi
grandað, er sigla ætti til þeirra
landa eða þaðan."
Fjallab er um hvaða áhrif
þetta hafi á Norðurlönd. 10
skipum er sökkt að meðaltali á
dag og talið er að Þjóðverjar eigi
yfir 500 neðansjávarbáta.
Breytingar eru í vændum:
„Þegar er tilkynning Þjóðverja
kom um þessa allsherjar sigl-
ingateppu þótti Wilson forseta
Bandaríkja Norður-Ameríku hér
vera svo mikil rangindi í frammi
höfb að hann sleit tafarlaust
sendiherrasambandinu við
Þýskaland. Var eigi annað sýnna
en að til ófribar dragi meb þeim
þjóðum þá þegar, og var tals-
verður vígahugur í mönnum,
ekki síst vestanhafs. Til þessa
hefur þó friður haldist og ekki er
vonlaust um að svo geti staðið.
Fullyrt er þó að Bandaríkin
muni slíta friðnum ef Þjóðverjar
bana þegnum þeirra."
Í þessu ágæta yfirliti um stöbu
mála í styrjöldinni er skírskotað
til ástands sem síðar gat af sér
miklar bókmenntir:
„Frá ófriðnum á landi er alls
ekert markvert að herma. Þar
situr allt í sama fari að heita má
sem fyrir tveim árum, ab
minnsta kosti á vestri vígstöbv-
unum. Ekki eru ófriðarþjóbirnar
þó athafnalausar og má vænta
mikilla viðburða með vorinu."
Frá Rússlandi eru lausafréttir
um ab uppreisn hafi verið gerð í
Pétursborg, allsherjarverkfall sé í
Moskvu og keisarinn sé rekinn
frá völdum.
Dýrtíbin
Af innlendum tíðindum má
nefna að breskur botnvörpung-
ur strandaði á Meðallandsfjöru
og nábist ekki á flot. Mannbjörg
varð.
Danskt seglskip rak upp á
eystri hafnargarðinn í Vest-
mannaeyjum og farmurinn
blotnaði; sement, mjöl og
eldsptýtur voru seld á uppbobi,
en ekki 1100 kassar af bjór sem
skipið var með.
Bæjarstjórn Reykjavíkur hefur
fengið kostnaðaráætlun um
virkjun Elliðaánna. 30000 hest-
afla stöð kostar 2 millj. og 400
þús. kr.