Tíminn - 03.02.1990, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Laugardagur 3. febrúar 1990
Tímitm
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU 0G FÉLAGSHYGGJU
Úlgefandi: Framsóknarflokkurinn og
_____Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Frá og með 1. ágúst hækkar:
Mánaðaráskrift í kr. 1000,-, verð í lausasölu í 90,- kr. og 110,- kr. um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Kjarasamningar
Kjarasamningar þeir sem undirritaðir voru í gær
milli Alþýðusambands íslands og samtaka vinnu-
veitenda eru sögulegir og munu með réttu verða
kallaðir tímamótasamningar, ef það gengur eftir
sem lýst er yfir af hálfu beggja samningsaðila að
með samningunum sé stefnt að því að gera
óðaverðbólgu útlæga í íslensku hagkerfi.
Pað sem augljóst má vera um þessa samninga er,
að þeir fela í sér möguleika til þess að hægt sé að
standa við yfirlýsingar um að aðilar vinnumarkað-
arins séu sameinaðir í viljanum til þess að kveða
verðbólguna niður, sem aftur er vísbending um að
íslendingar og forystumenn þeirra séu loksins
búnir að kveða niður hálfrar aldar gamalt verðbólg-
uhugarfar heillar þjóðar. Áratugum saman hefur
það verið landlæg trú á íslandi að hægt væri að lifa
með verðbólgunni og klára sig af henni með alls
kyns millifærslum og vísitöluuppbótum.
Nú sýnist loks vera að renna upp sá tími að aðilar
vinnumarkaðarins gera sér grein fyrir að gælur við
verðbólguþróun og undanlátssemi við gengisfell-
ingarstefnuna sem henni fylgir, er efnahagsleg
helstefna og launþegum til bölvunar. Stöðugt
verðlag og traust verðgildi krónunnar sem launþeg-
ar fá greitt fyrir vinnu sína með er sú eina kjarabót
sem í raun tryggir kaupmátt launa. Fyrsta skilyrði
þess að geta lifað af launum er að launþegum sé
ekki sífellt borgað með ónýtum gjaldmiðli, verð-
lausum krónum. Yfirlýsingar beggja málsparta í
þessum samningum ganga út á það að nú skuli
verðbólga kveðin niður. Framkvæmd þessa nýja
kjarasamnings, sem gerður er til 20 mánaða, sker
úr um það hvort þessar yfirlýsingar halda. Um það
verða samningsaðilar að sameinast í eðlilegu
samstarfi við ríkisvaldið.
Eins og ljóst má vera felur þessi samningur ekki
í sér háar prósentuhækkanir á kauptöxtum. Það
hefur komið skýrt fram hjá forystumönnum laun-
þega að þeir telja hagsmunum launafólks betur
borgið með því að tryggja kaupmátt launa gegnum
stöðugt verðlag og litla verðbólgu en miklum
prósentuhækkunum launastiganna.
Á undanförnum áratugum hafa forystumenn
launþega oft verið ásakaðir um að meta meira
beinar krónutöluhækkanir en samræmdar kjara-
bætur sem leiddu til niðurfærslu á verðlagi lífs-
nauðsynja, styrktu verðgildi krónunnar inn á við
og út á við og drægju úr verðbólgu. Hafi slík
ásökun haft við rök að styðjast áður eiga þau ekki
við nú. Hinir nýju samningar eru gerðir í anda
niðurfærsluhugmyndarinnar, kannske ekki í fyrsta
skipti í sögu íslenskra kjaramála, en af alvörumeiri
samstöðu ríkjandi þjóðfélagsafla en nokkru sinni
fyrr. Langtímaáhrif þessara samninga fara eftir því
hvort þessi samstaða helst. Pjóðin hefur 20 mánuði
til þess að láta á reyna í því efni. Pá sést hvort hér
hafa verið gerðir „tímamótasamningar“.
„Völt er æra, tign og trú,
týnist margur smáður. Sárt er
leikinn Sjáseskú. - Sá var mærð-
ur áður.“ Eins og sjá má er þetta
dapurlega stef tilbrigði við fornt
spakmæli, að völt séu veraldar-
gæði: Sic transit gloria mundi.
Sjónvarpið rifjaði upp fyrir
nokkrum dögum þann margvís-
lega heiður, sem Nikulási Ce-
ausescu, fyrrum Rúmeníufors-
eta, var sýndur af vestrænum
ríkisstjórnum lengst af sínum
langa valdaferli, sem hófst 1967
og lauk um síðustu jól.
Aðdáun á
Ceausescu
Af þessari upprifjun mátti
m.a. sjá að Bandaríkjamenn
gerðu sér títt um Ceausescu því
að hann heimsótti Bandaríkja-
forseta hvern á fætur öðrum, og
miklu oftar en búast hefði mátt
við um forystumann tiltölulega
lítils kommúnistaríkis í Suðaust-
ur-Evrópu og aðila að Varsjár-
bandalaginu. En það sem gerði
Rúmeníu svo áhugaverða í aug-
um Bandaríkjamanna var sér-
staða landsins í Varsjárbanda-
laginu. Ceausescu hafði alla for-
ystu um að Rúmenar stóðu uppi
í hárinu á sovétstjórninni í þessu
hernaðarbandalagi kommún-
istaríkjanna og fór þar sínar
eigin leiðir. Richard Nixon varð
fyrstur Bandaríkjaforseta til að
sýna Ceausescu sérstakt traust
og virðingu, þegar hann heim-
sótti Rúmeníu fyrst allra Aust-
ur-Evrópulanda eftir að hann
varð forseti.
En Bandaríkjamenn voru
ekki einir um að auðsýna Ceaus-
escu virðingu sína. Það gerðu
vestrænar ríkisstjórnir yfirleitt.
Rúmeníuforseti hafði ekki und-
an að þiggja boð ríkisstjórna
lýðræðisþjóða og mátti um hann
segja að hann virtist hverjum
manni vel hvar sem hann kom.
Hann stansaði m.a. dagstund á
íslandi 12. október 1970, heim-
sótti forseta íslands á Bessastöð-
um og hitti þar að máli þáver-
andi forsætisráðherra landsins
og formann Sjálfstæðisflokks-
ins, Jóhann Hafstein, og forystu-
menn Alþýðuflokksins, Gylfa
P. Gíslason viðskiptaráðherra
og Emil Jónsson utanríkisráð-
herra, sem fyrstur íslenskra ráð-
herra mun hafa heimsótt Rúm-
eníu í opinberri heimsókn 1969
og lét vel af ráðamönnum þar,
m.a. Ceausescu, sem hann sagði
að væri „heimskunnur fyrir að
hafa sínar eigin sjálfstæðu
skoðanir á heimsmálum" og
minntist þess í ævisögu sinni
síðar, að hann hefði verið „mjög
vingjarnlegur og elskulegur í
viðmóti“.
Tíminn var stjórnarandstöðu-
blað 1970, þegar íslenska ríkis-
stjórnin gekkst fyrir heimsókn
Rúmeníuforseta að Bessastöð-
um. Blaðið gerir heimsókninni
ítarleg skil, segir m.a. að í
„móttökulínunni“ á Bessastöð-
um hafi verið fremstir forsæti-
sráðherra Jóhann Hafstein og
frú, utanríkisráðherra Emil
Jónsson, Gylfi Þ. Gíslason ráð-
herra og frú, Ásgeir Ásgeirsson
fyrrverandi forseti, Birgir Finns-
son forseti Sameinaðs Alþingis
og frú og Einar Arnalds forseti
Hæstaréttar. Síðan komu for-
menn stjórnmálaflokkanna í
réttri röð, þar á eftir ráðuneyt-
isstjórar og aðrir embættismenn
og loks nokkrir erlendir sendi-
menn. Blaðaljósmyndirfrá þess-
um tíma sýna að íslenskir for-
ystumenn hafa tekið vel á móti
Ceausescu, enda kallar Tíminn
hann „mikilmenni" í fréttafrá-
sögn, en Morgunblaðið vekur
athygli á sjálfstæði hans gagn-
vart sovétstjórninni sem m.a.
kæmi fram í því að Rúmenía
væri eina ríki Varsjárbandalags-
ins sem tók ekki þátt í innrásinni
í Tékkóslóvakíu í ágúst 1968,
enda gagnrýndi Ceausescu inn-
rásina harðlega, segir Morgun-
blaðið í aðdáunartón.
Heimdallur og
Æskulýðsfylking
Sjónvarpið minntist á dögun-
um virðulegrar móttöku Rúm-
eníuforseta í Danmörku á þess-
um velmektarárum hans og við-
hafnarmikillar athafnar í tilefni
heimsóknar til Bretadrottningar
á sinni tið. Danadrottning veitti
þeim Elínu og Nikulási Ceaus-
escu æðstu heiðursmerki fílsorð-
unnar og dannebrogsorðunnar
sem þeim hjónum þótti mikið til
koma og höfðu til sýnis opinber-
lega í sérstöku safnahúsi með
öðrum góðum gjöfum og virð-
ingarmerkjum frá ríkisstjórnum
og þjóðhöfðingjum vestrænna
lýðræðislanda. En svo gerist
það, segir fréttamaður sjón-
varpsins í Kaupmannahöfn, að
danska ríkisstjórnin hefur nú
strikað út nöfn Elínar og Niku-
lásar af skrá um dannebrogs-
menn og krossbera fílsorðunar
og krafist þess að heiðursmerkj-
um þeirra sé skilað aftur. Nú má
vera að hefðir frá einvaldstíma
Danakonunga styðji þá aðferð
að „mikilmenni" séu aftignuð,
þegar upp um þau kemst að þau
séu ekki heiðurs og hrósyrða
virði, með því að strika nöfn
þeirra út úr fundagerðarbók
orðunefndar, jafnvel þótt dauð
séu.
En útstrikunaraðferðin minn-
ir annars meira á staliniska sagn-
fræði og söguvísindi Ceausescus
sjálfs en danska sannleiksást og
notalega gamansemi. Svona
pjatt frá síðbarokktíma vekur
fremur hæðnishlátur en góðlát-
legt bros. Standið kringum Ce-
ausescu hér og þar var aldrei
annað en diplómatískur hégómi
og þjónkun við stundarhags-
muni í utanríkispólitík. Þótt
Morgunblaðið hefði að vísu á
orði fyrir tuttugu árum að Ce-
ausescu stjórnaði með harðri
hendi í innanlandsmálum, fagn-
aði blaðið sjálfstæði hans í utan-
ríkismálum eins og þá var tíska
í vestrænum löndum, ekki síst í
Bandaríkjunum, þar sem það
hefur ekki verið til siðs að ofgera
ávirðingar einvaldsherra, ef það
hefur þjónað utanríkisstefnu
Bandaríkjastjórnar í það og það
sinnið.
Við upprifjun valdaferils Ce-
ausescus, þar sem aðdáun vest-
rænna lýðræðissinna, með
Bandaríkjastjórn í broddi fylk-
ingar, vekur hvað mesta athygli,
er varla tiltökumál þó að Al-
þýðubandalagsmenn hafi haft
nokkurn áhuga á manninum eft-
ir því sem það gat fallið að
sósíalískri stefnu þeirra og leit
þeirra að fyrirmyndum um fram-
kvæmd sósíalismans á íslandi og
afstöðu til hernaðarbandalaga.
Svo einkennilega vill til að fyrir
20 árum áttu sjálfstæðismenn og
alþýðubandalagsmenn það sam-
eiginlegt að eyða aðdáun sinni á
sömu mannpersónuna, Nikulás
Ceausescu Rúmeníuforseta,
þótt með ólíkum rökum væri.
Morgunblaðið er að sproksetja
Inga R. Helgason eftir 20 ár
fyrir að hafa trúað því að Ceaus-
escu væri að framkvæma sósíal-
isma í Rúmeníu. Ingi gerði ekki
annað en að trúa því sem trú-
gjarnir sósíalistar þeirra ára
kepptust um að trúa, alveg eins
og sjálfstæðismenn þess tíma
voru önnum kafnir við að trúa
því um menn og málefni sem
þeir helst vildu trúa. Ef ekki
væri um Ceausescu karlinn að
ræða, fallinn og sviptan fílsorð-
unni, þá hefði það mátt verða
rannsóknarefni um skapgerðar-
einkenni hans og „margslunginn
persónuleika“ að vera í senn
átrúnaðargoð Heimdallar og
Æskulýðsfylkingarinnar. Hinir
ólíkustu hópar fundu eitthvað
gott í Ceausescu.
Líkingamál
Ólafs Ragnars
1 þessum íslensku Ceausescu-
fræðum upp á síðkastið hefur
fátt orðið fornvinum hans í Sjálf-
stæðisflokknum - sem nú hafa
snúið við honum baki - meiri
hneykslunarhella en orð sem
Ólafur Ragnar Grímsson á að
hafa sagt á fundi í Reykjavík,
þar sem hann minnti með nokk-
uð sterkum orðum á grunnmúr-
að valdakerfi Sjálfstæðisflokks-
ins í Reykjavík. Að vísu þarf
sérstaka hvimpni og uppgerðar-
hneykslun til þess að láta sér
bregða við líkingamál Ólafs
Ragnars Grímssonar í þessu til-
felli, því að ekki eru sjálfstæðis-
menn og ýmsir Morgunblaðs-
menn svo vandir að samlíking-
um um stjórnkerfi og fram-
leiðsluskipulag landa milli, að
þeim þurfi að blöskra litríkar
samanburðarmyndir annarra.
Þannig má heyra talsmenn ný-
kapitalismans á íslandi endur-
taka í ræðum sínum og viðtölum
og lesa það í ritgerðum þeirra,
að íslenskt hagkerfi eigi sér enga
fyrirmynd nema miðstýringar-
skipulag alþýðulýðveldanna og
ekki hikað við að halda því fram
að Framsóknarflokkurinn og
„framsóknarmenn allra flokka“
séu á sama stigi í hagstjórnar-
fræðum og Honecker og Brésneff.
Sjálfstæðismönnum finnst
ekkert athugavert við það að
nota líkingamál af þessu tagi, ef
þeir þurfa að sverta ímynd ands-
tæðinga sinna eða gera þá að
pólitískum hjárænum. En þeir
ætla af göflunum að ganga, ef
öðrum verður á að draga upp
sterkar samlíkingar til þess að fá
fólk til að hugsa um valdakerfi
Sjálfstæðisflokksins, sem í
Reykjavík hefur þróast sem
gróið einflokkskerfi sem reynt
er að viðhalda með persón-
udýrkun að svo miklu leyti sem
það er hægt í lýðræðislandi.