Tíminn - 03.02.1990, Blaðsíða 4

12
HELGIN
Laugardagur 3. febrúar 1990
SAMUEL
JOHNSON
því að afla heimilda um hann í ýms-
um áttum meðal fólks er þekkt hafði
til hans á fyrra skeiði œvi hans.
Á grundvelli alls þessa fróðleiks
ritaði hann svo hiö mikla rit „The
Life of Samuel Johnson", sem út
kom 1792. Bókin fékk slrax ágœtar
viðtökur og telst óviðjafnanleg heim-
ild um líf manna á áljándu öld. Carl-
yle hefur gefið henni þá einkunn að
hún sé hið merkasta sem ritað var á
ensku alla átjándu öldina og að ann-
arra dómi er hún ágœlasta œfisaga
sem rituð hefur verið fyrr og síðar.
Samt telst bók Boswells á ýmsan
hátt gölluð og þá einkum að formi til.
En það lifandi fjör og sú myndrœna
nálœgð sem hún veitir lesandanum af
Johnson og umhverfi hans verður
honum ógleymanleg. Enn er það
Boswell að þakka að Johnson hleypti
heimdraganum haustið 1773 og ferð-
aðist ásamt honum um heimaslóöir
sínar í Skotlandi og út á Hebridseyj-
ar. Riluðu báðir tveir bók um það
ferðalag. Johnson var kunnur af því
að hafa horn í síðu Skola, enda hefur
hann lengi verið talinn hinn „enskasti
allra Englendinga“. Líklega hefur
það þó meir verið á yfirborðinu, eins
og vinátta þeirra Boswell bendir til
og þar að auki álti Johnson það sam-
eiginlegt með Skotum að hann var
hallur undir Stúarlaœttina og haíði
samúð með tilraun Karls prins til að
endurheimta konungdóminn með til-
styrk hálendinga 1745 —46.
Skringilegt heimilishald
Menn hafa ekki þreyst á að rita
um Johnson, œvi hans og verk, eftir
að Boswell leið, og um engan enskan
höfund mun meira hafa verið skrifað
að Shakespeare frátöldum. En eink-
um hafa menn staðnœmst við per-
sónu has.
Johnson var síðustu áratugina
sem hann lifði einn kunnasti borgari
Lundúna og þá ekki síst vegna undar-
legra hátta hans. Þótl hann vœri í lif-
anda lífi orðinn þekktur maður um
James Boswell, höfundur œvisögu
Johnsons.
SKIUÐ SKATTFRAMTALI
ÍTÆKATÍÐ

Skattframtali 1990 vegna tekna 1989 og eigna í árslok á að skila í síðasta
lagi 10. febrúar,
Fylgiblöð með skattframtali liggja frammi hjá
skattstjórum sem jafnframt veita frekari
upplýsingar ef óskað er.
Mikilvægt er að framteljendur varðveiti
launaseðla áfram eftir að skattframtali hefur
verið skilað. Launaseðlar eiga að sanna, ef á
þarf að halda að staðgreiðsla hafi verið dregin af launum
SIÐASTISKILADAGIIR SKATTFRAMTALS
ERIOFEBRÚAR.
RSI<
RÍKISSKATTSTJÓRI
alla Evrópu og rit hans þýdd á hin
helstu mál, þar á meðal frönsku,
ítölsku og rússnesku, gekk hann til
fara eins og öreiga maður. Hann bar
litlar hárkollur, sem jafnan voru
sviðnar og brunnar af nœrsýnisbogri
hans við bóklestur við kertaljós.
Treyjan var snjáð, svo og hattkúfur-
inn og jafnan hafði hann gleymt að
hneppa að sér óhreinni skyrtunni,
festa sokkaböndin eða spenna gúlp-
andi skórœflana.
Þá fór miklum sögum af heimil-
ishaldi hans, sem var mjög litríkt.
Johnson var hjartahlýr maður með
afbrigöum og hið stóra hús hans við
Fleet Street fyllti hann af allra handa
vesalings fólki, sem hann hafði rekist
á hér og þar um borgina og tekið upp
á sinn eyk. Þetta voru sumt sjúkir og
hálfgeggjaðir allsleysingjar, sem
hann sá fyrir mat og framfœrslueyri
árum saman. Haföi hann samt sjálfur
aldrei úr miklu að spila, þótt konung-
ur veilti honum sœmilegan lífeyri á
efri árum hans.
Kunnust af skjólstoeðingum
Johnsons var frú Williams nokkur,
blind kerling, sem jafnan beið hús-
bónda síns meö sjóöandi te, þegar
hann síðla nœtur kom heim eftir
langsetur á kaffihúsunum „Mítrinu"
eða þá „Tyrkja — hausnum." Þótti
meira aö segja aðalbornum mönnum
það mikil sœmd að vera boðnir í
þessar tedrykkjur þeirra frú Willi-
ams. Enn er að nefna þjón hans,
svertingjann Frank Barber, sem verið
hafði þrœll á plantekru í Vestur —
Indíum. Johnson umgekksl hann öðr-
um þrœöi sem einkason sinn, setti
liann til mennta og hann erfði ailar
hans eigur að honum lálnum.
Oft var hávaðasamt í húsi John-
sons, þegar þessu sambýlisfólki hans
sinnaðist, sem gerðist niargsinnis á
hverjum degi. Kom það sér þá vel að
hann átti mikinn ljölda vina og aðdá-
enda, sem hann gat flúið lil úr öllu
argaþrasinu.
Frú Thrale
Það hefur verið um 1760 að
Johnson kynnlist hr. Henry Thrale,
forríkum brugghúseiganda, og fjöl-
skyldu hans. Þetta fólk hafði afskap-
lega mikla mœtur á honum, en þó
sérstaklega frúin, Hesler Thrale. Þau
tóku Johnson að sér, bjuggu honum
sérstaka íbúð í húsi sínu og létu á all-
an hátt sem hann vœri einn af fjöl-
skyldunni. Nœstu tutlugu árin bjó
hann hjá þeim að meira og minna
leyti, fór aðeins heim í Fleet Street
um helgar. ÖIl þessi alúð var honuni
ómetanleg, því á Thrale — heimilinu
fékk hann sefað þunglyndi sitt, auk
þess sem hinn góði aðbúnaður var
manni, sem ^mir kvillar þjáðu, sönn
heilsulind. Á síöari árum sínum tók
Johnson nefnilega að þjáðst ákaft af
vatnssýki og þvagsýrugigt, sem voru
menningarkvillar þessara tíma.
Johnson hafði gert all víðreist um
England, efiir að um hœgðisl hjá
honum eftir orðabókarverkið, og ofl
voru Thrale — hjónin með í för. Þau
tóku hann eitt sinn með sér lil Frakk-
lands og var það eina utanför hans
um dagana. Til stóð um 1780 að þau
fœru ásamt honum til Ítalíu, sem var
draumaland hins aldraða vinar klass-
iskra mennta. En úr þvt varö aldrei,
Johnson án vafa lil mikilla von-
brigða. Gaman er að koma því að hér
að Johnson mun eitt sinn hafa eygt
von um að komast til íslands. Haíði
einn vina hans skipulagt ferð þangað,
en entist ekki aldur til að láta af því
veröa. Johnson mun hafa lesið það
um Island sem honunt var tiltœkt, þar
á meðal bók náltúrufrœðingsins
Horrebow, sem þýdd hafði verið á
ensku.
En öll sœla tekur enda. Árið 1781
lést Henry Thrale og Itúsið ásanil
brugghúsinu var selt. Frúin var á
besta aldri og hafði lengi verið ást-
fangin af ítölskum tónlistarkennara á
heimilinu, Piozzi að nafni. Halði hún
ekki lengi verið í ekkjustandi er hún
ákvað að ganga að eiga ítalann. Þetla
þótti hið versta hneyksli. Dœtur frú-
arinnar sneru við henni baki og hún
var komin á fremstu nöf með að
missa móðinn og hœtla við allt sam-
an. Þó fór svo að hún hafði silt fram
og mun hjónabandið liafa verið hið
1