Réttur - 01.06.1943, Side 36

112
R E T T U R
sem í rauninni er aðeins eindregnasta stéttaþjóðíélag, sem uppi hef-
ur verið, hefur það aldrei verið snillingum notaleg heimkynni. Það
gæti heldur ekki verið, því innsta eðli snillingsins er einmitt það,
að virkja frumstæðan sköpunarmátt mannsins til árósa á erfða-
venjur og þær takmarkanir, sem eru tilveruskilyrði stéttaþjóðfé-
lagsins. Afskekkti kirkjugarðurinn á Sylt, legstaður óþekktra líka,
sem öldurnar skola á land, ber þá frómu áletrun: Golgatakrossinn
einn er afturhvarf heimilislausra. Það er óafvitandi en engu að síð-
ur hittin lýsing á hlutskipti snillings í stéttaþjóðfélagi. Hann er þar
heimilisvana og á ekki annað athvarf en Golgatakross.
Hugsanlegt er að snillingurinn sælti sig við stéttaþjóðfélagið með
einhverju móti. Þegar hann gekk í þjónustu borgaraþjóðfélagsins
til að afmá lénsskipulagið, náði hann að því er virtist takmarka-
lausum völdum, en það vald þvarr samstundis og liann ætlaði að
hefja sjálfan sig til alvalds; þá lilaut ævi hans að enda á St. Helenu.
Eða þá að snillingurinn hjúpaði sig skjólfötum borgarans, og gat
þá orðið forsætisráðherra stórhertogans af Saxlandi eða konung-
legur prússneskur prófessor í Berlín. En vei þeim snillingi, sem í
metnaðarþrungnu sjálfstæði og einþykkum styrk rís gegn þjóðfélagi
borgarans, finnur í sjálfri byggingu þess fúahresti er hljóta að
leiða til hruns, og vekur þau öfl, sem ætlað er að tortima því. Slík-
um snillingi býr borgaraþjóðfélagið pyndingar einar og kvöl, sem
geta virzt vægari en steglur fornaldar og trúvillingabál miðaldanna,
en eru í rauninni grimmúðugri.
Enginn af snillingum nítjándu aldarinnar fékk eins að kenna
á þessum örlögum og sá snjallasti þeirra allra — Karl Marx. Þegar
fyrstu áratugina er hann starfaði að opinberum málum, átti hann
við daglegan skort að etja, og í London hafði útlegðin beðið lians
með öllum sínum þrengingum. En Jtað sem með réttu mætti nefna
hin prómeþeivsku örlög hans koma ekki frain fyrr en nú, er liann
eftir erfiða og glæsta þroskabraut, búinn hezta starfsþreki mann-
dómsáranna, verður árum og áratugum samaii að lúta að vesæl-
ustu eymd lífsins, lamandi áhyggjum vegna daglegs viðurværis.
Allt til dauðadags mistókst honum að tryggja sér fátæklegt viður-
væri á vettvangi borgaraþjóðfélagsins.