Réttur - 01.06.1943, Blaðsíða 46

122
RÉTTUR
fyrir athafnamann, og Marx gerði engar pólitískar ákvarðanir án
þess að leita fyrst ráða hjá Engels, sem oftast nær var fljótur að
kveða upp úr.
Það er í samræmi við þetta, að ráð Engels í pólitískum málum
voru Marx mikilvægari en ráð hans um fræðileg atriði. Þar
var Marx venjulega snjallari. Og hann lézt aldrei heyra ráðlegg-
ingu, sem Engels gaf honum oft, og átti að reka hann til að Ijúka
sem snarast aðalvísindariti hans. „Vertu ekki alveg svona sam-
vizkusamur með ritið þitt. Það verður hvort sem er alltof gott
handa lesendunum. Það er aðalatriðið, að bókin sé skrifuð og gefin
út; snöggu blettina sem þú veizt um sjálfur, sjá asnarnir ekki.“
Þetta var ósvikið Engels-ráð og það lýsir Marx ekki síður, að hann
skyldi hafa það að engu.
Allt bendir til að Engels hafi verið sýnna en Marx um blaða-
skrif og önnur hversdagsleg störf. „Hann er sannkölluð alfræði-
orðabók,“ sagði Marx eitt sinn um hann við vin þeirra beggja,
„vinnufær hverja stund, hvort sem er á nóttu eða degi, drukkinn
eða allsgáður, lipur að skrifa og iðnari en andskotinn." Svo virð-
ist sem þeir hafi verið að hugsa um að setja á stofn sameiginlegt
fyrirtæki í London hauslið 1850, er Neue Rheinische Revue hætti;
Marx segir í bréfi til Engels í desember 1853: „Hefðum við, þú og
ég, byrjað á réttum tíma með enska fréttafyrirtækið í London, sætir
þú ekki kontórkvalinn í Manchester og ég skuldum hlaðinn.“ Að
Engels mat meira bókarastöðu í firma föður síns en þetta fyrir-
tæki, hefur sennilega átt rætur að rekja til eymdarinnar, er Marx
bjó við og í von um betri tíma, en ekki verið gert í því skyni að
fást til lengdar við „bölvaða höndlanina“. Vorið 1854 er Engels
enn að hugsa um að flytja til London og gefa sig að ritstörfum
eingöngu, en ekki varð úr því, — um það leyti hlýtur liann að hafa
ákveðið að taka hinn hataða kross á herðar sér til frambúðar, ekki
einungis til að hjálpa vini sínum, heldur einnig til þess að flokk-
urinn gæti notið fremsta leiðtoga síns. Einungis með þeirri for-
sendu gat Engels boðið fórnina og Marx þegið hana; það þurfti
jafn stórmannlegt hugarfar til að bjóða og þiggja.
Engels varð meðeigandi í firmanu síðar á árinu, þangað til var