Réttur - 01.06.1948, Síða 38

126
RÉTTUR
mannsins liann t,il að leita auðmagnsins, — einhvers staðar
frá, jafnvel erlendis, — til þess að framkvæma stórvirkið,
sem fólkið átti að vakna til að vinna. Hann reynir samt í
ljóðunum enn að samræma þetta tvennt: „harðstjórn hins
almáttka gjalds" (— eins og hann kallar auðsins vald í „Sólar-
lagi“) og velferð fjöldans.
— Hann kallar á auðinn í „Aldamótum":
„En sýnir ei oss allur siðaður heiniur,
livað sárlcgast þarf þessi strjálbyggði geimur,
að hér er ei stoð að stafkarlsins auð?
Nei, stórfé! Hér dugar ei minnal
Oss vantar hér lykil liins gullna gjalds
að græða upp landið frá liafi til fjalls.
Hann opnar oss hliðin til heiðanna’, á miðin,
í honuni liýr kjarni þess jarðneska valds.
Þann lykil skal ísland á öldinni finna, —
fá afl þeirra hluta’, er skal vinna.”
En strax í næstu línunum lifa kröfurnar úr „íslandsljóð-
iim“, mótsögnin við ópið á auðinn, sem aflið eina:
• „Því menning er eining, sem öllum ljær hagnað,
mcð einstaklingsmenntun, sem heildinni er gagn að;
og frelsi þarf táps móti tæling og lygð,
ei trúgirni á landsins fjendur.
)>á verður vor móðir og fóstra frjáls,
er fjöldinn í þjóðinni nýtur sín sjálfs,
er kraftarnir safnast og sundrungin jafnast
í samhuga fylgi þess almcnna máls."
Mótsögniii, sem þarna kemur fram hjá Einari sjálfum og
enn frekar auðvitað með þjóðinni, þegar farið er að deila
um stóriðjuna, á rætur sínar að rekja til þess, er nú skal
greina:
Það var ekki hugsanlegt að'koma upp stóriðju án samhuga
átaks allrar þjóðarinnar, nema með utlendu auðmagni, og
ofurselja þá þjóðina alla og alþýðuna sérstaklega erlendri yf-
irdroltnun. Skilyrðið fyrir uppkomu stóriðju, sem yrði þjóð-
inni lil blessunar ogveeri í sarnræmi við frelsi hennar, var að