Réttur - 01.01.1961, Blaðsíða 80
80
R É T T U R
í frammi þá viðleitni, að veita nokkrum hluta barna í nýlendum
sínum kost á lágmarksmenntun, af þeirri einföldu ástæðu, að við
ákveðin störf getur maður, sem er læs og skrifandi, afkastað mun
meiru en hinn, sem hvorugt kann, og því meira gagn hægt af
honum að hafa. Þennan hóp manna hafa þeir um leið reynt að
gera sér hliðhollan, til að geta beitt honum í sína þágu gegn
landsmönnum, ef á þyrfti að halda. En sá þáttur uppeldisins hefur
gengið misjafnlega.
A árunum frá því fyrir aldamót og fram að síðari heimsstyrj-
öld var kúgun Afríkuþjóða í algleymingi, eins og áður er sagt.
En menn skulu ekki halda, að sú kúgun hafi farið fram átaka-
laust. Allan þann tíma áttu nýlenduyfirvöldin í linnulítilli baráttu
við endurteknar uppreisnartilraunir landsbúa, og gerðust þá mörg
hryilileg þjóðarmorð, en af því fara fáar sögur, og þær sögur
munu ekki koma fyrir almenningssjónir, fyrr en hinum nýfrjálsu
þjóðum Afríku tekst að skrá sögu sína. Hin frjálsa pressa hinna
vestrænu lýðræðisþjóða greindi ekki frá slíkum smáatburðum,
meðan hún ein hafði nokkra hugmynd um, hvað þar var að gerast.
Afríka var lokuð fyrir umheiminum og umheimurinn var lokaður
fyrir Afríku.
En með heimsstyrjöldinni síðari tekur aðeins að rofa til í því
myrkri, sem þjóðir Afríku höfðu verið umluktar. Baráttan gegn
nazismanum framkallaði hástemmdar heitstrengingar og yfirlýs-
ingar, m. a. af hálfu Breta og Frakka, um sjálfsákvörðunarrétt
allra þjóða og fleira í þeim dúr. Og þessar raddir bárust einnig
til Afriku og vöktu fögnuð og von í brjóstum þeirra, sem heyrðu.
Afríkumenn unnu glaðari fyrir húsbændur sína til að hjálpa þeim
til að sigrast á nazismanum, í þeirri von, að að styrjöldinni lok-
inni myndu nýlenduveldin standa við sín fögru orð. I annan stað
fékk stöku afríkumaður nú fyrst hugmynd um tilveru ríkis, sem
barðist með Bretum og Frökkum gegn Möndulveldunum og nefnd-
ist Ráðstjórnarríkin. Að vísu munu þær upplýsingar yfirleitt hafa
verið í morgunblaðsstíl, en sitthvað hefur þó slæðzt með um það,
hvað Sovétríkin teldu sig vera, og úr því að þau börðust fyrir
hinum betra málstað í stríðinu, gám þau varla verið svo hábölvuð,
og hið nýstárlega skipulag, sem þar var sagt ríkja, vakti mikla