Réttur - 01.11.1965, Side 26

234
R ÉT T U R
Ungmermafélagshreyfingin var allt í senn: þjóðfrelsishreyfing,
félagsmálahreyfing og áhugastefna um íþrótta- og ræktunarmál.
Hún hafði hafizt 1906 með stofnun Ungmennafélags Akureyrar, -—
skrýðst sínum litklæðum á Þingvöllum 1907 við stofnun U. M. F. I.
og hafið útgáfu Skinfaxa, sem eftir að Jónas Jónsson frá Hriflu tók
við ritstjórn hans 1911, 26 ára að aldri, varð skeleggur málsvari
„lægr.i stéttanna og smælingja þjóðfélagsins.“ Það var ekki verið
að skera utan af í ádeilunum né farið dult með livers eðlis hreyf-
ingin væri:
„Því hvað eru félögin annað en neyðaróp gáfaðrar en þjáðrar alþýðu;
hróp að nú hafi verið beðið nógu lengi, nógu margar aldir árangurs-
laust, vonandi eftir hjálp frá öðrum; yfirlýsing um að nú vilji hún
hjálpa sér sjálf og skeyti engu um hölbænir og spott þeirra, sem byggja
upphefð sína á niðurlægingu hennar.“ (J. J. í Skinfaxa okt. 1911, er
hann tekur við honum.)
Og það er ekki sparað að lýsa því víti, sem ber að varast. Það er
sagt frá „auðveldi Bandaríkjanna“, frá Morgan og kúguninni á
Haiti. Því er lýst hvernig allt sé þar „í klóm auðkýfinga". Og hug-
sjónin er þessi: „að gera mannkynið fært um að drottna yfir anda
gullsins.“ Jónas frá Hriflu, sem síðan varð einn af ritnefndar-
mönnum „Réttar“ vann hiklaust að því að undirbúa þann jarðveg,
sem „Réttur“ og hinar róttæku hreyfingar risu upp af. — Og ung-
mennafélögin urðu góður skóli flestallra ritnefndarmanna Réttar.
Georgisminn eða jarðskattskenningin var hinsvegar að heita má
ný kenning á íslandi, er „Réttur“ tók að boða liana. Það er gott
dæmi um víðsýni þeirra, að einmitt þessir ungu íslenzku bændur
skyldu taka að sér að boða þá stefnu, sein fól í sér raunverulega
sameign þjóðarinnar á jörðinni án þess jió að svipta einstaklinga
eignarrétlinum á jörðum. Það var mikil framsýni, sem þessir braut-
ryðjendur sýndu |>armeð. Þeir sáu að með Jiróun auðvaldsskipu-
lags, með stækkandi bæjum, yrð.i jörðin, einkum lóðirnar, í vaxandi
mæli braskinu að bráð. Það kæmist braskverð á þessar jarðeignir,
sem sumpart — í kaupstöðunum: yrði skattur á atvinnulífið, —
en sumpart — í sveitunum: yrði að drápsklyfjum á liinum vinnandi
bónda. Þeir höfðu haft opin augu fyrir reynslu annarra Jijóða, sem
iðnaður hafði rult sér Lil rúms hjá, og vildu læra af þeirri reynslu.
Bóndinn úr Baldursheimi sá þá víðar um veröld en margur hálærð-
ur menntamaðurinn í Reykjavík, eins og vel kom í ljós í fyrirlestr-
um þeim, sem Þórólfur flutti um „auðjafnaðarkenningar“ í „stúd-
entafélagi háskóla lslands“ veturinn 1914—15 og birti kafla úr í