Réttur - 01.11.1965, Side 112

320
RÉTTUR
ingu Zrzavýs. Heildarupplag bókmennta- og menningartímarita er
komið yfir hálfa milljón.
í þessu sambandi er sjálfsagt að benda á hinn mikla skerf lista-
manna, rithöfunda og skálda, sem aldrei hafa skorazt undan að
koma fram á vinnustöðvum fyrir verkafólk, og i félagsheimilum
fyrir ungt fóik. Sambandið milli almennings og listar hvílir á eðl.i-
legri grundvelli en áður. Þrátt fyrir margs konar misskilning vegna
ónógrar menntunar almennings hefur þetta samstarf verkað á eðli
listarinnar sjálfrar og þau vandamál sem upp hafa komið.
En dreif.ing menningarinnar leysir ekki allan vanda eða mót-
setningar, eða brúar bilið milli almennings og menningar. Hún
fullnægir fyrst og fremst þörfum á ákveðnu stigi, sem í mörgu falli
ákvarðast af fábrotinni vinnu er krefst engrar menningarlegrar
forsendu og vinnu þar sem menning.in leikur annars flokks hlut-
verk (skemmtanalíf o. s. frv.).
Hinn þátturinn er flóknari. Hann fjallar um úrlausn mótsetn-
ingarinnar milli almennings og listar og snertir stöðu og hlutverk
menningarinnar í lífi manna. Þar er meginatriðið að mótsetning-
in milli vinnu og andlegra hæfileika fellur úr gildi. Aðeins með
skapandi lífi í framleiðslu sem þjóðfélagsmólum hættir maðurinn að
vera spegill umhverfisins og verður óaðskiljanlegur þóttur alls lífs.
BRECHT sagði: „Kunnátta er grundvöllur listarinnar. kunnátta til
verka. Sá sem dáir list, dáist að vinnu, vel gerðri og heppnaðr.i
vinnu. Og til þess að dózt að þessari vinnu verður að kunna nokk-
ur skil á henni og geta notið hennar sem listar.“ Til þess að greina
á milli og meta og gleypa ekki aðeins listina sem dægradvöl, verður
maður að öðlast hæfileika til að tileinka sér hana. Hér ríður á að
finna leiðir til virkrar þátttöku í listinni og náinnar snertingar við
sköpunarmátt hennar. Þar í er fólgin lausn mótsetningarinnar sem
vér töluðum um í upphafi þessarar greinar, misræmið milli mögu-
leikanna að njóta listarinnar og hinna raunverulega menningarþarfa.
Eftir stríðið hefur fjölgað í þeim hóp sem sækist eftir góðum
verkum tékkneskra og slovakiskra rithöfunda, listamanna og leik-
stjóra. Kröfurnar til listaverka hafa einnig breytzt mikið. En það
má ekki einskorða sig við þessa hlið vandamálsins og sniðganga
margbreytileik þess og mótsagnakennt eðli.
Mótsetningin milli listar og almennings kemur skýrast fram í
eftirspurninni, og framan af tilfinnanlegast í sambandi við dreif-
ingu kvikmynda. Arum saman nutu þær kvikmyndir mestrar að-