Réttur - 01.11.1965, Side 117

RETTUR
325
Þessi krafa, um að öll listaverk séu öllum skiljanleg, er í raun og
veru tilraun til að leysa mótsetninguna milli listar og almennings
ekki á lífrænan hátt heldur vélrænt. Hún jafngildir neitun á því
að listin hafi skapandi tilgang, og listamaðurinn lítur á hana sem
þvingun er ræni listina sönnum framförum og mannlegum tilgangi.
Það eru verðleikar marxiskrar hugsunar í Tékkoslovakíu, að
þegar fyrir stríð risu beztu fulltrúar Jistamanna og bókmenntafæð-
ingar — svo sem Neumann, Václavek, Urx, Fugik o. fl. — gegn þess-
um einfölduðu skoðunum og vörðu rétt listar.innar til lifandi sköp-
unar og dirfsku í leit að hugmyndum, enda áttu þeir mikinn þátt
í að móta menningarstefnu flokksins.
S. N. Neumann, einn elsti rithöfundur Tékka í hópi kommúnista,
sagði: „Það er ekki nauðsynlegt og alls ekki hægt fyrir sérlivern
sósíalista að hafa fullþroskaðan smekk og skýrar skoðanir um
bókmenntir og listir. En heiðarlegur sósíalisti sem vill breyta lieim-
inum og stuðla að sigri nýrrar menningar ætti að hafa næga á-
byrgðartilfinningu til að tala ekki um þá hluti sem hann skilur
ekki; og vilji hann fræðast þá ber lionum að leita heimilda sem
ekki eru gerjaðar broddborgaralegum smekk, aðferðum og stefn-
um . . . “ Og í öðru samhengi: „Listin þjónar lífinu á þann liátt
að afstaða hennar til heimsins er sú sama og til hráefnisins sem
hún umbreytir aftur og aftur til að fá nýja sýn yfir lilutina, finna
nyjan sannleika til að auðga líf vort með.“
li. Vaclavek lét síðar í ljós sömu skoðanir: „Með því að víkka
mannlegan sjóndeildarhring og liafa áhrif á almenning til þrosk-
unar; innir listin sitt raunverulega hlutverk af liendi, að „breyta
heiminum.“ I því er 'hinn þjóðfélagslegi kjarni hennar fólginní'
Að þessu leyti heldur Kommúnistaflokkur Tékkoslovakíu áfram
þeirr.i stefnu sem hann tók upp fyrir stríð, að hvetja listamennina
til listsköpunar sem er óbundin af fyrirmælum, miðlungsmennsku
eða afturhaldssemi, kanna nýja stigu í listum og nýja möguleika.
(Sbr. ályktun 12. þings K. F. T.). A vorum tímum, er lilutverk
menningarinnar fer vaxandi í þjóðfélaginu og hún ber ábyrgð á
hugmyndafræðilegri heildarstefnu í Jiróun Jiess, þá er um fram allt
nauðsynlegt að eiga á að skipa hæfri vísindalegri forustu sem bygg-
ir á félagslegri reynslu og gaumgefur viðfangsefnið i öllum sínum
breytileik. Til þess að bæta stjórnunaraðferðir á sem flestum svið-
um hefur flokkurinn vakandi auga á öllum endurbótum í leiðsögu
meriningarlífsins. Hann á hlut að mótun menningarstefnunnar með
vifkri' þátttöku kommúnista í samtökum l.istamanna og lwetur til