Réttur - 01.01.1968, Page 13

örálfu, sér í lagi í Kanada... Fyrstu árin
eftir styrjöldina „erfðu" Bandaríkin enn-
fremur áhrifasvæði Breta í Grikklandi og
annars staðar við Miðjarðarhaf, að viðbættum
Ausmrlöndum nær (Iran, Jórdaníu og Irak).
Þannig var hlutdeild bandarískra auðhringa
í olíuvinnslunni þar aðeins 13% fyrir síðari
heimsstyrjöld en 65% árið 1960. Hlutdeild
Breta minnkaði að sama skapi, úr 60% í
30%. Af hinu sigraða Japan tóku Bandaríkin
við Okinawa og herstöðvum á Kyrrahafi. Þau
urðu hæst ráðandi í S.-Kóreu og á Taiwan
(Formósu). Bandaríkin tóku við Indókína aí
Frökkum, eftir að þau höfðu árangurslaust
veitt frönsku nýlendustjórninni ógrynni fjár
til þess að hún fengi haldið skaganum."
PAX AMERICANA
Enda þótt Bandaríkin spöruðu þannig ekk-
ert til þess að gegna sem samvÍ2kusamlegast
hlutverki heimslögreglu fyrir auðvaldskerfið,
tókst þeim ekki að „friða" þriðja heiminn og
sætta íbúa hans við hlutskipti hungurs, sjúk-
dóma og ólæsis. Þeim tókst að brjóta bylt-
inguna í Grikklandi (1947—8) á bak aftur
(án þess að Stalín hreyfði mótmælum: svo
fastheldinn var hann á samninga sína við
Churchill frá 1944), en miklu örlagaríkara
var að Mao leiddi kínversku byltinguna fram
til sigurs, hversu marga miljarða dollara sem
Bandaríkin hlóðu í veg hennar, og hversu
litla trú sem Stalín hafði á sigurlíkum henn-
ar. Bændaherir Maós voru sú flóðalda sem
ekkert fékk haldið aftur af. Þeir lokuðu dyr-
um kínverska markaðarins sem Bandaríkja-
menn höfðu allt frá aldamótum lagt ríka á-
herzlu á, að yrði haldið opnum. Og á eftir
komu ósigrar franska nýlenduvaldsins í Indó-
kína og í Alsír fyrir þjóðfrelsis- og félags-

byltingu. í dag blasir við afhroð hálfrar milj-
ónar hers í Vietnam fyrir sömu þjóðfélags-
öflum.
Imperíalisma Bandaríkjanna hefur vissu-
lega tekizt að hindra að hrun nýlenduveld-
anna í Evrópu leiddi til hruns auðvaldskerfis-
ins á heimsmælikvarða. Þeim hefur tekizt að
hindra að í kjölfar pólitískrar umbyltingar
þriðja heimsins sem veitt hefur flestum ríkj-
um hans formlegt sjálfstæði, sigldi félagsleg
alþýðubylting er kollvarpaði arðránsaðstöðu
heimsvaldastefnunnar í þessum sömu ríkjum.
En þeim hefur ekki í sama mæli tekizt að
tryggja „pax americana" — bandarískum ein-
okunarhringum varanlegan frið til arðráns.
Friður þeirra hefur ekki aðeins verið rofinn
af þeim sigursælu byltingum sem að ofan
greinir, heldur blasir nú við að bylting hinna
fátæku gegn yfirdrottnun hinna ríku ólgar
í mörgum löndum hins vanþróaða heims-
hluta. Þannig virðist myndin af heimsástand-
13