Réttur - 01.07.1973, Síða 1

œttur
56. árgangur
1973 — 3. hefti
Sagan af samskiptum íslendinga við Bretland og Bandaríkin síðasta aldar-
þriðjung er sagan af ofbeldi og úrslitakostum.
Við vitum hvað gerðist 1940, 1941 og 1946:
9. apríl 1940 hótaði brezka ríkisstjórnin að hertaka Island — í bréfi til þjóð-
stjórnarinnar. Þjóðstjórnin þagði gagnvart þjóðinni, en skrifaði Bretum að
hún myndi mótmæla — í orði kveðnu.
24. júní 1941 voru íslenzku ríkisstjórninni settir úrslitakostir að biðja um
„hervernd Bandarikjanna af frjálsum vilja". Brezkum ræðismanni hafði verið
falið að sjá um (,,to see to“) að íslenzka ríkisstjórnin samþykkti þetta. Hún
gerði það, — með „hnífinn á hálsinum" eins og einn alþingismaður íhaldsins
orðaði samþykki sitt — nauðugur.
Eftir alþingiskosningar 1946 kvaðst Bandaríkjastjórn myndu hafa her sinn
áfram á islandi, þegar hún fékk ekki samþykktar 99 ára herstöðvarnar. Hún
var ákveðin í að hafa að engu „samninginn" frá 1941 um að flytja herinn
brott eftir stríð. Þáverandi forsætisráðherra, Ólafur Thors, stóð frammi fyrir
þessu ofbeldi, er hann gerði Keflavíkursamninginn við bandaríska útsend-
ara og fór á bak við samstarfsmenn sína í ríkisstjórninni. Því kvað hann
Keflavíkursamninginn eina ráðið til að „losna við herinn". Hann gerði það
ekki með glöðu geði. Það er vafalaust sá verknaður, er hann hafði í huga,
þegar hann svaraði venjulegu níði um kommúnista, á þingflokksfundi í Sjálf-
stæðisflokknum (um að þeim væri ekki treystandi) með þessum orðum:
„Kommúnistarnir, það eru þeir einu menn, sem ég hef svikið".
★
Við vitum hvað gerðist 1949.
Ríkisstjórnir Islands og Bandaríkjanna lofuðu því hátíðlega er gengið var
í Nato, að aldrei yrði farið fram á að hafa her hér á friðartímum.
145