Réttur - 01.07.1973, Blaðsíða 24

KVADDIR
í ÁGÚST
Meðal þeirra, sem kvaddir voru í ágúst sl. voru
þrír félagar af þeirri kynslóð, sem umskapaði Is-
land og gerbylti kjörum islenzkrar alþýðu til hins
betra, — allir þrír höfðu verið I miðstjórn Sósíal-
istaflokksins og allir þrír á einn eða annan hátt
verið tengdir útgáfu Réttar, — þrír ólíkir félagar,
en hver um sig táknrænn fyrir þá fjölbreytni hæfi-
leika og starfs sem gerir hreyfingu sósíalismans
rótfasta og sterka, hrífandi og háleita.
Þessir þrír menn voru þeir Guðbrandur Guð-
mundsson, sem andaðist 28. júlí, Ársæll Sigurðs-
son, sem andaðist 11. ágúst og Kristinn E. Andrés-
son, sem dó þann 20. ágúst sl. Allir voru þeir
komnir á þann aldur að við kveðjustund má búast
eftir meðaltali hagskýrslna (71 ár meðalaldur karl-
manna), Guðbrandur kominn yfir áttrætt, Ársæll
77 ára og Kristinn 72 ára. En alltaf er missirinn jafn
sár, hvaða raunsæi svo sem skýrslur reyna að
kenna manni. Allra var þeirra minnst í Þjóðviljan-
um, sem vera bar, en nokkur orð skulu fylgja þeim
hér í Rétti, því allir komu þeir við sögu þessa tíma-
rits á einn eða annan hátt.
Þeir unnu þau verk, sem vinna þarf I hverri
sósíalistískri hreyfingu, gerðu hver með sínu móti
flokk sósíalista á Islandi að voldugu afli, trúum
verkalýðnum og hugsjónum vorum. Sumir slíkra
manna lifa í verkum, sem alþjóð þekkir og geymir
því nöfn þeirra, en aðrir í minningu samferðamann-
anna, sem þekkja þann grundvöll, sem hinir mörgu,
oft gleymdu, leggja með óþrotlegu, daglegu, fórn-
fúsu starfi, sem er hin óbrotgjarna undirstaða vold-
ugra hugsjónahreyfinga eins og sósíalismans. Við
168
hugsunina um þá siðarnefndu koma manni I hug
hinar gullfögru vísur Jóhannesar úr Kötlum í ,,Þegn-
um þagnarinnar":
,,Og sleitulaus elja hins einfalda manns
I annríki fábreyttra daga,
hinn græðandi varmi í handtökum hans,
jafn heilnæmur afdal sem skaga,
hið þögula lífsstríð án frægðar og fjár
I forsælu réttar og laga,
hin dauðtrygga varðstaða ár eftir ár
— er ókunna hermannsins saga.
Hve fagurt að dá hina máttugu menn,
sem merkið í vorblámann hófu.
En gott er það líka að líta þá enn,
sem líf upp úr moldinni grófu.
— Við steinhöggvið leiði ég styð mig og spyr,
hvort stórmennið verði ei að þola,
að grasið á þúfunum grói sem fyr,
er grásteinninn hrynur I mola."
Þorsteinn Erlingsson komst 1896 svo að orði
í Ijóði sem hann síðar breytti, (,,l landsýn" sjá Rétt
1972 bls. 37).
,,Ef okkur ei veitist að vinna það neitt,
er vert sé með öldum að geymast,
þá getum við lyddurnar leitast við eitt:
að láta ekki nöfn þeirra gleymast."
Þá dreymdi hann draumsýn um harðsnúna fylk-
ingu, er hann myndi hitta fyrir á Fróni, er hann
kæmi heim, hverrar frægðaróð hann myndi yrkja.
En reyndin varð hin að hann varð sjálfur að ryðja
braut, oft einn og ofsóttur, en siðari tíminn á hon-
um því meiri þökk að gjalda.
En þegar loks sú fylking reis upp í öllu sínu
veldi, sem Þorsteinn sá I draumsýn sinni, og barðist
til sigurs I fyrsta áfanganum: örlagaglimunni við þá
þjakandi örbirgð, er Þorsteinn risti naprast níð, —
þá er það og skylda að minnast þeirra, er þann
sigur unnu, hver á sinn máta — og gleymdu þó
aldrei að mikið var eftir af brautinni löngu og erf-
iðu, þó áfanganum fyrsta væri náð. Ennþá eru nöfn
alltof fárra slíkra skráð í þá sögu, sem sósíalisminn
á Islandi þarf að eignast. En minnumst nú samt
nokkrum orðum þeirra þriggja, er svo að segja
urðu samferða á brott og kvaddir voru í þessum
ágústmánuði 1973.
Guðbrandur var alla ævi sina verkamaður. Allt líf
]