Réttur - 01.07.1973, Blaðsíða 26

hans og starf var táknrænt fyrir þann fjölda verka-
manna, sem skapa hreyfingu sósíalismans og gera
hana volduga og sterka. Oftast er starf slíkra
verkamanna unnið í þeirri fórnfýsi og kyrþey, sem
Krapotkin segir þessi fögru og sönnu orð um:
„Sérhver reyndur stjórnmálamaður veit, að allar
miklar stjórnmálahreyfingar hafa haft stórkostleg,
oft á tiðum fjarlæg, markmið og öflugustu hreyfing-
arnar voru sífellt þær, sem vöktu óeigingjarnasta
eldmóðinn. Allar miklar sögulegar stefnur hafa
haft þetta einkenni og hvað vorn tima snertir, þá
er þessu þannlg varið með sósíalismann. „Launaðir
æsingamenn" er vafalaust viðkvæði þeirra, sem
ekkert þekkja til stefnunnar. En sannleikurinn er
sá, að ef ég — svo ég tali bara um það, sem ég
þekki persónulega, — hefði ritað dagbók um það
í siðustu 24 ár og skrifað niður alla þá sjálfsafneit-
un og fórnfýsi, sem ég hefi kynnzt, þó myndu les-
endur dagbókar þeirrar sifellt hafa orðið „hetju-
skapur" á vörum".
En oft fellur það lika i hlut slíkra manna að hafa
é örlagastundu áhrif, sem úrslitum ráða í hreyf-
ingunni.
Guðbrandur hafði fyrst unnið í Vestmannaeyjum,
en flytur siðan til Reykjavíkur og þar er hann þeg-
ar á fyrstu árum Kommúnistaflokksins í fylkingar-
brjósti, er mjög virkur í sellustarfsemi flokksins við
höfnina, en þar hafði hann fasta atvinnu, og var
frambjóðandi flokksins á lista hans í Reykjavík við
Alþingiskosningarnar 1933. Það er máske táknrænt
fyrir þau lífskjör, er alþýða manna bjó við á þessum
krepputímum, og kommúnistarnir ekki sízt urðu að
sæta, að Guðbrandur, — sem alla ævi var fátækur
maður á venjulegan mælikvarða, — þótti í okkar
hópi þá standa sérstaklega vel að vígi hvað lífsaf-
komu snertil Hann hafði nefnilega fasta atvinnu.
Líklega hafa mánaðarlaun hans verið rúmar 300
krónur þá og stórt heimili fyrir að sjá. Og þegar
Kommúnistaflokkurinn réð sér í fyrsta sinn tvo
fasta launaða starfsmenn, — fyrir 200 kr. á mánuði,
— þá létti fórnarhönd Guðbrands og hans líka oft
erfiða göngu. Og á heimili hans á kvöldin, löngum
i kjallaraíbúð á Bergþórugötu, var þéttsetið af fé-
lögum að ræða vandamálin, — og af gestrisni í
té látið af hálfu Kristínar og Guðbrandar, það lítið
sem til var. Samhjálpin og samstaðan gaf þá orð-
inu „félagi" merkingu, sem það því miður oft hefur
misst nú.
Guðbrandur var um skeið í miðstjórn Kommún-
istaflokksins, — lengst af tiðkaðist ekki að birta
nöfn þeirra, er þar voru, af ótta við atvinnuofsóknir
og hugsanlegt bann á flokknum. En þegar Sósíal-
istaflokkurinn var stofnaður — og mikið lá við að
hinir tryggustu menn skipuðu þau sæti, sem komm-
únistar réðu (5 af 11), þá var einmitt Guðbrandur
einn þeirra, er settir voru í þá ábyrgðarstöðu. Og
það reyndi til þrautar á tryggðina, er miðstjórnin
klofnaði í desemberbyrjun 1939 — og Guðbrandur
varð þá e;nn þeirra miðstjórnarmanna, er bjargaði
flokknum í því ofviðri, er þá gekk yfir og meiri-
hluti í atkvæðagreiðslu i flokksstjórn valt á tveim
atkvæðum. Sú tryggð mun ekki gleymast.
Guðbrandur var starfsmaður hjá Þjóðviljanum
á síðari árum og til æviloka. Löngum var það hans
hlutverk að fara á fætur fyrir allar aldir til þess að
sjá um að blaðið kæmist i hendur þeirra, er það
báru út. Og í sambandi við þetta starf, vann hann
fyrir Rétt — að sjá um að pakka honum inn til
áskrifenda. Og það var sama hvert starfið var alla
ævina, miðstjórnarstarf í flokki verkalýðsins á úr-
slitastundu eða vökumannsins við útbreiðslu mál-
gagna sósíalismans. Alltaf var tryggðin jafn bjarg-
föst, sá eiginleiki, sem er undirstaða allra sigra
sósíalismans.
Ársæll var hinn lærði marxisti. Allt frá því alda
þyltingarinnar i Rússlandi reis og hreif með sér
hugi ungra manna — og eldri — um viða veröld,
hafði Ársæll, i menntaskóla og háskólanum —
stundað fræði sósíalismans jafnhliða hagnýtu námi,
svo marxisminn var runninn honum i merg og blóð.
Og hann gaf honum sýn um víða veröld, því alstað-
ar var sama baráttan háð af fátækum og kúg-
uðum. Ársæll varð alþjóðasinni „par excellence".
Tryggðin við sameiginlega hagsmuni alþýðunnar
um allan heim varð honum skylda, heilög skylda,
þegar mikið lá við, er öllu skyldi fórna fyrir. Hann
fór förina frægu til Moskvu með Ólafi Friðrikssyni
1921. Hann var í háskólum Þýzkalands á umbrota-
árunum 1921—24. Hann var með Brynjólfi, Hendrik
og fleirum frumkvöðull að myndun og mótun þess
kjarna í Reykjavík, er síðar varð að Spörtu og
Reykjavíkurdeild K.F.I. Og hann var einn af að-
standendum þess, að Réttur varð 1926 málgagn
marxismans á Islandi. Saga alls hans mikla starfs
í flokknum og félögum verkalýðsins skal ei rakin
hér né fjöldi trúnaðarstarfanna, er á hann hlóðust
talin. En á tvennt sérstætt skal minnzt.
Hið fyrra:
Það var eftir að nazisminn 1933 hafði náð völd-
170