Réttur - 01.07.1973, Blaðsíða 47

yrðum miklum að þessum æðsta fulltrúa
stjórnarinnar, eins og glöggt má sjá af upp-
hafi greinar hans: „Hvaðan er landsböfð-
ingjahneykslid komið? Svar: frá stjórninni.—
Sönnun: hefði stjórnin ekki skrúfað uppá
okkur pessum landshöfðingja, pá — ja, pá
hefði hér ekkert landshöfðingjahneyksli kom-
ið. En nú er pað skeð. Gamlir og ungir rófu-
veifandi embcettisshíðrarar, pessi hin dyggu
dýrin, henda „pénustusamlega" á lofti hvern
pann hráka, er fram gengur af hinnar
hneyksluðu tignar munni ..." Hófust
umfangsmikil málaferli af þessu tilefni
er stóðu fram á sumar, og urðu þau 3
meiðyrðamálin, sem Hilmar Finsen höfðaði
gegn Jóni Olafssyni. Þeim lauk með ósigri
Jóns, og hlaut hann fangelsisdóm auk hárra
sekta, svo að hann sá þann eina kost að flýja
land. Fór hann áleiðis til Ameríku um sum-
arið og var það í annað sinn, er hann greip
til þess ráðs vegna andstöðu sinnar við stjórn-
ina!
II.
Þannig var sem sagt staðan í íslenzku
stjórnmálalífi vorið 1873 og því engin undur
þótt hugur væri í mönnum að sýna betur en
oft áður, hver væri raunverulegur vilji þjóð-
arinnar. Og þá var einmitt nærtækast að
grípa til þess vopns, sem svo oft fyrrum hafði
verið á loft hent, en það var viljayfirlýsing á
Þingvallafundi. Að slíkum fundi hafði líka
verið unnið þennan umrædda vetur og komu
þar ýmsir aðilar við sögu. Um 9 ára skeið
höfðu Þingvallafundir fallið niður, en þeir
höfðu gegnt mikilsverðu hlutverki í þjóð-
málabaráttunni um all langt árabil um miðja
öldina. Átti þetta hlé m.a. rætur að rekja til
Sr. Matthias Jochumsson
— „hljóp út í hraun og grét.“ —
þess, að Jón Guðmundsson ritstjóri hafði
kippt að sér hendinni með forystu fyrir slíku
fundahaldi eftir að hann hafði verið ofurliði
borinn af andstæðingum sínum á fundinum
1864, og ýmsar greinir urðu næstu árin með
honum og Jóni Sigurðssyni í fjárhagsmálinu.
Mátti ætla, að það stæði Þjóðvinafélaginu
næst að gangast fyrir framhaldi slíkra að-
gerða, og þar var Jón Guðmundsson ekki
með í ráðum fyrstu ár þess. Hvíldi þá for-
ystan á varaforseta þess, Halldóri Kr. Frið-
rikssyni alþm. og latínuskólakennara, þar
sem Jón Sigurðsson var forseti, en fjarri vett-
vangi. Halldór virðist ekki hafa verið áhuga-
samur um boðun Þingvallafundar, er um það
var rætt síðla hausts 1872 og Jón Sigurðsson
ekki ýkja hvetjandi að því er virðist af bréfa-
191