Réttur - 01.07.1974, Blaðsíða 27

ötullega að því að efla hag þegna sinna,
ræður ekki svo litlu um örlög jarðarbúa.
Ohætt er að fullyrða að viðleitni kínverskra
kommúnista til þess að hefja íbúana upp úr
þeim eymdardal sem landið var við valda-
töku þeirra hafi mótast mjög af þeim aðstæð-
um að fjórðungur mannkyns þarf að fram-
fleyta sér á tæplega átta hundraðshlutum af
öllu ræktarlandi jarðarbúa.3) Þar af leiðandi
greinir saga sósíalískrar uppbyggingar í Kína
fyrst og fremst frá því hvaða leiðir komm-
únistaflokkurinn hefur talið vænlegastar við
þessar aðstæður til þess að þoka efnahagslífi
landsins í nútímalegt horf. Stefna flokksins
á hverjum tíma verður ekki skiljanleg nema
þetta tvennt sé haft ríkt í huga: bylting hans
var fyrst og fremst borin uppi af örsnauðum
bændum og jarðyrkjendum og 75—80%
landsmanna hafa enn framfæri af landbún-
aði.
Hér gefst ekki rúm til þess að sýna hvern-
ig stefna flokksins hefur breyst og þróast í
tímans rás, hvernig hann hefur skilgreint þá
þjóðfélagsgerð sem skyldi spretta af hinni
sósíalísku umbreytingu. Aðeins skal bent á
þau straumhvörf sem verða með stofnun
kommúnanna árið 1958. Fram að þeim tíma
höfðu kínverskir kommúnistar hagað stefnu
sinni í meginatriðum í samræmi við sovéska
fyrirmynd og reynslu. A fyrstu þremur árun-
um eftir stofnun alþýðulýðveldisins var veldi
gósseigenda upprætt, jarðeignum þeirra skipt
milli jarðnæðisleysingja og smábænda sem
fengu eignarhald á jörðinni. I borgunum
hafði meirihluti iðnaðargagna verið í hönd-
um spilltra háembættismanna Kuomintangs/1
Hið nýja ríki svipti þá völdum, en hins vegar
stofnaði það til samvinnu við einkaaðila í
iðnaði og verslun án þess að hrófla við eign-
arhaldi þeirra. Næsta skeið 1953—1957
markaði upphaf sósíalískrar uppbyggingar í
eiginlegri merkingu með fyrstu fimm ára
áætluninni. í borgunum voru kapítalísk fyrir-
tæki yfirtekin af ríkinu og samvinnubúskap
komið á í sveitum. Með þessum aðgerðum
var lagður að formi til grundvöllur að sósíal-
ískum búskaparháttum eftir sovéskri fyrir-
mynd, enda nutu Kínverjar mikilvægrar efna-
hags- og tækniaðstoðar á þessu tímabili frá
Sovétríkjunum. Eftirlíking á þróunaraðferð-
um þeirra hafði í för með sér að borgir uxu
óðfluga, rík áhersla var lögð á þungaiðnað,
og völd söfnuðust á hendur háttsettra embætt-
ismanna flokks og ríkis sem skipuðust í stig-
bundna röð eftir launum og fríðindum.
Vaxandi efasemdir Maos formanns og
samstarfsmanna hans um að tæknivæðing á
grundvelli þungaiðnaðar væri nauðsynleg
forsenda fyrir stórstígari efnahagsframförum
í Kína leiddu til róttækrar stefnubreytingar
sem kennd er við „stóra stökkið" og stofnun
alþýðukommúnanna árið 1958.r,) Með því að
betrumbæta framleiðsluafstæðurnar mætti
draga úr lamandi áhrifum hinna frumstæðu
framleiðsluafla og vinna á skömmum tíma
bug á efnahagslegri vanþróun landsins. Póli-
tísk vitund fjöldans og samtakamátmr hans
gæm lyft því grettistaki sem tæknilegir yfir-
burðir gerðu iðnþróuðum þjóðum fært að
valda, aðeins ef hin rétm félagsform væru
fundin. Hreyfiaflið í stökkinu mikla voru
hinar „frumkommúnísku" hugmyndir Maós
formanns, og félagsformið sem skyldi leysa
það úr læðingi voru alþýðukommúnurnar.
Bandaríkjamaður, Felix Greene að nafni,
lýsir svo b.eimsókn sinni í sveitakommúnu í
Húnanfylki í Norður-Kína árið 1960:C)
. . . „Loks komum við til smáþorps; upp-
litaður borði var strengdur yfir gömna, og
bíllinn beygði inn í húsagarð sem var um-
kringdur hvítkölkuðum byggingum. Chiao,
formaður kommúnunnar, beið þar eftir að
taka á móti okkur, og að kínverskri venju
163