Réttur - 01.10.1974, Page 9

EINAR OLGEIRSSON
Sigrast vestrænn sósíalismi
á auðvaldskreppu Evrópu?
Jóhannes úr Kötlum sagði eitt sinn við mig — í þá mund er hann orti skæðustu gagn-
rýni á forustu Sovétríkjanna og verkalýð „velferðarríkjanna“ í „Tregaslag11, „Óljóð“
og „Ný og Nið111* — að ef til vill þyrfti að verða önnur bylting í Sovétríkjunum, til
þess að endurreisa sósíalismann eins og hugsjónaskáldið mikla dreymdi um hann.
Hann hafði áhyggjur út af þeirri stöðnun, er valdiö veldur, og þeim andlega vesal-
dómi, er velferðarþjóðfélag auðvaldsins ól á.
Ef til vill á hugmynd hans um gerbreytingu í Sovétríkjunum eftir að rætast við sér-
stakar aðstæður, sem hér verða ræddar. Og vera má að sá verkalýður „velferðar11-
þjóðfélagsins, sem honum þá lá við að örvænta um, rísi upp í nýrri reisn undir
reiðarslögum þeirrar úlfakreppu, sem auðvaldsskipulagið nú er komið í. Verkalýður
Vesturlanda mun minnast þess að í síðustu heimskreppu sigraði fasisminn og kom
af stað heimsstríði. Og sigri hann nú á atómöld, þá kann öllu að vera lokið.
I.
Ný heimskreppa auðvaldsins
Síðan 1929 hefur ekki hafist kreppa í auð
valdsheiminum, sem teiknar til að verða eins
djúp og víðtæk og sú, sem nú er hafin. Auð-
mannastéttinni hefur tekist síðan 1945 að
hindra að þær kreppur, er byrjað hafa, yrðu
eins hræðilegar og áður, með því að beita
þeirri aðferð, sem kennd er við Keynes og
Roosevelt beitti með bestum árangri forðum:
að láta ríkisvaldið hefja miklar framkvæmdir
strax og fyrstu alvarlegu krepputeiknin
koma, efla þannig kaupgetuna og koma
framleiðslukerfinu í gang á nýjan leik.
Núverandi kreppa hefur nú þegar tekið á
sig einkenni alvarlegrar heimskreppu. Á
Vesturlöndum magnast atvinnuleysið, hvert
fyrirtækið á fætur öðru stöðvast, stórbank-
ar verða gjaldþrota, bölsýni eykst i kaup-
höllunum, hlutabréf í stóriðjufyrirtækjum
falla: Á tveim árum 1972—74 féllu hluta-
bréf á markaði kauphallarinnar í Lundúnum
201