Réttur - 01.10.1974, Síða 33

meðal um sund, frelsi til vísindarannsókna,
reglur um hafsbotninn og mengunarvarnir.
I tillögum þessum er gert ráð fyrir 200
mílna auðlindalögsögu strandríkja, en jafn-
framt er mælt fyrir um samstarf strandríkis
við svæðastofnanir og alþjóðastofnanir. Að
höfðu slíku samráði skal strandríki taka á-
kvarðanir um árlega heildarveiði hverrar fisk-
tegundar hve mikinn hluta aflans það telur
sig geta veitt, og er síðan skylt að heimila
öðrum að veita afganginn samkvæmt sérstök-
um leyfum. Þá gera tillögurnar ráð fyrir
þriggja ára umþóttunartíma, eftir að strand-
ríkið hefur helgað sér 200 mílna auðlinda-
lögsögu
Fáum dögum síðar lögðu Bandaríkin fram
sínar tillögur, sem fóru mjög í sömu átt,
gerðu ráð fyrir 200 mílna auðlindalögsögu
að tryggðum svipuðum rétti til siglinga og
flugs og Sovétmenn höfðu lagt áherslu á.
Þessar tillögur bera einnig vott um verulega
breytt viðhorf Bandaríkjamanna frá fyrra ári.
Frá sjónarmiði okkar Islendinga er helsti
gallinn á hvorutveggja tillögunum sá, að
alþjóðastofnunum virðist ætlaður þar tölu-
verður rétmr og ekki er nægilega ljóst hver
á að skera úr, ef ágreiningur kemur upp um
skilning á alþjóðalögum eða framkvæmd
þeirra. Bera ýmsir kvíðboga fyrir því, að
þar sé ætlun beggja að reyna að koma inn
ákvæðum um alþjóðlegan gerðardóm. En
ekki tel ég verulega hættu á að slíkt ákvæði
verði samþykkt.
Loks lögðu átta Efnahagsbandalagsríki, öll
nema Bretland, fram tillögur um fiskveiði-
mál. Er skemmst af þeim að segja, að gagn-
vart íslandi og öðrum strandríkjum eru þær
hinar langverstu sem fram hafa komið á ráð-
stefnunni. í þessum tillögum er að vísu gert
ráð fyrir því, að strandríki geti helgað sér
tiltekið svæði utan landhelgi. Hinsvegar er
ekki orð um það, hve stórt það megi vera.
Á þessu svæði má strandríki áskilja sér til-
tekinn forgang til veiða. Þó eru á þessu marg-
ar og miklar takmarkanir. Skal m.a. taka til-
lit til „sögulegra réttinda” annarra ríkja, svo
og til hagsmuna nágrannaríkja. Deilur um
skiptingu afla á þessu svæði eiga að úr-
skurðast af gerðardómi.
Alþjóðlegar fiskimálastofnanir eiga sam-
kvæmt þessum tillögum að fá mjög mikið
vald. Skulu þær setja reglur um friðun, veið-
ar og eftirlit. Að sama skapi er réttur strand-
ríkis gerður lítill, og má raunar segja að
hann sé að engu gerður utan tólf mílna.
Athygli vakti, að Bretar voru ekki aðilar
að þessu plaggi. Hefur þess gætt í vaxandi
mæli, að þeir telja sig verða að taka tillit til
breskra útgerðarmanna og fiskimanna, sem
veiða á heimaslóðum, en þeir ugga mjög um
sinn hag. Lýstu Bretar raunar smðningi við
200 mílna auðlindalögsögu, að vísu með
skilyrðum, misjafnlega aðgengilegum.
V.
Eins og fyrr segir fjallaði fyrsta nefnd
ráðstefnunnar um nýtingu auðæfa hafsbotns-
ins utan lögsögu einstaka ríkja og fyrirhug-
aða Hafsbotnsstofnun. Er mjög djúpstæður
ágreiningur um hlutverk og valdsvið stofn-
unar þessarar, sem á samkvæmt samþykkt-
um Allsherjarþings S.Þ. að smðla að fram-
förum í þróunarlöndunum. Þróunarlöndin
vilja að Hafsbotnsnefndin hafi mikil völd
og hafi sjálf með höndum sem mesta starf-
semi, allt frá vísindarannsóknum á hafsbotns-
svæðinu til vinnslu og sölu málma, eftir því,
sem aðstæður framast leyfa. Þróuð iðnaðar-
ríki vilja mörg að stofnun þessi veiti fyrst
og fremst vinnsluleyfi gegn „hóflegu" gjaldi
ríkjum þeim eða fyrirtækjum sem fær eru
talin að smnda rannsóknir og vinna þau
verðmæti, sem kunna að finnast. Hafa Banda-
225