Réttur - 01.01.1977, Blaðsíða 43

William Haywood
er urðu pislarvottar og létu lífið fyrir tryggð sína
við sósíalismann. Síðar í grein þessari skal rætt
um samþykktirnar, en fyrst sagt frá einum foringj-
anum enn, er sérstaklega virðist hafa hrifið hug
hans.
William Haywood
Bill Haywood (eða Big Bill eins og hann var oft
kallaður) var fæddur 1869 og varð einn besti for-
ingi byltingarsinnaðrar verklýðshreyfingar i Banda-
ríkjunum, varð námumaður á tvítugsaldri og fór að
vinna að því að fá stéttarbræður sína í námu-
mannafélög, stjórnaði mörgum verkföllum þeirra og
varð 1898 einn af aðalleiðtogum „Western Feder-
ation of Miners" (námumannasamþands Vestur-
rikjanna), sem var eitt vígreifasta verklýðssam-
bandið.
Árið 1901 gekk hann í Sósíalistaflokkinn, fylgdi
Eugene Debsa) að málum, varð meðstofnandi
b W. W. Kom til Hafnar 1910 sem miðstjórnarmeð-
bmur flokksins.
Árið 1917 bannaði afturhaldsstjórnin í Banda-
rikjunum I.W.W., sem Haywood var þá aðalritari i,
hann var fangelsaður ásamt fleirum, dæmdur í 20
ára fangelsi, en tókst að flýja og komst til Moskvu
1921 og var þar til dauðadags 1928. Aska hans er
grafin i Kremlmúrnum eins og fleiri byltingarfor-
ingja.
Auðvaldsstyrjöld og allsherjarverkfall
Styrjaldarhættan fór sivaxandi i Evrópu á þess-
um árum og það varðaði raunverulega lif verk-
lýðshreyfingarinnar, lif og dauða miljónatuga al-
þýðufólks að finna rétta skilgreiningu á styrjöld
þeirri, er yfir vofði, og rétt svar verkalýðsins við
henni.
Á alþjóðaþingi sósíalista i Stuttgart í ágúst 1907
hafði tekist að fá fram hvort veggja, þegar sam-
þykkt var ályktun, er Bebel hafði flutt að stofni
til, en bætt var við mjög þýðingarmiklum viðaukum,
er Lenin, Rósa Luxemburg og Martov fluttu. Var
auðvaldsskipulagið skilgreint i ályktun þessari og
ákveðið m.a. að sósíalistar skyldu nota slíkt strið,
ef hæfist, og kreppu þá, er það ylli, til að fylkja
alþýðu saman til að flýta fyrir þvi að kollvarpa
auðvaldsskipulaginu.
Á sósíalistaþinginu i Kaupmannahöfn 1910 voru
ákvarðanir Stuttgartþingsins ítrekaðar. Tillaga frá
Keir Hardie og franska sósíalistanum Vaillant um
að beita lika allsherjarverkfalli til þess að reyna að
hindra stríð, fékk að vísu stuðning, en var þó
visað til næsta þings, sem átti þá að verða í Vín
(Wien), 1914, en varð sem kunnugt er I Basel 1912.
Og þar var tekin skýr og skorinorð afstaða, sem
skuldbatt alla sósialista til að berjast á öllum svið-
um: frá þingsölum til verksmiðjanna og gatnanna
gegn striði, er auðvaldið hleypti af stað. (Lesa má
um Basel-þingið í greininni „Þorsteinn Erlingsson
og þingið i Basel," Réttur 1972, bls. 239—246).
Þingið í Kaupmannahöfn var því mjög merkilegt
hvað afstöðuna til auðvaldsstyrjaldar snerti og
skyldna þeirra, er það lagði sósíalistum á herðar,
en sósíaldemókratar brugðust þeim sósialistísku
skyldum, er styrjöldin hófst 1914.
Samvinnuhreyfingin
Afstaða sósíalista til samvinnuhreyfingarinnar var
rædd mjög ýtarlega á þingfundum sem og í stórri
nefnd og undirnefnd. I undirnefndinni áttu tíu fé-
lagar sæti, þar á meðal Lenin og Lunatscharski,
með eitt atkvæði, Dani, Englendingur, Þjóðverji,
43