Réttur - 01.01.1977, Síða 47

I FALLGRYFJU
HINS FEITA ÞJÓNS?
íslensk þjóð hefur oft staðið tæpt í sjálfstæðisbaráttu sinni gegn erlendu valdi. Einnig
eftir að hún öðlaðist fullveldi sitt, hafa hætturnar í sífellu vofað yfir. Sjálfstæðið er
ekkert öruggt hnoss, áunnið sér til eilifðar. Það verður hvern dag að standa á verði til
að varðveita það. Svo hefur það verið hingað til og verður áfram. En það er nauðsyn
að þjóð vorri sé Ijóst hve tæpt oft stóð í þeirri frelsisbaráttu, sem háð hefur verið
hingað til, — og hve tæpt stendur nú.
I.
baráttan fyrir sjálfsforræðinu
Sagan af sex alda nýlendukúgun brenndi
S1g inn í hug þeirrar kynslóðar, sem nú er
að hverfa, og gerði henni fært að standa á
verði gagnvart þeim hættum, sem yfir Islandi
vofðu það sem af er þessari öld. Það verður
að segjast þeim kynslóðum til hróss, sem
forðum byggðu þetta land, að þótt þær væru
neyddar til að taka sér einvaldan konung í
Kópavogi 1662 og sæju útþurrkun þjóðar-
innar blasa við 1783, þá sukku þær aldrei
svo djúpt að innlima landið lögfræðilega í
annað ríki.
í*að er fyrst eftir að burgeisastétt tekur að
myndast á Islandi að sú hætta innlimunarinn-
ar verður svo geigvænleg að meirihluti Al-
þingis samþykkir innlimun í danska veldið
uppkastið — en þjóðin rís upp og kol-
fellir það í kosningunum 1908. „Einsdæmið"
Skúla dugði þá þjóðinni.1'
Fullveldið næst 1918, fyrst ei var því
fargað 1908. Það var vafalítið beitt „diplo-
matiskum" ráðum á báðar hendur.
England, — gammurinn, sem alltaf vofði
yfir auðlindum íslands, — varð okkur viss
stoð í sjálfstæðisbaráttunni við Dani, — og
ætlaði sér vissulega bráðina á eftir, svo sem
raun varð á. Engu að síður var rétt að hag-
nýta áhrif Englendinga í þágu þeirrar sjálf-
stæðisbaráttu, er þá var háð. Það var og Jóni
forseta Sigurðssyni Ijóst.
Það var nýlega rætt,L,) að samböndum ís-
lenska Alþýðuflokksins við danska sósíal-
demókrata hefði verið beitt, til að fá þá til
að aðstoða 1918, sem og tókst. En máske
fylgdi þar böggull skammrifi — og skal þó
ekkert fullyrt fyrr en öll kurl koma til grafar.
En hinn sameiginlegi borgararéttur var í
sjálfu sér stórhætta Islandi — og olli því að
tveir þingmenn (Benedikt Sveinsson og
Magnús Torfason) voru á móti fullveldis-
samningunum. Alþingi reyndi að setja skorð-
47