Réttur - 01.01.1977, Blaðsíða 72

leiðandinn fái að ákveða hvað, hvernig og til hvers
framleitt sé o.s.frv. Það þarf að flétta þetta sam-
eiginlega saman og gera það að geranda þjóðfé-
lagsþróunarinnar, þannig úr því verði sameiginleg
vitund, — samfélagsleg vitund.
Hér er baráttugrundvöllur sósíalísks flokks á
þingræðisgrundvelli. Það þarf vonandi ekki að taka
það fram, að lýðræðisleiðin svokallaða brýtur á
engan hátt við kenningar Marx. Marx var á sínum
tíma á vissan hátt miðjumaður. Vinstra megin við
hann voru bæði svokallaðir Blanquistar, útóplstar
og þúsundáristar Weitlings og hægramegin álíka
margir hópar sem sett höfðu sósíalisma á dagskrá.
Það sem aðskildi Marx frá þessum hópum var
fyrst og fremst ýtni hans við þá skoðun sína að
þróunin i átt til sósíalisma gerðist aðeins í gegnum
lýðræðislega fjöldahreyfingu. Byltingin 1848 var
afleiðing kreppunnar 1837—1842. Eftir 1848 hófst
mikið uppgangstímabil í Englandi og hagvöxtur
mikill og kerfið virtist festast að nýju. Þá skrifar
Marx, þegar hann átti I útistöðum við Kommúnista-
líguna að það sé tilgangslaust að tala um byltingu
meðan þessi almenna velmegun vari og kapítalískt
hagkerfi geti aukið framleiðni sína innan ramma
borgaralegra tengsla. I þann sama mund ásakar
hann þá sem enn stóðu báðum fótum í gamla tím-
anum: „I staðinn fyrir krítíska greiningu, er minni-
hlutinn kreddubundinn. Hann er huglægur ekki
efnislægur. I staðinn fyrir að gera lifandi tengsl
að aflvaka byltingarinnar, skýrskota þeir til ómeng-
aðs vilja. Þegar við segjum verkamönnum, þið þurf-
ið að berjast í fimmtán, tuttugu eða fimmtíu ár
almennri baráttu ekki aðeins til að breyta tengslum
ykkar gagnvart umheiminum heldur til að breyta
ykkur sjálfum og gera ykkur þannig hæfa til að
stjórna. En þeir segja annaðhvort verðum við að
taka völdin eða við getum allt eins farið heim og
lagt okkur." Þetta var um mitt ár 1850, sumir hafa
ekkert lært á heilli öld.
Tveim árum seinna segir hann, að almennur
kosningaréttur í Englandi sé miklu sósíalískari
árangur en nokkuð annað sem gefið hafi verið
það nafn á meginlandinu, og afleiðing þess hljóti
óhjákvæmilega að verða yfirráð hinna vinnandi
stétta.
Með þessum tilvitnunum vildi ég aðeins undir-
strika að Marx afneitaði ekki þingræðisbaráttu
innan kerfisins. Og í áframhaldi af þessu er gaman
að lesa þá breytingu sem verður á afstöðu þeirra
félaga Marx og Engels til umbóta á kerfinu. i mars
1850 álitu þeir styttingu vinnudagsins aðeins vatn
á myllu auðmagnsins til að sætta verkamenn betur
við kerfið. Sextán árum síðar er stytting vinnuvik-
unnar orðinn grundvallarsigur. Á meðan byltingin
72