Réttur - 01.04.1978, Blaðsíða 9

af stað og rennur fram lygn og breið allt
fram að miðbiki bókarinnar en eykur þá
hraðann og verður jafnframt fjölbreytt-
ari, enda eykur hin ytri atburðarás í lífi
Tryggva hraðann, og ber margt til tíð-
inda. Útúrdúrar eru miklu færri en áður
en þó örlar á óþörfum endurtekningum
sem hefði verið lítið ritstjórnaratriði að
nema burt. Efnislega má skipta bókinni
í tvo nokkuð svo jafnstóra hluta, þar sem
annars vegar er lýst búskaparárum
Tryggva í Skagafirði og í Öxnadal en
hins vegar akureyrarárum lians og þátt-
töku í verkalýðsbaráttunni.
Fyrri hluti frásagnarinnar sver sig meir
í ætt við fyrra bindið. Þar er lýst sveita-
störfum og víða koma fyrir næmar og
innlifaðar náttúrulýsingar. Átakanleik-
inn er þó horfinn að miklu leyti, enda er
afkoman ekki eins tilfinnanlega þröngog
á uppvaxtarárunum. Meginefnið er dag-
legt líf sveitafólksins, félagsleg samskipti,
lífslöngun þessa fólks, þrá þess og von-
brigði. Eftirminnilegastar úr þessum
hluta eru að mínum dómi einkum stakar
smámyndir af hversdagslegum atvikum
sem lýst er á svo einfaldan og tæran liátt
að jjær greypast i liuga manns eins og ó-
sjálfrátt, jafnvel án þess maður taki eftir
því fyrr en löngu síðar. Hér er jrað sjálft
frásagnarformið, lýsingaraðferðin sem
ræður úrslitum. Hæfileikinn til að sýna
lesandanum ósköp venjulegt atvik sem
hann hefur oft lesið eða jafnvel séð áður
á ferskan en þó áreynslulausan hátt,
minnir stundum á einfalt og lýrískt nátt-
úruljóð. Manni dettur jafnvel í hug Jón-
as eða Steingrímur. Sem dæmi nrá nefna
göngur í óbyggðum. Og þótt fyrri hluti
bókarinnar geymi vissulega ómetanlega
heimild um líf alþýðufólks til sveita á
vissu tímaskeiði þá er hið listræna gildi
þessarar frásagnar ennþá nreira og merki-
legra. Og þó koma fyrir undarlegir hlut-
ir sem ég er viss um að hljóta að vekja
furðu allra lesenda. Hvernig stendur á
því að jafn tilfinningaríkur maður og
Tryggvi Emilsson skuli með öllu sneiða
hjá jafn þýðingarmiklum atburði og að-
draganda hjónabands síns?
Að sumu leyti gegnir öðru máli um
síðari hluta bókarinnar, og má ef til vill
segja að jrar megi benda á vísi að þver-
bresti. En vitasknld helgast Jjessi breyt-
ing af breyttum lífsháttum höfundar. Og
sjálfslýsing hans verður auðvitað ekki
sönn nema hann taki tillit til Jjess í máli
og stíl. Það er ofur eðlilegt að minna
beri á náttúrulýsingum á akureyrarár-
um höfundar á sama hátt og það er bæði
skiljanlegt og nauðsynlegt að efni skipti
nú meira máli en sjálf efnistökin. A'íeð
þessu er ég að reyna að segja að mér
finnst eins og áhersla bókarinnar færist í
heild frá hinu listræna og ljóðræna til
hins rökræna. Ég segi í heild vegna Jress
að einnig í síðari hlutanum kemur enn
Jjráfaldlega fyrir að höfundur dragi upp
sínar hnitmiðuðu myndir einstakra at-
burða sem eru fullar af tilfinningahita
og stundum átakanleika. Af slíkum þátt-
um er mér minnisstæðust lýsingin á
sjúkrahússvist höfundar. Þar kemur
nefnilega fram Jrað sem mér finnst mest
um vert í öllum skrifum Tryggva Emils-
sonar: hin djúpa ríka samúð og ástúðleg-
ur mannskilningur. TTér birtist einmitt
maðurinn sem aldrei getur liorft á mann-
legar þjáningar án Jjess að finna sárt til,
án Jjess að verða eins konar hluttakandi.
Ég hef áður lýst Jreim skilningi að eðli-
leg samúð og óbiiandi trú á mamdega
reisn séu forsendur Jæss að Tryggvi Em-
ilsson skipaði sér í röð róttækasta lióps
81