Réttur - 01.01.1979, Blaðsíða 32

Mammon. (Málverk eftir S. F. Watts).
enn. - Og yfirmaður rannsóknarréttar-
ins lýkur eintalinu: „Vissulega ef það er
nokkur, sem á skilið að lenda á bálkest-
inum, þá ert það þú, - þú! Á morgun
læt ég brenna þig. Ég hefi talað.“
Og Ivan lýkur sögunni á þennan
lurðulega hátt: Hinn fjörgamli kardí-
náli býst við svari. En Jesús nálgast hann
þegjandi og kyssir þurrar varir öldungs-
ins, sem bregður við þetta, munnurinn
herpist og hann gengur að dyrum hvelf-
ingarinnar, opnar þær og segir við Jesú:
„Gakk burt og komdu aldrei aftur -
aldrei framar — aldrei.“ Og hann sleppir
Honum út á hljótt, myrkt torg borgar-
innar. Og fanginn fer út.“
[Þetta er auðvitað léleg, örstutt endur-
sögn þessarar táknrænu 30 síðna frá-
sagnar, - en ætti að nægja til að vekja
áhuga íyrir henni].
Dostojevski, sem orðinn er afturhalds-
maður, þegar hann ritar „Karamasoff-
bræðurna" (þeir koma út 1879-80), dreg-
ur hér upp myndina af trúlausum yfir-
stéttarhöfðingja valdsins, sem lýtur
myrkrahöfðingjanum og léti brenna Jesú
á báli, ef hann færi ekki sjálfur.
Og hún er raunverulega myndin af
trúlausri, kaldrifjaðri yfirstétt þá-tímans,
er lýtur Mammon, tignar valdið og beit-
ir því.
*
Við sjáum því hvernig „Jesú-gerving-
urinn“, svo notuð séu orð Halldórs Lax-
ness, fyllir enn hugi skálda fyrir 100 ár-
um, fyrir 50 árum — og fyrir 25 árum.
Þá orti það stórskáld sósíalismans á ís-
landi, sem af dýpstri speki hefur brotið
til mergjar mörg vandamál hugsjóna-
hreyfingar vorrar, Jóhannes úr Kötlum,
kvæði það er birtist í „Sjödægxu" um
„Jesús Maríuson", sem endar á þessari
vísu:
„Og Jesús sonur Maríu mœlir oss eitt
kvöld
sem mannlegleikans kraftur:
vertu ekki að grafa ’onum gröf min
blinda öld
liann gengur sífellt aftur.“
Það hefur að vísu ekki vantað ofstæk-
ið, - heldur ekki hér á íslandi forðum
daga - þegar átti að færa Jesú eitthvað
nær alþýðu og úr þeim fjarlæga „himna-
32