Réttur - 01.01.1979, Blaðsíða 52

Staða sósíalista á íslandi í dag er ákaí-
lega sterk hvað þetta snertir og þeir haía
algjörlega óbundnar hendur.
Það er þessvegna skrýtið að þeir skuli
vera í erfiðleikum með að finna sér raun-
hæfan starísgrundvöll.
Kannski stafar þetta af því að árangur
baráttunnar hefur aldrei verið gerður
upp. l>að liefur aldrei verið dregið nægi-
lega skýrt fram í dagsljósið að þó miðað
sé við þau ríki sósíalismans sem lengst
eru komin þá hefur barátta íslenskra só-
síalista valdið meiri byltingu á ýmsum
sviðum en orðið hefur í þessum ríkjum.
Þessum staðreyndum má aldrei gieyma.
En baráttan á íslandi verður aldrei
rekin á sama hátt og erlendis. Þetta staf-
ar af því að gerð þjóðfélagsins okkar er
allt annars eðlis en gerist annars staðar.
Islenskur kapítalismi er í lramkvæmd af
annarri gerð en í öðrum ríkjum. Það má
segja að á íslandi sé rekinn ríkiskapítal-
ismi, þar sem peningamennirnir og aðrir
aðilar í atvinnurekstri og verslun spila
ekki með eigin fjármuni, lieldur gangi í
eignir almennings gegnum bankakerfi og
sjóðina og dragi síðan fjármagnið út úr
kerfinu bakdyramegin án þess að eiga á
pappírunum mikið eigið fé.
Þetta er í grunnatriðum munurinn á
okkar kapítalisma og hagkerfi þeirra
landa þar sem „15 fjölskyldur“ eiga bróð-
urpartinn og einkaeign auðmanna er
raunveruleg.
Ef þessi lauslega skilgreining af efna-
hagslífi okkar er nálægt lagi þá eiga só-
síalistar að viðurkenna þessar staðreynd-
ir og vinna samkvæmt því.
■¥■ *
Á fyrstu áratugum þeirrar verkalýðs-
baráttu sem tengd er fræðilegum sósíal-
52
isma voru unnin gífurleg þrekvirki á ís-
landi. Þá hikuðu félagar okkar ekki við
að leggja allt undir fyrir vonina eina um
betra þjóðfélag. Þeir börðust á öllum
vígstöðvum og þetta tímabil er nokkuð
samfelld röð af sigrum. Alþýðan þroskað-
ist skref fyrir skref til aukins frelsis og
efnahagslegs sjálfstæðis og sjálfsvirðing-
ar sem var ekki síst undirbyggð af skáld-
um okkar og rithöfundum. Og þá voru
íslenskir sósíalistar yfirleitt menntað
fólk, í bestu merkingu orðsins, hvort sem
þeir boðuðu kenninguna niður við höfn
eða í sölum alþingis.
En sú breyting sem varð á öllu lífi al-
mennings kallaði á endurmat baráttunn-
ar. Það er vafamál að sósíalistar hafi átt-
að sig nægilega vel á þessu.
Hvort sem það var vegna vitrænna að-
gerða eða af tilviljun einni, þá tókst pen-
ingavaldinu að gera gullkálfinn að gælu-
dýri afar stórs hluta launafólks. Þessi
staðreynd lýsti sér í mörgum myndum.
Taka má dæmi um þróunina í hús-
næðismálunum. I stað þess að verkalýðs-
hreyfingin legði alla áherslu á það að
húsnæðismál launafólks yrðu leyst á fe-
lagslegan liátt með langtíma lánum og
leiguhúsnæði, þá var hleypt í gang einka-
byggingafaraldri sem hófst með smá-
íbúðahverlum og hefur haldist allar göt-
ur síðan. Með þessu var meðal annars
kippt stoðunum undan félagsstarli sósía-
lista og aukavinnuþrælkunin hóf inn-
reið sína og hefur ekki linnt síðan. Þarna
sváfu sósíalistar á verðinum.
Einkabíllinn var annar þáttur þessarar
þróunar. I stað þess að sósíalistar og
verkalýðshreyfingin settu það á oddinn
að samgöngumál yrðu leyst á félagslegum
gTundvelli með almenningsfarartækjum,
hélt einkabíllinn innreið sína í líf fólks-