Lesbók Morgunblaðsins - 27.05.2006, Blaðsíða 5

Lesbók Morgunblaðsins ˜ 27. maí 2006 | 5
H
alldór Guðmundsson er nýr ritstjóri Skírnis og
mun gegna því embætti einn en síðustu ár
hafa ritstjórarnir verið tveir. Fyrsta heftið
undir stjórn Halldórs kom út í vikunni og
komst reyndar strax í fréttirnar, grein Vals
Ingimundarsonar um orðræðuna um orrustu-
þotur Bandaríkjamanna á Keflavíkurflugvelli árin 1961 til 2006
hafði að geyma nýjar upplýsingar. Í heftinu eru reyndar fleiri
fréttnæmar greinar, svo sem frábær greining Guðna Elíssonar á
þeirri heimsmynd sem DV hefur miðlað landsmönnum síðustu
ár og Guðni kennir við gotnesku, það er hrylling og ótta. Í heft-
inu eru líka birt bréf Halldórs Laxness til Gunnars Gunn-
arssonar sem fjalla um þýðingar Halldórs á verkum Gunnars.
Margrét Jónsdóttir fjallar um tungumálakennslu þar sem meðal
annars kemur fram að þriðja tungumálið í íslensku skólakerfi fer
oft forgörðum og margra ára kennsla nýtist
illa. Einnig mætti nefna grein Ármanns Jak-
obssonar um raunveruleikasjónvarp. Síðan
er nóg af bókmenntaefni, annar fráfarandi ritstjóra Skírnis,
Sveinn Yngvi Egilsson, skrifar um kvæðið Illan læk eftir Jónas
Hallgrímsson, Alda Björk Valdimarsdóttir birtir ítarlega athug-
un á ástinni, dauðanum og lesandanum í þremur skáldsögum
Steinunnar Sigurðardóttur, Einar Már Jónsson skrifar um
sögulegar skáldsögur Gunnars Gunnarssonar, Jón Kalman Stef-
ánsson skrifar um Gyrði Elíasson, Árni Bergmann skrifar um
Jón Kalman Stefánsson, Guðmundur Andri Thorsson um nýja
Kjarvalsbók og Einar Kárason um Borges en í tengslum við þá
grein birtir Matthías Johannessen þýðingu sína á kvæðinu
Snorra eftir Borges. Og svo skrifar Viðar Þorsteinsson um starf
og sjálfsmynd Nýhil-hópsins sem hefur staðið fyrir talsverðri
bókmenntaútgáfu undanfarin ár. Halldór hefur ákveðið að
leggja niður þáttinn „skáld Skírnis“ og dreifa þess í stað bók-
menntaefni um hvert hefti. Einnig verður hætt að birta útdrátt á
ensku sem fylgdi ritgerðum en þátturinn „myndlistarmaður
Skírnis“ heldur sér og núna kynnir Auður Ólafsdóttir Hildi
Bjarnadóttur.
Skírnir er nú 180 ára gamall og vert að spyrja nýjan ritstjóra
um áherslur: Verður einhver grundvallarbreyting á ritstjórnar-
stefnu Skírnis með tilkomu þinni? Ég man að þegar Sveinn
Yngvi Egilsson og Svavar Hrafn Svavarsson tóku við fyrir um
það bil fimm árum síðan settu þeir glansáferð á kápu tímaritsins,
kannski tóku fáir eftir því en mér fannst þetta vera talsvert mikil
breyting. Síðan kom reyndar í ljós að þeir fylgdu henni ekki
mjög fast eftir í efnistökum.
„Það stendur ekki til að umbylta Skírni, ég held það liggi ein-
hvern veginn í hlutarins eðli með 179 ára gamalt menningar-
tímarit. Og brotið er heilagt, enda Skírnisbrot orðið að sjálf-
stæðu hugtaki í bókagerð. En áherslur færast auðvitað til með
nýjum ritstjóra. Skírnir á áfram að vera vettvangur fyrir vand-
aðar fræðilegar ritgerðir, en ég sé líka fyrir mér fleiri ritgerðir
sem ekki eru akademískar, mig langar að fá skáld til að skrifa
um skáld, svo dæmi sé tekið. Í þessu hefti skrifar t.d. Einar
Kárason um Borges. Og ég sé líka fyrir mér ný viðfangsefni úr
samtímamenningunni, þannig skrifar Ármann Jakobsson um
Róbínsonsögur 21. aldarinnar, þ.e. raunveruleikasjónvarpið, og
Guðni Elísson skrifar um DV og gotneska heimssýn, þetta eru
greinar um veruleikasýn í nútímafjölmiðlun.“
Aldrei neitt pólitískt trúboðsrit
Hvernig viltu skilgreina Skírni? Er hann menningartímarit eða
bókmenntatímarit? Er hann fagtímarit? Er hann íhaldssamur?
Er hann pólitískur?
„Skírnir er menningartímarit og mér sýnist að undanfarið hafi
verið sérstök áhersla á bókmenntir, sögu og heimspeki. Svo
verður áfram og því er auðvitað ekki að leyna að bókmenntir eru
mitt sérstaka áhugasvið. En hann á ekki að vera hreinræktað
bókmenntatímarit og heldur ekki þröngt fagrit og punktasöfn-
unarvettvangur háskólamanna. Tímarit skilgreinast af efni sínu
og ekki yfirlýsingum ritstjóra, svo ég vil sem dæmi um aktúelt
efni í vorheftinu nefna grein eftir Val Ingimundarson um orð-
ræðuna um orrustuþoturnar í Keflavík undanfarin fjörutíu ár,
og grein eftir Margréti Jónsdóttur um tungumálakennslu á Ís-
landi. Þetta eru ólík efni, en hafa bæði verið mikið til umræðu að
undanförnu. Skírnir er hvorki íhaldssamur né róttækur, heldur
fyrst og fremst krítískur og vonandi vandaður og vekjandi.
Hann verður aldrei neitt pólitískt trúboðsrit.“
Það þykist enginn lengur höndla stórasannleik
Ég og sjálfsagt fleiri hafa haft á tilfinningunni að Skírnir hafi síð-
ustu ár orðið svolítið íhaldssamur og jafnvel gamaldags í efn-
istökum. Tímariti eins og Ritinu, sem Hugvísindastofnun Há-
skóla Íslands gefur út, hefur tekist betur upp við að endurspegla
það ferskasta sem er að gerast í íslenskum (og að vissu leyti er-
lendum) hugvísindum nú um stundir. Þar hefur aðferðafræðileg
fjölhyggja ráðið ríkjum. Mér heyrist þú ætla að breyta þessu.
„Ég get ekki tekið undir þetta að því leyti að það kann aldrei
góðri lukku að stýra hjá ritstjóra að byrja feril sinn á því að setja
út á forvera sína sem hafa unnið gott starf. En ég er sammála
þér um Ritið sem hefur boðið upp á spennandi og fjölbreytta
lesningu og sömuleiðis finnst mér Tímarit Máls og menningar
hafa gengið í endurnýjun hjá Silju sem bókmenntatímarit. Og er
ekki aðferðafræðileg fjölhyggja ráðandi um þessar mundir? Mér
sýnist að bæði í bókmenntafræði og sagnfræði séu menn að
reyna að losa sig úr viðjum alltof stífra hugtakaskilgreininga og
sækja sér innblástur til dæmis til aðferða skáldskaparins eða
persónulegrar nálgunar bréfa og dagbóka. Það þykist enginn
lengur höndla stórasannleik í einhverju fræðakerfi. Annars er
þetta með ritstjórn eins og að velja jólagjafir: Best er að hafa
eitthvað í heftinu sem mann langar til að lesa sjálfan.“
Meira andrými
Þú talar um ný viðfangsefni úr samtímamenningunni og nefnir
greinar Vals og Guðna. Upphaflega var Skírnir fréttatímarit.
Megum við eiga von á að þú munir taka upp mál sem eru ofar-
lega á baugi hverju sinni og rýna í þau? Hefur Skírnir tilgangi að
gegna í þeim efnum? Eða hvaða tilgang hefur slík tímaritaútgáfa
yfirleitt, að þínu mati?
„Tímarit sem kemur tvisvar á ári verður víst seint frétta-
tímarit. Það tilheyrir meira þessum ágæta tíma þegar fréttir
voru hægfara, eins og þegar Íslendingar fréttu ekki lát Jóns Sig-
urðssonar, hetju sinnar, fyrr en nokkrum mánuðum eftir að það
bar að. En ég mun taka fagnandi greinum þar sem mikilvæg mál
líðandi stundar eru sett í nýtt ljós eða stærra samhengi, eins og
grein Vals gerir. En fréttablað getur Skírnir ekki orðið, þá yrði
hann úreltur við útkomu. Kostur tímarita umfram dagblöð við að
fjalla um nýja strauma og stefnur í menningarmálum er öðru
fremur sá að þau hafa meira rými, og lesandinn fær þá líka
meira andrými, og meira rými fyrir andann. Ég er sannfærður
um að slík tímaritaútgáfa þjónar tilgangi, þótt hún tengist eðli-
lega líka annars konar miðlun – við þurfum til dæmis að end-
urnýja heimasíðu Skírnis.“
Þú virðist hafa lagt niður þátt í blaðinu sem hét Skírnismál en
þar fóru fram rökræður um bæði samfélagsmál og málefni fræð-
anna, oft ansi beittar.
Hvers vegna leggurðu niður þennan þátt?
Muntu leggja minni áherslu á fræðilegar deilur um heima og
geima?
„Nei, síður en svo eins og vonandi kemur fram í heftinu. En
mér fannst einfaldlega ekkert af efni þessa heftis beinlínis geta
flokkast undir þennan þátt. Komi hins vegar viðbrögð við því, og
vonandi bæði beitt og skemmtileg, eða önnur innlegg í þeim
anda sem þú nefnir, mun ég aftur flokka þau undir þann fína titil,
Skírnismál. Mér hefur virst að það sé aukin eftirspurn eftir al-
vöru greinum um samfélagsmál og fræði í þjóðlífinu, eins og sést
af viðbrögðum við bók Andra Snæs, Draumalandinu. Aldrei fyrr
hefur debattbók selst jafn mikið á jafn skömmum tíma hér-
lendis. Skírnir á að vera hluti af slíkri umræðu um leið og hann
er vettvangur fræðigreina. Hann á að vera einsog hljómsveitin í
Stuðmannamyndinni, hæfilega væld en snyrtimennskan ávallt
þó í fyrirrúmi.“
Það stendur ekki til að
umbylta Skírni
Eftir Þröst Helgason
throstur@mbl.is
Morgunblaðið/Kristinn
Halldór Guðmundsson „Annars er þetta með ritstjórn einsog að velja jólagjafir: Best er að hafa eitthvað í heftinu sem mann langar til að lesa sjálfan.“
Fyrsta hefti Skírnis undir ritstjórn Halldórs Guðmundssonar
kom út í vikunni. Halldór segist ekki ætla að umbylta þessu
aldna og virðulega tímariti en áherslubreytingar verða
nokkrar, til dæmis verður lögð aukin áhersla á að rýna í sam-
tímamenningu en gert hefur verið.