Lesbók Morgunblaðsins - 01.07.2006, Blaðsíða 15

Lesbók Morgunblaðsins ˜ 1. júlí 2006 | 15
MYNDLISTARMAÐURINN Gunnar Örn
hefur um árabil starfrækt lítinn sýningarsal
í túnhorninu hjá sér. Ekki ber mikið á þessu
litla, fallega galleríi sem er að finna nálægt
Gíslholtsvatni þegar beygt er upp frá þjóð-
veginum rétt austan við Þjórsá, en það er
svo sannarlega heimsóknarinnar virði.
Þarna er ákaflega fallegt um að litast og
mikið útsýni til allra átta og ekki spillir að-
koman að Kambi þar sem hænur og endur
bjóða gesti velkomna.
Nú er það danski myndlistarmaðurinn og
galleríhaldarinn Sam Jedig sem sýnir verk
sín í Kambi. Hann nefnir sýningu sína Wish
you were here, Vildi að þú værir hér. Sam
Jedig vinnur í nokkuð súrrealískum stíl og
notar t.a.m. mikið klippimyndir í verkum
sínum, í anda Max Ernst og fleiri, en súr-
realisminn hélt innreið sína í Danmörku árið
1930 og helstu boðberar hans þá voru Vil-
hjelm Bjerke-Petersen og Wilhelm Freddie.
Verk þess síðastnefnda ollu á sínum tíma
miklu fjaðrafoki og þegar hann sýndi fyrstu
súrrealísku verk sín á Haustsýningunni 1930
sneru sýningargestir þeim iðulega að veggn-
um svo bakið sneri fram og skertu þannig
tjáningarfrelsi listamannsins. Það er einmitt
tjáningarfrelsið og málfrelsið sem er hér að
hluta til viðfangsefni Sam Jedig. Líkt og
súrrealistarnir sækir hann efnivið sinn jafnt
í listasöguna, heimspólitíkina og fjölmiðla og
sýning hans fjallar að nokkru leyti um
fjaðrafokið sem birting danskra fjölmiðla á
skopmyndum af spámanninum Múhammeð
olli um heim allan. Jedig sýnir töluverðan
fjölda portrettmynda þar sem málað hefur
verið yfir og á upprunalegu myndina og eru
danski fáninn og svartar blæjur áberandi.
Fáir flagga þjóðfána sínum í eins miklum
mæli og Danir gera, við öll möguleg tæki-
færi táknar hann hið fullkomna, danska vel-
ferðarsamfélag. Það hefur því án efa komið
sérstaklega illa við Dani að sjá fánann
brenndan af reiðum múslímum víða um
heim og sú óvænta staða að geta hugsanlega
ekki sagt og gert að vild hefur komið mörg-
um óþægilega á óvart líkt og skyndilega
væri bundið fyrir munninn, en þessi tilfinn-
ing er áberandi í allnokkrum myndum.
Nálgun Jedig í listinni er þó í flestum til-
fellum opin og ljóðræn og viðfangsefni hans
ekki einhliða né einskorðuð við ákveðna at-
burði. Mannslíkaminn er aðalþema mynd-
bandsins Vildi að þú værir hér, þar mætast
áhersla samfélagsins á líkamann, fegurð,
dauðleiki og hrörnun á ljóðrænan máta.
Sjónin, augnaráðið, hvað við sjáum og
hvernig er lykilþema í verkum Jedig. Þau
velta upp spurningum um þá áherslu sem
samtíminn og fjölmiðlar leggja á myndir,
myndmál og ímyndir og ekki síst um það
hvern sannleik sé þar að finna. Viðfangsefni
sýningarinnar endurómar í söngtexta Pink
Floyd, „Wish you were here“ en þar veltir
textahöfundur fyrir sér hvort samtímamenn
geti greint á milli náttúru og menningar, yf-
irborðs og þess sem býr undir niðri. Ekki
síst er brennandi sú spurning hvort við höf-
um ef til vill haft hlutverkaskipti án þess að
vita af því, skiptum við á litlu hlutverki í
stríðinu og stóru hlutverki í búri? Lista-
manninum Sam Jedig liggur mikið á hjarta
og tilfinningalega hlaðin verk hans njóta sín
vel í friðsælli umgjörð íslenskrar sveitar,
rými sem veitir nauðsynlega fjarlægð á
áreiti samtímans.
Um frelsi
MYNDLIST
Gallerí Kambur
Rangárþingi ytra. Til 2. júlí. Opið 13–18 alla daga
nema miðvikudaga.
Wish you were here
Ragna SigurðardóttirSam Jedig á sýningu sinni í Galleríi Kambi.
Lesbók
mælir með…
Myndlist
Í dag verður opnuð umfangsmikil yfirlitssýning á verkum Louisu Matthíasdótturí Listasafninu á Akureyri. Alls eru um hundrað verk sýnd, bæði olíumálverk og
verk unnin á pappír, en sýningin spannar allan listamannsferil hennar í sex áratugi.
Fæst verkanna hafa sést hérlendis áður og er ástæða til þess að mæla sérstaklega
með sýningunni.
Tónlist
Kammerkórinn Carmina ríður ávaðið á Sumartónleikum í
Skálholti í ár. Að þessu sinni stjórn-
ar kórnum hinn breski Andrew
Carwood, sem er mikils metinn í
bresku tónlistarlífi, og munu him-
neskir hljómar endurreisnarinnar
óma á hinum forna kirkjustað í dag
kl. 15 og 17, en á síðari tónleikunum
leika Alison Crum á bassagömbu og
Roy Marks á teorbu. Auk þess held-
ur Carwood erindi í Skálholtsskóla
kl. 14 í dag.
Sumartónleikarnir í Skálholti eru að
vanda spennandi og í sumar verða
fleiri tónleikar í miðri viku en tíðkast
hefur til þessa, auk hins hefðbunda
helgarskipulags á laugardögum og
sunnudögum.
Leiklist
Margir lesendur muna örugglega eftir kvikmyndinni Footloose með KevinBacon í aðalhlutverki. Þeir sem höfðu gaman af myndinni ættu að skella
sér í Borgarleikhúsið að sjá uppfærslu Unnar Aspar Stefánsdóttur á verkinu.
Sveinn Haraldsson, leiklistargagnrýnandi Morgunblaðsins, gefur sýningunni
góða dóma í blaðinu í dag og heillast sérstaklega af dansatriðum hennar en
eins og margir muna snerist verkið einmitt fyrst og fremst um fótafimi Ba-
cons.
Morgunblaðið/ Jim Smart
Footloose Þeir sem voru hrifnir af myndinni ættu að fara að sjá verkið í Borgarleikhús-
inu. Halla Vilhjálmsdóttir leikur eitt aðalhlutverkanna.
Lesarinn
Fall konungs eftir Johannes V. Jensen í þýðingu Atla Magnússonar.
Skjaldborg, 2005.
Stundum kemst maður í bækur sem rífahiminninn ofan af manni eins og sæng.
Bækur sem rífa plástur af sári, og það blasir
við manni, eldrautt og iðandi.
Tveir menn ráfa um Norðurlönd á ófrið-
artímum, annar harminum merktur frá upp-
hafi, mæddur málaliði sem varðveittist á
málverki, hinn heiðskýr gleðisveinn og
kvennamaður, sem giftir sig í Stokkhólmi en
þeysir tveimur dögum síðar af stað til að
deyfa hamingju sína.
Ég er sumsé ENN að lesa Fall konungs eftir
danska skáldið Johannes V. Jensen sem kom
út í þýðingu Atla Magnússonar á síðasta ári.
Þetta er bók sem kom upphaflega út á ár-
unum 1900 og 1901, gerist á 16. öld og hefur elst svo vel að tunglsljósið
sem skín á söguhetjurnar er enn grænt. Þetta er bók um ógurlegt ýlf-
ur, kóng á undarlegri vegferð, og svo hér auðvitað líka besta „pikk-
upp-lína“ allra tíma – ,,Sýndu mér fæðingarblett einhvers staðar á
þér, ef þú ert með hann, svo ég geti þekkt þig aftur í helvíti.“ Danir
eru ekki svo vitlausir, þeir völdu Fall konungs bestu skáldsögu sína á
20. öld. Því miður hafa Íslendingar aldrei skrifað svona og verða því
að teljast eftirbátur gömlu herraþjóðarinnar. Ég mæli með þessari
bók, ekki síst sem sumarlesningu, nú á tímum ljósu náttanna þegar
himinninn stendur opinn dag og nótt.
Eiríkur Guðmundsson
Eiríkur Guðmundsson
Dagbókarbrot
Bréf til Steinunnar eftir Málfríði Einarsdóttur, Ljóðhús, 1981. Færsla
frá 2.7.1981.
Nú segja mér það kvenmenn ekki allfáir að karlmenn megi veraófríðir, það sé betra. Verði þeim að góðu. Ekki sýnast mér ófríðir
karlar neitt betri fyrir það að þá skuli vanta fríðleik.
Hver hefur logið þessu að veslings kvenfólkinu? Líklega einhverjir
prestar sem guð hafði gefið ófríðleik af bölvun sinni. Þó er það ekki víst.
GJÖRNINGUR Paul Hurleys, „Becoming
Snail“, sem var fluttur í Hafnarhúsinu föstu-
daginn 2. júní er hluti af alþjóðaverkefninu
Site Ations Sense in Place sem var hluti af
dagskrá Listahátíðar í Reykjavík. Verk ann-
arra þátttakenda í sýningunni fóru fram í Við-
ey en kynning á verkefni Hurleys og mynd-
band af gjörningnum er í F-sal Listasafns
Reykjavíkur. Hurley segir verkið tilraun til að
raungera athuganir Deluzes og Guttari á dýra-
ummynduninni með því að framkvæma at-
hafnir dýrsins: „Í tvær klukkustundir mun ég
sleikja innveggi gróðurhúss með tungunni. Ég
klæðist aðeins pungbindi og litlum bakpoka
sem í er flaska full af mínu eigin þvagi. Með
reglulegum hætti dæli ég því yfir höfuð mitt og
líkama. Hjá mér í gróðurhúsinu eru lifandi
sniglar sem lifa sínu lífi óháð mér en með mér.“
Undirrituð mætti nokkuð seint á gjörning-
inn og fékk tækifæri til að vera „ein“ með lista-
verkinu þar sem aðrir áhorfendur voru búnir
að horfa nægju sína. Fyrstu viðbrögðin voru
ekki ósvipuð og þegar skoðuð eru dýr á sæ-
dýrasafni. Með óskammfeilni áhorfandans og
hinu ágenga auga reyndi ég að ná augn-
sambandi við manndýrið þar sem það sleikti
slímuga slóð „henna-sniglanna“ með mikilli og
leikrænni innlifun. Augun voru hálfopin og
titrandi svo ekki sást nema í hvítuna sem gaf
til kynna að sjálfsveran dveldi algerlega hið
innra eða væri búin að leysast upp og samein-
ast hinum hryggleysingjunum. Nakinn lista-
maðurinn í gróðurhúsinu ásamt sniglunum í
sínum náttúrulegu húsum, skríðandi um eins
og dýr og spreyjandi eigin hlandi yfir sig
minnti óneitanlega á hugmyndir um fanga sem
hefur misst sjálfsmyndina, mennskuna og geð-
heilsuna, fórnarlamb sem er fast í hræðilegum
aðstæðum. En því er ekki að heilsa hér, ef
listamaðurinn er fórnarlamb þá er hann fórn-
arlamb eigin túlkana á heimspeki Deluzes og
Guttari og hvernig raungera má lífrænar tákn-
myndir kenninga þeirra um valda strúktúra og
hugmyndastrúktúra sem liggja til grundvallar
menningunni. Ef gjörningurinn vekur „spurn-
ingar um stöðu náttúrunnar í manngerðu um-
hverfi“ þá vísar það til þeirrar hugmyndar að
maðurinn er hluti af náttúrunni en hið mann-
gerða umhverfi er honum framandi og fjand-
samlegt.
Sem sjónræn upplifun þá virkar verkið
áhugavert, bleikur líkami í litlu sveittu gler-
húsi gefur tilfinningu fyrir hve maðurinn sem
slíkur er viðkvæmur nakinn og nánast óhæfur
til að lifa af í náttúrunni. Einnig vísar verkið til
þess að það eru svokölluð manngerð gróður-
húsaáhrif úti í sjálfri náttúrunni sem ógna til-
veru okkar. Það er áberandi mikið í tísku hjá
listamönnum samtímans að vinna utan um
kenningar Deluze og Guttari og er sjaldnast að
sú list nái að bæta einhverju áhugaverðu við
texta þeirra sem reyndar er flókinn og torskil-
inn á köflum. Gjörningurinn sem skúlptúr eða
mynd hefur ákveðna fagurfræðilega virkni en
sem tilraun til að raungera ákveðnar kenn-
ingar um dýraummyndun þá virkar hann sem
ofleikin klisja úr leikhúsi síðrómantíkurinnar.
Hlandblautur mannsnigillMYNDLISTListasafn Reykjavíkur – Hafnarhús
Paul Hurley með gjörninginn „Becoming Snail“.
Föstudaginn 2. júní 2006.
Listahátíð í Reykjavík
Þóra Þórisdóttir
Kvikmyndir
Það er óhætt að segja að kvik-myndameðmæli hafi vafist fyrir
Lesbókinni þessa vikuna en eins og
venja er á sumrin víkja vandaðar
myndir oft fyrir þeim hraðsoðnari og
þá er fátt um fína drætti. Þó mætti
benda fjölskyldufólki á teiknimynd-
ina Cars (Bílar) sem er framleidd af
Disney og Pixar en síðarnefnda fyr-
irtækið hefur meðal annars fram-
leitt myndirnar The Incredibles og
Finding Nemo. Íslenska talsetn-
ingin kvað vera vel úr garði gerð og
því ættu bæði eldri og yngri með-
limir fjölskyldunnar að geta skemmt
sér á kvikmyndinni. Þá má benda á
að myndin er sýnd á stafrænum skjá
í Sambíói Kringlunni.