Morgunblaðið - 05.02.2006, Blaðsíða 24

24 SUNNUDAGUR 5. FEBRÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Gleðin er mikilvægust í
„Ég hélt auðvitað fyrst að mig
væri að dreyma en þetta var
blákaldur veruleiki,“ segir
Ágústa Skúladóttir leikstjóri um
samning sinn í Þjóðleikhúsinu.
Ég er sannarlega búin aðvera svolítið dekruð und-anfarið með hvert drauma-verkefnið á fætur öðru ogalltaf að vinna með svo
skemmtilegu fólki og í svo jákvæðum
anda,“ segir Ágústa Skúladóttir leik-
stjóri sem á þrjár frumsýningar að
baki í Þjóðleikhúsinu á innan við ári
og tvær framundan áður en vorar.
Allt eru þetta ný íslensk verk, frum-
uppfærslur, sem Ágústa er nánast
búin að sérhæfa sig í því hún hefur
ekki sett upp annars konar verk frá
því hún sneri sér alfarið að leikstjórn
fyrir einum sex árum. Það var þó ekki
sjálfsögð ákvörðun og hún hefur
sannarlega lifað tímana tvenna sem
leikhúslistamaður frá því hún útskrif-
aðist úr leiklistarskóla í London sum-
arið 1992.
„Það er ekkert svo rosalega langt
síðan ég hugsaði í alvöru um að snúa
mér að einhverju allt öðru, mér tæk-
ist aldrei að lifa á þessu,“ segir hún og
rifjar upp árin sem hún bjó í Bret-
landi en þaðan flutti hún alkomin fyr-
ir fimm árum. „Mér finnst reyndar
ennþá að ég sé enn rétt að skreppa til
Íslands,“ segir hún og hlær en kát-
ínan og gleðin eru hennar sterkustu
einkenni ásamt nærri ótrúlegri hóg-
værð gagnvart eigin árangri í leik-
húsinu sem hún virðist hálfhissa á
sjálf. „Þetta er ekkert sjálfsagt og
leikhúsvinnan er þess eðlis að einn
getur maður ósköp lítið.“
Þetta er kannski lykillinn að vel-
gengni hennar því hún hefur orð á sér
fyrir að virkja leikhópinn sem hún
stýrir hverju sinni á afskaplega já-
kvæðan og skapandi hátt svo allir fá
að njóta sín og sýningarnar bera því
ótvírætt merki. Hún talar líka hisp-
urslaust um einlægni, barnslega gleði
og nauðsyn þess að gefa af sér í
vinnunni án þess að hugsa sífellt um
hvað öðrum finnist. Hún notar orðið
„tilboð“ mikið og á þá við að leikarar,
listrænir höfundar og leikstjóri skipt-
ist á hugmyndum, geri hver öðrum
tilboð sem eru síðan vegin og metin.
„Öll tilboð eru góð þótt þau séu ekki
alltaf notuð. Stundum sé ég furðu-
svipinn á leikurunum þegar ég sting
upp á því að þeir prófi að vera eins og
sulta, eða eins og beikon, en ég hef
séð leikara leika persónu byggða á
steiktu beikoni með frábærum ár-
angri svo það er ekki spurning um
hvort það sé hægt.“ Og sjálf bregður
hún ósjálfrátt á leik og skiptir um
rödd eða geiflar andlitið skyndilega
til að útskýra betur mál sitt og undir-
strikar með því enn betur hæfileika
sinn til að ná til leikara sem í hita
leiksins grípa slíkt betur á lofti en
orðmargar útskýringar. „Ég er ekki
harðstjóri í leikstjórastólnum,“ segir
hún hiklaust. „Lykillinn að árangri
fyrir mig er að segja já við samspili
og samvinnu og eiga jákvætt sam-
starf við höfunda, leikara, leikmynda-
og búningahönnuði og alla sem taka
þátt í að skapa eina leiksýningu.“
Hélt að mig væri að dreyma
Ágústa var ráðin af fyrrverandi
þjóðleikhússtjóra, Stefáni Bald-
urssyni, til að stýra barnaleiksýning-
unni Klaufum og kóngsdætrum sem
gengur enn fyrir fullu húsi og hlaut
Grímuverðlaunin sem besta barna-
leiksýningin 2005. „Stefán hafði séð
allar sýningarnar mínar hérna heima
á undanförnum árum og bauð mér að
búa til sýningu í tilefni af H.C. And-
ersen-afmælinu á síðasta ári. Ég var
þá þegar búin að ræða við þremenn-
ingana Ármann Guðmundsson, Sæv-
ar Sigurgeirsson og Þorgeir
Tryggvason um hugsanlegt verkefni
fyrir leikfélagið Hugleik og ég tók þá
með mér inn í Þjóðleikhúsið í þetta
verkefni.“
Sýningar Ágústu með sjálfstæðum
atvinnuleikhópum og áhugaleik-
félögum hafa vakið athygli fyrir
frumleg efnistök og skemmtilegar út-
færslur. Skemmst er að minnast
Háalofts, Sellófóns, Grimmsævintýra
og Memento Mori með Leikfélagi
Kópavogs og Hugleik, svo einhverjar
séu nefndar. En Klaufar og kóngs-
dætur var varla frumsýnd þegar hjól-
in fóru að snúast hraðar í lífi Ágústu.
„Tinna Gunnlaugsdóttir, sem var
tekin við embætti þjóðleikhússtjóra
þegar við frumsýndum í mars í fyrra,
hafði samband við mig daginn eftir
frumsýninguna og bauð mér árs-
samning við leikhúsið og ég hélt auð-
vitað fyrst að mig væri að dreyma en
þetta var blákaldur veruleiki.“
Ágústa hefur varla staðið upp úr
leikstjórastólnum síðan því hún hóf
fljótlega æfingar á nýju verki eftir
Ólaf Hauk Símonarson, Halldór í
Hollíwood, og strax þar á eftir tóku
við æfingar á Eldhúsi eftir máli, leik-
riti Völu Þórsdóttur byggðu á smá-
sögum Svövu Jakobsdóttur. Allar
þrjár sýningarnar hafa fengið mjög
góðar umsagnir gagnrýnenda og frá-
bærar viðtökur áhorfenda, þegar
þessi orð eru skrifuð er uppselt svo
langt sem augað eygir á Eldhús eftir
máli og enn ganga Klaufar og kóngs-
dætur um stóra sviðið á sunnudögum.
Samstarf þeirra Ágústu og Völu
Þórsdóttur nær allmörg ár aftur í
tímann og þær hafa brasað ýmislegt í
sameiningu í gegnum tíðina.
„Það var Vala sem hringdi í mig
einu sinni sem oftar og sagðist vera
búin að skrifa einleik sem hún ætlaði
að leika sjálf og væri búin að fá auga-
stað á leikstjóra. Ég spurði hvern hún
hefði í huga og hún sagði að þetta
væri leikstjóri sem hefði eiginlega
ekkert leikstýrt en hún hefði samt
mikla trú á honum og væri viss um að
hann gæti ýmislegt þótt hann vissi
það ekki sjálfur. Ég taldi upp ýmsa
unga menn sem mér þótti koma til
greina en hún neitaði því öllu og sagði
að leikstjórinn héti Ágústa Skúladótt-
ir. Þetta var árið 2000 og sýningin
hafði verið samþykkt inn á leiklist-
arhátíð sjálfstæðu leikhúsanna, Á
mörkunum, sem var hluti af dagskrá
Reykjavíkur menningarborgar 2000.
Ég vissi ekki hvað ég átti að segja og
fann þessari hugmynd Völu allt til
foráttu en hún gaf sig ekki og við
byrjuðum að vinna sýninguna og
þetta var einfaldlega ofboðslega gam-
an. Ég fann mig strax mjög vel í
þessu.“
Uppistand og Grimebusters
Ágústa segir að þegar þarna var
komið sögu hafi hún verið orðin hálf-
vonlítil um framgang sinn og öll saga
hennar undirstrikar að þrátt fyrir allt
hefur hún verið einstaklega þrautseig
við að skapa sér verkefni og vettvang
og ekki látið bugast þótt lítið hafi ver-
ið í augsýn. „Lægst var nú samt risið
á mér þegar ég bjó í Milford í Yorks-
hire og var svo blönk að ég þurfti að
tína saman afsláttarmiða úr stór-
markaðnum til að geta keypt gulræt-
ur og svínakótilettu. Þetta var ekki
löngu áður en samtal okkar Völu átti
sér stað.“ Hvað í ósköpunum var ís-
lensk leikkona að gera í enskum út-
nára eins og Milford í Jórvíkurskíri?
„Ég bjó þar með mínum fyrrverandi
sambýlismanni,“ upplýsir Ágústa.
Og hvernig komst hún þangað? Til
að fá svar við því er kannski rétt að
hafa endaskipti á frásögninni og
byrja á byrjuninni í stað þess að rekja
söguna í hringjum afturábak. „Allt í
lagi þá,“ segir hún en finnst slík frá-
sagnaraðferð greinilega ekki eins
skemmtileg. „Ég útskrifaðist úr leik-
listarskólanum í London sumarið
1992 og stofnaði strax leikhóp með
nokkrum vinum mínum sem við köll-
uðum Gargoyle Theatre. Við bjugg-
um til sýningu upp úr sögu Einars
Más Guðmundssonar Eftirmáli regn-
dropanna og sýndum hana hér og
þar. Þetta var nú ekki vinna sem
maður lifði á og inn á milli og lang-
tímum saman var ég að gera eitthvað
allt annað til að eiga fyrir salti í graut-
inn,“ segir Ágústa og leikur svo
nokkrar reynslusögur úr hinum ýmsu
störfum sem atvinnulausir leikarar
taka gjarnan að sér í Bretaveldi. „Ég
vann t.d. fyrir rúðuglersfyrirtæki og
tók að mér götur í úthverfum London
og skoðaði hvort þar væru hús sem
vantaði tvöfalt gler í gluggana. Það
var nóg af þeim og ég bankaði og hóf
upp raust mína og bauð góðan dag og
hvort húsráðandinn vildi kynna
sér … og þá fékk ég yfirleitt hurðina
á fésið. Þetta var mjög holl æfing í að
venjast höfnun því þetta endurtók sig
yfirleitt þrjátíu sinnum á dag. Annað
starf sem atvinnulausir leikarar
flykktust í var hjá fyrirtæki sem hét
Grimebusters (Óhreinindabanar). Við
vorum send í hús ríka fólksins til að
þrífa og þar var nú ekki alltaf allt í
sómanum skal ég segja þér. Sum kló-
settin þurfti maður að skafa að innan
með hníf! Og svo spjallaði maður á
meðan við næsta samstarfsmann um
hvernig hefði gengið að leika Ríkharð
þriðja á leikferðinni um Wales og það
var ekkert mál að fá frí til að skreppa
í áheyrnarprufur sem báru yfirleitt
lítinn árangur hjá okkur í Grime-
bustersliðinu.“
Ágústa var þó ekki af baki dottin
og stofnaði ásamt Völu Þórsdóttur og
Önnu Hildi Hildibrandsdóttur Ice-
landic Takeaway Theatre og undir
því nafni fengu þær Svein Einarsson
til liðs við sig í London og settu upp
verk hans The Daughter of the Poet
um Þorgerði Egilsdóttur Skalla-
Grímssonar. Sú sýning var síðar svið-
sett á íslensku undir sömu merkjum á
áðurnefndri hátíð, Á mörkunum.
„Það var þegar við vorum að vinna
að sýningunni í London sem Sveinn
Einarsson sagði að líklega leyndist
leikstjóri í henni Ágústu og ég varð
næstum því móðguð því á þeim tíma
hafði mér aldrei dottið leikstjórn í
hug og leit stórt á mig sem leikkonu!“
segir Ágústa og hlær innilega. „Ein-
hvers staðar í þessu harki datt mér í
hug að ganga alveg fram af sjálfri
mér og gera eitthvað sem mér hefði
aldrei dottið í hug að ég gæti,“ segir
hún svo og setur þar kannski fing-
urinn á orsökina fyrir árangri sínum
hingað til. En hvað var þetta sem hún
gerði? „Ég fór á námskeið í uppi-
Ágústa Skúladóttir leik-
stjóri hefur sannarlega tekið
sér sess sem einn af athygl-
isverðustu leikstjórum þjóð-
arinnar á undanförnum
misserum. Núna eru þrjár
sýninga hennar á fjölum
Þjóðleikhússins og tvær til
viðbótar væntanlegar í vet-
ur. Hávar Sigurjónsson
ræddi við hana.
Ágústa leikstýrði Eldhúsi eftir máli
eftir Völu Þórsdóttur eftir sögum
Svövu Jakobsdóttur á Smíðaverk-
stæði Þjóðleikhússins. Leikkonurnar
Margrét Vilhjálmsdóttir, María Páls-
dóttir, Unnur Ösp Stefánsdóttir og
Aino Freyja Järvelä.
Morgunblaðið/ÞÖK