Morgunblaðið - 26.02.2006, Blaðsíða 31

Aldahvörfum í Eyjum (útg. 1958).
Árið 1912 voru gerðir út 58 vél-
bátar, 4 til 12 rúmlestir að stærð. Ár-
ið 1920 voru vélbátar í Vestmanna-
eyjum 74, flestir minni en 12
rúmlestir. Árið 1930 voru vélbátarnir
orðnir 97. Íbúatala Eyjanna óx einn-
ig hröðum skrefum á þessum fyrstu
árum vélbátanna. Ungt og þróttmik-
ið dugnaðarfólk, flest sárfátækt,
streymdi til Vestmannaeyja. Fólk
kom af öllu Suðurlandi, flest úr nær-
sveitum Rangárvallasýslu, Landeyj-
um, Fljótshlíð, Eyjafjöllum, og úr
Skaftafellssýslum, en einnig frá sjáv-
arplássum eins og Stokkseyri og
Eyrarbakka og frá Austfjörðum og
Norðausturlandi.
Íbúar í Vestmannaeyjum voru 607
talsins árið 1901 og árið 1906 um 650.
Árið 1910 bjuggu þar rúmlega 1.300
manns; árið 1920 voru íbúar 2.426
manns og hafði íbúatalan því fjór-
faldast á 20 árum. Árið 1930 bjuggu í
Vestmannaeyjum um 3.400 manns
og stóð íbúatalan nokkuð í stað
næstu 20 árin en var 3.726 árið 1950.
Upphafs vélbátaaldar minnst
Þessara uppgangstíma og upphafs
vélbátaaldar í Vestmannaeyjum er
nú minnst með mjög merkilegri og
fróðlegri sýningu sem haldin er á
tveim stöðum í Vestmannaeyjum:
Í Byggðasafni Vestmannaeyja
með sýningu á bátavél frá fyrstu ára-
tugum 20. aldar, fjölmörgum líkön-
um og málverkum af bátum, dagbók-
um og skjölum sem tengd eru
þessum tíma, m.a. afladagbókum
Þorsteins í Laufási. Önnur sýning er
á veitingastaðnum Kaffi Kró sem
Sigurmundur Einarsson og kona
hans reka. Í Kaffi Kró sem er í einu
af gömlu Tangahúsunum er sýning á
fjölmörgum líkönum af Vestmanna-
eyjabátum, sem Grímur Karlsson og
Tryggvi Sigurðsson hafa smíðað,
flest þeirra í eigu Sigtryggs Helga-
sonar. Líkönin sýna vel þróun flotans
en einnig er þar fjöldi ljósmynda af
athafnalífinu í Eyjum á þessum tíma
og vélbátur, Enok VE 123, sem sýnir
vel bátalagið sem Ólafur Ástgeirsson
í Litlabæ var þekktur fyrir. Einnig
er þarna í gangi kvikmyndasýning
um sjósókn og fiskvinnslu í Eyjum
frá upphafi 20. aldar, sem Kristján
Óskarsson hefur klippt í mjög
skemmtilega og fræðandi sýningu.
Við opnun sögusýningarinnar
flutti Friðrik Ásmundsson fróðlegt
erindi um upphaf vélbátaaldar í
Vestmannaeyjum.
Einar Guðfinnsson sjávarútvegs-
ráðherra flutti ávarp og rakti m.a.
upphaf vélbátaútgerðar á Íslandi.
Hann sagði að hinni merkilegu og
þróttmiklu sögu atvinnuveganna og
þá sérstaklega sjávarútvegsins hefði
ekki verið gerð þau skil sem vert
væri og þar með sýnt fram á hin
miklu áhrif sem þróttmikill sjávar-
útvegur hefði haft á stjórnmálasög-
una og sjálfstæðisbaráttu Íslend-
inga. En einmitt um það leyti sem
vélvæðing skipaflotans hefst, árið
1904, fá Íslendingar heimastjórn og
framkvæmdavaldið flyst inn í landið.
Með vélvæðingu bátaflotans hefst
hin djarfa og mikla sókn bátaflotans
á fjarlægari mið en áður var.
Bergur Elías Ágústsson bæjar-
stjóri opnaði síðan sýninguna en í
máli hans kom fram að í samstarfi við
Barnaskóla Vestmannaeyja og
Framhaldsskólann í Vestmannaeyj-
um verður börnum og unglingum
þessara skóla kynnt sýningin og efnt
verður til ritgerðasamkeppni.
Að sýningunni standa, auk
Byggðasafns Vestmannaeyja og
Vestmannaeyjabæjar, Útvegs-
bændafélag Vestmannaeyja, Viking
Tours, Skipstjóra- og stýrimanna-
félagið Verðandi, og Vélstjórafélag
Vestmannaeyja.
Kristín Jóhannsdóttir, markaðs-
fulltrúi Vestmannaeyjabæjar, sem
stjórnaði samkomunni sagði að einn
helsti hvatamaður að sögusýning-
unni hefði verið Sigurmundur Ein-
arsson, veitingamaður og ferðamála-
frömuður í Kaffi Kró.
Sýningin Upphaf vélbátaútgerðar
í Vestmannaeyjum 1906–1930 verður
opin til 30. apríl nk. og vil ég hvetja
alla, bæði Vestmannaeyinga og þá
sem sækja Eyjarnar heim, að skoða
þessa merkilegu sýningu, en þeir
sem hafa lagt fram krafta sína til að
koma upp sýningunni eiga þakkir
skildar.
eyjum
Þriðji vélbáturinn var Unnur VE 80. Myndin er úr safni Jóns Björnssonar frá
Bólstaðarhlíð, teiknuð af Hauki Halldórssyni listmálara eftir tilsögn Eyjólfs
Gíslasonar frá Bessastöðum í Vestmannaeyjum.
Eros VE 63 hét fyrsti vélbáturinn og kom hann til Vestmannaeyja vorið 1904.
Myndin er úr safni Jóns Björnssonar frá Bólstaðarhlíð, teiknuð af Hauki Halldórs-
syni listmálara eftir tilsögn Eyjólfs Gíslasonar frá Bessastöðum í Vestmannaeyjum.
Höfundur er fyrrverandi skólameist-
ari Stýrimannaskólans í Reykjavík.
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26. FEBRÚAR 2006 31