Morgunblaðið - 18.05.2006, Qupperneq 10

10 FIMMTUDAGUR 18. MAÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
FÆRA á verkefni á sviði skipulags-
mála yfir til einkaframtaksins í eins
ríkum mæli og hægt er. Þar sem þess
er ekki kostur á að fela sem flestum
aðilum að koma að þessum málum og
forðast eins og heitan eldinn að mið-
stýra skipulagsmálum. Það er versti
kosturinn sem fyrir hendi er og er það
kerfi sem fyrir hendi er á Bretlandi
þar sem miðstýrt stjórnvald heldur
utan um skipulagsmál í heilum borg-
um og felur sveitarstjórnum og hér-
aðsstjórnum að framkvæma ákvarð-
anir sínar.
Þetta var niðurstaðan í erindi dr.
Marks Penningtons, lektors í stjórn-
málafræði við University of London,
sem hann flutti á vegum Rannsókn-
arstofnunar um samfélag og efna-
hagsmál (RSE) í Háskólanum í
Reykjavík í gær um rökin fyrir einka-
framtaki í skipulagsmálum og hversu
vel hið opinbera væri fallið til þess að
sjá um skipulagsmál.
Pennington benti á í erindi sínu að
miðstýrt efnahagskerfi, þar sem ríkið
ætti stóran hlut að máli, hefði beðið
skipbrot á síðustu öld og fæstir mæltu
því bót lengur. Það væri hins vegar
þversögn í því fólgin að ekki væri
mikið um að sett væru spurningar-
merki við hlutverk hins opinbera á
sviði skipulagsmála. Það virtist vera
litið þannig á að það væri betur til
þess fallið að sjá um þennan mála-
flokk heldur en einkaaðilar, en því
væri ekki þannig farið.
Pennington rakti síðan rök og
gagnrök fyrir því að einkaaðilar sæju
um verkefni á sviði skipulagsmála.
Taldi hann að markaðslögmálin gætu
fyllilega notið sín á því sviði og að rök-
semdir gegn því ættu ekki við rök að
styðjast. Samkeppni í gegnum verð-
lagningu á markaði væru besta stýr-
ingin á þessu sviði og mun betri held-
ur en miðstýrt opinbert vald sem
þyrfti einungis að sækja umboð sitt til
kjósenda á margra ára fresti og væri
illa í stakk búið til þess að standa
gegn vel skipulögðum litlum þrýsti-
hópum. Þá væru hagsmunir stærri
hópa sem væru illa skipulagðir fyrir
borð bornir í slíku kerfi. Samkeppni
milli einkaaðila á þessum markaði
væri best til þess fallin að tryggja íbú-
unum á hverjum stað það umhverfi
sem þeir óskuðu eftir.
Pennington nefndi tvö dæmi máli
sínu til stuðnings. Annars vegar Eng-
land á 19. öld þar sem mörg borg-
arhverfi hefðu verið byggð upp af
einkaaðilum. Búsetu í slíkum hverf-
um fylgdu oft ýmsar sérstakar kvaðir,
til að mynda um umgengni utanhúss,
sem sýndi að það þyrfti ekki eitthvert
miðstýrt opinbert vald til að setja
ýmsar reglur á þessum sviðum. Hitt
dæmið væri fjöldinn allur af borgar-
hverfum í Bandaríkjunum sem reist
væru af einkaaðilum og miðuðust oft
við þarfir sérstakra hópa.
Að lokinni framsögu voru pall-
borðsumræður með þátttöku Egils
Helgasonar blaðamanns, Ragnheiðar
Ríkharðsdóttur, bæjarstjóra Mos-
fellsbæjar, Þórs Sigfússonar, for-
stjóra Sjóvár, og Þorkels Sigurlaugs-
sonar, framkvæmdastjóra þróunar-
sviðs Háskólans í Reykjavík.
Byggja stofnbrautir og skóla
Fram kom meðal annars að þróun-
in hér á landi væri að sumu leyti kom-
in inn á þessa braut. Einkaaðilar
tækju að sér skipulag víða á höfuð-
borgarsvæðinu og skipulegðu það í
samráði við stjórnvöld á hverjum stað
frá grunni og allt til sölu eignanna.
Var til að mynda nefnt í því sambandi
hverfi í Mosfellsbæ, þar sem einkaað-
ilinn á landið og skipuleggur þar sér-
býlishúsabyggð, samkvæmt samningi
við sveitarstjórn, og byggir stofn-
brautir og skóla til að mynda. Þegar
húsin hafa verið seld fær sveitarfélag-
ið landið afhent til eignar og getur þá
innheimt lóðaleigu og önnur gjöld af
íbúunum. Spurt var úr sal af hverju
sveitarfélagið fengið landið afhent til
eignar, en ekki þeir sem keypt hefðu
húsin á landinu og svaraði Ragnheið-
ur Ríkharðsdóttir, bæjarstjóri Mos-
fellsbæjar, því til að þannig hefði ver-
ið samið að þessu sinni.
Þá kom fram að ástæða væri til að
einkaaðilar kæmu í auknum mæli að
framkvæmdum í samgöngumálum,
eins og hvað vegakerfið snerti.
Skipulagsmál í nýju ljósi voru umræðuefnið á málfundi RSE í Háskólanum í Reykjavík
Færa á skipulagsverk-
efni til einkaframtaksins
Morgunblaðið/Kristinn
Dr. Mark Pennington, lektor í stjórnmálafræði, á málfundi um skipulagsmál í Háskólanum í Reykjavík í gær.
Eftir Hjálmar Jónsson
hjalmar@mbl.is
VILJI stendur til að breyta og
draga úr tekjuskerðingu lífeyris-
greiðslna og tekjuskerðingu á
greiðslur úr almannatryggingar-
kerfinu, ef marka má pallborðsum-
ræður á þjóðfundi um mál aldraðra í
Háskólabíói í fyrrakvöld. Þá voru
þátttakendur einnig sammála um að
einfalda þyrfti almannatrygginga-
kerfið eins og kostur er.
Eins og Morgunblaðið greindi frá
í gær fjallaði Stefán Ólafsson pró-
fessor í erindi sínu á fundinum um
aukna skattbyrði eldri borgara og
öryrkja undanfarin ár, misjafna
kaupmáttaraukningu ólíkra tekju-
hópa og hve ríkið taki mikið til sín
af lífeyrisgreiðslum með sköttum og
skerðingum, eins og sjá má á töflum
á síðunni.
Flestir þátttakendur í pallborði
voru sammála um að draga ætti úr
skerðingum og voru ýmsar leiðir
nefndar í því sambandi.
Árni M. Mathiesen fjármálaráð-
herra sagði að eðlilegt væri að
greiða skatt af lífeyri en skattur af
bótum væri meira álitamál. Hann
vakti athygli á að eignaskattar
hefðu verið afnumdir og sagði að
breytingar á tekjuskerðingum væru
til skoðunar í nefnd undir forystu
Ásmundar Sveinssonar og þá væri
sérstaklega verið að skoða atvinnu-
þátttöku aldraðra. Árni sagðist vilja
að þeir sem þurfi fái greitt en ekki
þeir sem hafi nóg og uppskar hann
misjöfn viðbrögð fundargesta við
þessum ummælum.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir rifj-
aði upp þingsályktunartillögu Sam-
fylkingarinnar á Alþingi í vetur um
svonefnda afkomutryggingu fyrir
lífeyrisþega. Þar var lagt til að
grunnlífeyrir yrði jafn því sem hann
var árið 1995 þegar núverandi rík-
isstjórn hóf að skerða lífeyrinn og
að sögn Ingibjargar er munurinn
um 15 þúsund krónur á mánuði. Þar
hafi einnig verið lagt til að draga úr
skerðingu á grunnlífeyri og tekju-
tryggingu þannig að fólk gæti haft
meiri tekjur en nú er. Einnig hafi
falist í tillögunni að greiddur yrði
10% fjármagnstekjuskattur af líf-
eyrisgreiðslum í stað fulls tekju-
skatts eins og gert er nú. Hún sagð-
ist telja heildarendurskoðun al-
mannatryggingakerfisins tímabæra.
Guðjón Arnar Kristjánsson, for-
maður Frjálslynda flokksins, rifjaði
einnig upp tillögu sem flokkurinn
lagði fram á þingi á síðasta kjör-
tímabili um að komið yrði á frítekju-
marki upp á 50 þúsund krónur og
svo stighækkandi skerðingu eftir
það. Sú breyting hefði haft góð áhrif
og sagði Guðjón að sama gilti um
baráttumál flokksins í síðustu kosn-
ingum um að persónuafsláttur yrði
hækkaður og sagði hann ljóst að sú
leið hefði komið sér betur en flöt
prósentulækkun.
Siv Friðleifsdóttir heilbrigðisráð-
herra sagði að til skoðunar væri að
draga úr tekjutengingum og sama
gilti um tekjutengingu við maka en
þó stæði ekki til að afnema þær al-
gjörlega enda væri áherslan á að
koma til móts við þá sem verst eru
settir. Hún sagði að hins vegar
þyrfti að auka hvata fólks til að
vinna.
Varðandi einföldun kerfisins
sagði Siv að stjórnmálamenn yrðu
að sýna ákveðna ábyrgð í umræðum
um þessi mál og hafa í huga að það
væri eðli málsins samkvæmt ekki
hægt að hafa kerfið mjög einfalt,
ákveðnar reglur þyrfti til að tryggja
að greiðslur skili sér til þeirra sem
þurfa á þeim að halda.
Eiga að geta borið út Moggann
Steingrímur J. Sigfússon sagði að
vandamálið væri fyrst og fremst að
skattleysismörk hefðu ekki hækkað
sem skyldi og sagði hann að þau
væru 130–140 þúsund krónur í dag
ef þau hefðu fylgt launaþróun frá
1988. Steingrímur sagði að auka
þyrfti hvata fyrir eldra fólk að vinna
og fá hæfilegar tekjur, t.d. ætti það
að geta borið út Moggann án þess
að þær tekjur kæmu til skerðingar
og yrðu skattlagðar.
Varðandi tekjutengingu við maka
sagði Steingrímur að hana ætti að
afnema og rifjaði í því sambandi upp
Öryrkjadóm Hæstaréttar. Hann
sagðist telja rétt að skipta lífeyri í
þrep þannig að í grunninn væri
ótekjutengdur grunnlífeyrir sem
væri óháður sambúðarformi og allir
ættu rétt á.
Dagur B. Eggertsson sagði að
verst setti þriðjungur eldri borgara
ætti að njóta mestrar athygli og
benti á að stór hluti þess hóps væru
konur. Hann gat þess einnig að
kerfið í dag væri of flókið og nefndi í
því sambandi að alls væru 272 bóta-
flokkar hjá Tryggingarstofnun. Í
slíkum aðstæðum væri kerfið farið
að vinna gegn upprunalegum til-
gangi sínum og sagðist Dagur telja
nauðsynlegt að taka grundvallarum-
ræðu um almannatryggingakerfið
og breytingar á því.
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson tók
undir að fara ætti í heildarendur-
skoðun á kerfinu, enda væru afar fá-
ir sem skildu það til fulls. Hann
sagðist vilja afnema tekjutengingar
á grunnlífeyri, minnka skerðingar
vegna lífeyrissjóðs- og atvinnutekna
og sagðist telja eðlilegt að álagning
á fasteignir væri hófsöm.
Hrafn Magnússon, framkvæmda-
stjóri Landssambands lífeyrissjóða,
sagði að koma þyrfti til móts við það
hve fólk hér á landi vinni lengi.
Hann sagði að skerðingin væri of
mikil í dag og taldi að skoða ætti
upptöku sérstaks frítekjumarks.
Þátttakendur voru svo spurðir
hvort þeir teldu komið að því að
aldraðir stofnuðu sérstakan stjórn-
málaflokk. Forsvarsmenn flokkanna
svöruðu því allir til að sú stund væri
ekki komin en þeir Dagur og Vil-
hjálmur sögðu að slíkan möguleika
ætti þó ekki að útiloka fyrirfram og
aldraðir yrðu að gera það upp við
sig.
Fjörugar pallborðsumræður sköpuðust á þjóðfundi um málefni aldraðra
Minni skerðingar, meiri hvati
til vinnu og einfaldara kerfi

 
 

   

 

 !
 ! 



 

  
!"
#$
 ##%& "##$% &'
% &' '

         

!

 



 Eftir Árna Helgason
arnihelgason@mbl.is
Stefán Ólafsson kynnti þessar töflur á fundinum og sýna þær hlut ríkisins í
lífeyrisgreiðslum og hvað ráðstöfunartekjur ólíkra tekjuhópa hafa aukist.
ÁRNI M. Mathiesen fjármálaráð-
herra segir það villandi hjá Stefáni
Ólafssyni prófessor að skipta skatt-
greiðendum í tíu
jafnstóra hópa eftir
hjónum og sambúð-
arfólki. „Þegar allir
eru inni í myndinni
kemur allt önnur
mynd út. Þá sést að
lægsta tekjutíundin
hefur aukið kaup-
mátt ráðstöfunartekna næstmest [af
flokkunum tíu] og kaupmátturinn
eykst ef skattaáhrifin eru tekin inn
í,“ segir Árni og bætir við að rangt sé
að lægsta tekjutíundin hafi fengið
minnsta aukningu kaupmáttar ráð-
stöfunartekna.
Árni segir að Stefán beri í umfjöll-
un sinni saman hvað lífeyrissjóðir
muni greiða hátt hlutfall af meðalat-
vinnutekjum þegar greitt hefur verið
í lífeyrissjóði í 45 ár og að þar taki
Stefán eitt dæmi úr riti OECD. Í rit-
inu sé hins vegar að finna þrjú dæmi
og segir Árni að dæmið sem Stefán
velji miði við meðaltekjur en þegar
lágar tekjur séu skoðaðar séu Íslend-
ingar yfir meðaltali.
Þá verði einnig að hafa í huga varð-
andi umræður um lífeyrissjóðsmál að
margar þjóðir séu með gjaldþrota líf-
eyrissjóði sem muni leggja miklar
byrðar á ríkissjóði viðkomandi landa.
Þegar Árni er spurður út í umfjöll-
un Stefáns um hlut ríkisins í lífeyris-
greiðslum segir hann að Stefán snúi
hlutunum á haus þegar hann leggi
saman skatt af lífeyrisgreiðslum og
skerðingar vegna lífeyrisgreiðslna.
Árni bendir á að iðgjöld til lífeyris-
sjóða séu frádráttarbær frá skatti og
lífeyrissjóðirnir sjálfir undanþegnir
skatti og því sé eðlilegt að skatt-
leggja lífeyrisgreiðslurnar sjálfar.
Almannatryggingakerfinu sé svo
ætlað að greiða ákveðna uppbót sem
sé hlutfallslega meiri eftir því sem
greiðslur úr lífeyrissjóði séu minni.
„Til þess að ná þessu tekjujöfnun-
armarkmiði eru notaðar skerðingar,“
segir Árni og bætir við að Stefán kalli
það að taka af lífeyrisgreiðslum þeg-
ar reynt sé að jafna stöðuna.
Umfjöllun
Stefáns
villandi
Árni M. Mathiesen