Morgunblaðið - 18.07.2006, Side 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 18. JÚLÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
✝ Hannes Jónsson,fv. sendiherra,
fæddist í Reykjavík
20. október1922.
Hann varð bráð-
kvaddur 10. júlí
2006. Foreldrar
Hannesar voru Jón
Guðmundsson, sjó-
maður í Reykjavík
og síðar bóndi að
Bakka í Ölfusi, f.
15.11 1890, d.
15.1.1926, og k.h.
María Hannesdóttir,
f. 5.4. 1902, d. 4.6.,
1992. Hún giftist aftur 11.10. 1937
Ingimari M. Björnssyni, vélstjóra,
f. 5.7. 1904, d. 14.2. 1967.
Systir Hannesar er: Herdís Jóns-
dóttir, kennari, f. 13. janúar 1924.
Hálfsystkin: Bragi Ingimarsson, f.
9.12. 1939, d. 24. 12. 1950 og Jó-
hanna Þórunn Ingimarsdóttir,
kennari, f. 18.12. 1947.
Hannes kvæntist 4.9. 1948
Karinu Waag, f. 16.8. 1926. Hún er
dóttir Hjálmars Waag, skólastjóra
í Færeyjum, og konu hans, Krist-
ínar Árnadóttur, Þórarinssonar
frá Stóra-Hrauni, Snæf. Börn
Hannesar og Karinar eru 1}
Hjálmar Waag Hannesson, f. 5.4.,
1946, sendiherra hjá SÞ í New
York, kvæntur Önnu Birgis og
eiga þau þrjú börn og fjögur
barnabörn; 2} María Inga Hann-
esdóttir, f. 30.5., 1950, sérkennari í
Reykjavík, gift Ólafi Georgssyni
framkvæmdastjóra og eiga þau
tvo syni og þrjú barnabörn; 3} Jón
Halldór Hannesson, f. 22.5., 1952,
d. 27.4., 1997, heimspekingur,
kennari og bóndi að Hjarðarbóli,
Ölfusi, kvæntur Guðrúnu Andrés-
dóttur og áttu þau þrjá syni; 4}
Jakob Bragi Hannesson, f. 5.9.,
1956, uppeldis- og sérkennslu-
fræðingur í Reykjavík og á hann
þrjú börn og eitt barnabarn; 5}
Kristín Hanna Hannesdóttir, f.
5.9., 1956, hjúkrunarfræðingur í
Reykjavík, gift Páli Torfa Önund-
arsyni lækni og eiga þau tvö börn;
6} Glódís Karin E. Hannesdóttir, f.
1.1., 1960 leikskólakennari og á
hún þrjár dætur og þrjú barna-
börn og 7} Guðmundur Hannes
Hannesson, f. 25.3., 1965, banka-
maður, ókvæntur og barnlaus.
Kaupfélags Kópavogs 1952–55 og
Byggingarsamvinnufélags Kópa-
vogs sama tímabil og trúnaðar-
maður landeigandans í Kópavogi
1952–55. Hann var kjörinn í
hreppsnefnd og byggingarnefnd
Kópavogshrepps 1954, gerði 26.2,
1955, ásamt Jósafat Líndal, tillögu
um að Kópavogur yrði gerður
kaupstaður, sem varð 11.5, 1955.
Kjörinn í fyrstu bæjarstjórn Kópa-
vogs 2.10, 1955. Hann rak Félags-
málastofnunina (eigið útgáfufyrir-
tæki o.fl. frá 1961, frístundastarf).
Hann sat ímiðstjórn Alþjóðasam-
bands félagsfræðinga 1966–69.
Hannes samdi ýmis rit, m.a. Ice-
land and the Co-operative Trend,
MA-ritgerð við University og
North Carolina, USA 1949; Fram-
leiðslusamvinna, Reykjavík 1953;
Iceland’s Unique History and Cult-
ure (landkynningarrit) 1960 (4. út-
gáfa 1988), Félagsstörf og mælska
1963, Fjölskylduáætlanir og sið-
fræði kynlífs 1964; Samskipti karls
og konu 1965; Lýðræðisleg fé-
lagsstörf 1969, 2. útg. 1989; Ice-
land and the Law of the Sea, 1972;
Iceland’s 50-miles and the reasons
why, febrúar 1973, önnur útg. maí
1973; Grunnene for utvidelsen av
den islandske fiskerigrensen 1973;
The Evolving Limit of Coastal Jur-
isdiction 1974; Framsóknarstefn-
an 1974; Fischereiwesen und Aus-
senpolitik Islands, Ihr Einfluss auf
das Seerecht, fjölrituð doktorsrit-
gerð varin við Vínarháskóla 12.
mars 1980; Friends in Conflict
1982; Íslensk sjálfstæðis- og utan-
ríkismál, 1989; Evrópumarkaðs-
hyggjan 1990; Sendiherra á sagna-
bekk I, 1994 og II, 2001. Hann var
ritstjóri eftirfarandi bóka og höf-
undur að hluta: Verkalýðurinn og
þjóðfélagið, 1962; Fjölskyldan og
hjónabandið, 1963; Efnið, andinn
og eilífðarmálin, 1964; Kjósand-
inn, stjórnmálin og valdið, 1965.
Auk þess höfundur fjölda greina í
innlendum og erlendum blöðum og
tímaritum, einkum um fé-
lagsfræðileg efni, milliríkja- og al-
þjóðamál.
Hannes var kjörinn félagi í
Alpha Kappa Delta, heiðursfélagi
afburðanemenda við University of
North Carolina 1948, varð stór-
riddari Hinnar íslensku fálkaorðu
1976 og stórkrossriddari þýsku
Verdienst-orðunnar 1986.
Útför Hannesar Jónssonar verð-
ur gerð frá Dómkirkjunni í
Reykjavík í dag og hefst athöfnin
klukkan 13.
Hannes lauk iðn-
skólaprófi í Reykja-
vík 1942, samvinnu-
skólaprófi 1944 og
sveinsprófi í prentiðn
sama ár, bandarísku
stúdentsprófi
(CBEE) til inntöku í
Rutgers University
1946 eftir undirbún-
ingsnám í Rider Col-
lege, N.J. Á árinu
1948 lauk hann BA-
prófi í félagsfræði og
hagfræði við Rutgers
University og 1949
MA-prófi í sömu greinum frá Uni-
versity og North Carolina, Chapel
Hill. Hann lauk doktorsprófi í
þjóðfélagsfræði og þjóðarétti frá
Vínarháskóla í Austurríki 1980.
Hannes var sendill og síðar úti-
bússtjóri við Vesturgötuútibú Silla
og Valda 1935–40, prentnemi og
prentari í Ríkisprentsmiðjunni Gu-
tenberg 1940–45, blaðamaður á
Vísi 1948, fulltrúi hjá SÍS 1949–52,
starfsmaður Framsóknarflokksins
1952–53, embættismaður í utan-
ríkisþjónustunni frá 1953–1989,
starfaði þá m.a. sem sendiráðsrit-
ari í Bonn og London, fulltrúi og
deildarstjóri í utanríkisráðuneyt-
inu í Reykjavík, sendiráðunautur
og viðskiptaráðunautur í Moskvu,
varafastafulltrúi hjá SÞ og ræðis-
maður í New York og blaðafulltrúi
ríkisstjórnar Ólafs Jóhannessonar
1971–74. Hann var sendiherra í
Moskvu og jafnframt í Búkarest,
Berlín, Búdapest og Soffíu 1974–
80, og í Úlan Bator í Mongólíu
1977–80, sendiherra og fasta-
fulltrúi hjá EFTA (formaður fast-
aráðsins 1982), GATT, SÞ og öðr-
um alþjóðastofnunum í Genf
1980–83, jafnframt sendiherra í
Egyptalandi, Eþíópíu, Kenýa og
Tansaníu sama tímabil, sendiherra
í Bonn og jafnframt sendiherra í
Austurríki og Sviss 1983–86 og
loks heimasendiherra 1986–89 og
þá sendiherra á Kýpur, Indlandi, í
Pakistan , Bangladesh og Túnis,
með aðsetri í Reykjavík.
Hannes var formaður Prent-
nemafélagsins í Reykjavík 1942–
43, formaður alþjóðaklúbbs stúd-
enta við University of North Car-
olina 1948–49, formaður
Kallið kom skyndilega; leit á þig
sem eilífan, enda ótrúlega ungur í
anda. Á leiðinni til Stykkishólms inn-
an fárra daga og svo til Spánar í sól-
ina. Hafðir látið skipta um auga-
steina og sagðist ekki hafa séð
jafnvel síðan þú varst unglingur.
Keyrðir eins og herforingi, hratt og
örugglega. Skýrleiki, rökfesta og
réttlætiskennd lýsti lundarfari þínu
best allt fram á síðasta dag. Trúðir á
hrausta sál í hraustum líkama og
ræktaðir hvort tveggja af kostgæfni.
Hugsjónamaður fram í fingurgóma;
fágætur eiginleiki meðal samferða-
manna okkar í dag. Áttir konu sem
þú elskaðir og dáðir; sparaðir henni
aldrei lofsyrðin. Samheldni ykkar og
ást var aðdáunarverð öllum sem
kynntust ykkur og til sáu. Þú varst
góðhjartaður maður sem sárt verður
saknað af öllum eftirlifandi ættingj-
um þínum. Guð blessi minningu
þína. Þinn sonur,
Jakob Bragi Hannesson.
Tengdafaðir minn var maður sem
lét verkin tala. Hann var mikilvirkur
á ýmsum sviðum á viðburðaríkri ævi.
Oft hefur hann komið mér í hug þeg-
ar ég heyri talað um „self made
man“, mann sem lætur ekki sára fá-
tækt eða aðra erfiðleika koma í veg
fyrir að draumar rætist. Um ferm-
ingu var hann farinn að vinna fyrir
sér í verslun og leggja björg í bú
ekkjunnar móður sinnar og braust
svo til mennta þegar langskólanám
var ekki algengt, hvað þá háskóla-
nám erlendis.
Hann var af Bergsætt, sem er
fræg fyrir ýmislegt, m.a. dugnaðar-
forka, en ekki er hún gallalaus frek-
ar en aðrar ættir, t.d. eru í henni
óvenju margir með allt of mikla blóð-
fitu. Hannes fékk fyrsta hjartaáfallið
í Moskvu er hann var innan við
fimmtugt og í Genf gekkst hann
undir mikla hjartaaðgerð fjórtán ár-
um síðar. Náði hann sér að fullu með
mikilli elju við sund og aðrar æfing-
ar. Sund stundaði hann daglega til
æviloka. Í Reykjavík var svo stærsta
hjartaaðgerðin framkvæmd 1997.
Sjálfur gerði hann varla ráð fyrir að
sleppa lifandi frá þeim hildarleik en
ekki verður feigum forðað né ófeig-
um í hel komið og náði hann sér vel.
Tengdafaðir minn lá aldrei á skoð-
unum sínum og hann hafði skoðanir
á flestum hlutum. Um það vitnar
mikill fjöldi blaðagreina hans sem
vöktu athygli og oft voru fjörugar
umræður í fjölskylduboðum. Þá
sendi hann frá sér margar bækur
sem hann samdi að hluta eða að öllu
leyti.
Hann sagði mér oft að mesta ham-
ingja lífs síns hefði verið að eignast
eiginkonu sína. Karin Waag Hjálm-
arsdóttur, tengdamóðir mín, er hálf-
ur Færeyingur og hinn helmingurinn
er frá Stóra Hrauni, afi hennar var
séra Árni Þórarinsson. Hlýtur það að
vera einstaklega vel lukkuð blanda
því hjá henni fer saman ljúft viðmót,
glettni og gáski. Móttökur og veislur
þeirra hjónanna víðs vegar um heim-
inn þar sem þau héldu uppi risnu fyr-
ir erlenda gesti af íslenskum höfð-
ingsskap voru annálaðar. Með
ráðningu hans í utanríkisþjónustuna
náði íslenska ríkið svo sannarlega í
„tvo fyrir einn“. Í síðustu tveimur
bókum Hannesar, Sendiherra á
sagnabekk I og II (1994 og 2001), lýs-
ir hann m.a. á skemmtilegan hátt
dvöl þeirra í hinum ýmsu löndum og
því sem fyrir augu bar.
Hannes og Karin eignuðust sjö
börn. Næstelsti sonurinn, Jón Hall-
dór, lést langt um aldur fram 44 ára
og var það þeim báðum mikið áfall.
Þau hjónin voru alla tíð einkar
samrýnd og gagnkvæm væntum-
þykja og virðing einkenndi sambúð
þeirra. Það hefur verið falleg fyrir-
mynd að sjá til tengdaforeldra minna
sem eftirlaunafólks. Þau hafa ötul-
lega tekið þátt í félagsstarfi eldri
borgara í Kópavoginum. Þau voru
farin að hlakka til og undirbúa að
skreppa eftir mánuð enn á ný saman
á suðræna strönd. Þess í stað fer
hann einn óvænt og óumbeðið í enn
lengri ferð. Saman hafa þau gengið
æviveg í rúm sextíu ár. Karin mín:
Þinn er missirinn mestur. Megi al-
góður Guð styrkja þig og þína á þess-
um saknaðartíma.
Kallið kom snöggt og óvænt, en
eigi má sköpum renna. Nýlega hafði
Hannes gengist undir augnaaðgerðir
og var afar ánægður með árangurinn
og sagðist nú sjá á ný eins og tán-
ingur væri. Andlega var hann eins
hress til hinsta dags og fylgdist jafn-
vel með og þegar ég fyrst hitti hann
fyrir 45 árum.
Fyrir langa og farsæla ævi þökk-
um við sem nú kveðjum með söknuði.
Guð blessi minningu Hannesar
Jónssonar.
Anna Birgis.
Líf Hannesar Jónssonar, tengda-
föður míns, var dæmi um fágætan ár-
angur fátæks íslensks alþýðupilts.
Hann missti þriggja ára föður sinn
og ekkjan unga sá fyrir börnum sín-
um með erfiðisvinnu og prjónaskap
til ársins 1937 er hún giftist á ný.
Fjárhagur heimilisins leyfði ekki
fjárhagsstuðning við langskóla-
göngu. Tíu ára gamall var Hannes
því farinn að færa heimilinu tekjur og
frá 13 til 17 ára aldri vann hann sig
upp úr starfi sendils í starf útibús-
stjóra við Vesturgötuútibú Silla og
Valda meðfram skóla. Árin 1940–45
var hann prentnemi og prentari í Gu-
tenberg, lauk Iðnskólaprófi 1942,
sveinsprófi í prentiðn 1944 og Sam-
vinnuskólaprófi sama ár.
Árið 1946 tók Hannes inntökupróf
í einn frægasta háskóla Bandaríkj-
anna, Rutgers University í New Jer-
sey. Samhliða þeim árangri hafði
hann eignast lífsförunautinn Karinu
Waag Hjálmarsdóttur, hálf-fær-
eyska og að hálfu afkomanda séra
Árna Þórarinssonar, og með henni
fyrsta barnið. Á árinu 1948 lauk
Hannes svo BA-prófi í félagsfræði og
hagfræði frá Rutgers og MA-prófi í
sömu greinum árið 1949 frá Univers-
ity of North Carolina í Chapel Hill.
Námsárangur þessa unga manns
sem hófst upp á sjálfum sér var eft-
irtektarverður því hann var kjörinn
félagi í Alpha Kappa Delta, heiðurs-
félagi afburðanemenda við Univers-
ity of North Carolina. Löngu síðar
(1980) lauk Hannes doktorsprófi í
þjóðfélagsfræði og þjóðarétti frá
lagadeild Vínarháskóla í Austurríki
en ritgerð hans, sem gefin var út á
bók síðar, er merk og fjallar um
þorskastríðin við Breta.
Að námi loknu gerðust Hannes og
fjölskylda hans frumbýlingar í Kópa-
vogi. Hann starfaði fyrstu árin eftir
heimkomu sem blaðamaður, sem
fulltrúi hjá SÍS og í eitt ár var hann
starfsmaður Framsóknarflokksins.
Að auki sat hann í hreppsnefnd
Kópavogshrepps 1954 og gerði ásamt
Jósafat Líndal tillögu um að Kópa-
vogur yrði gerður að kaupstað, sem
varð árið 1955, og sat Hannes í fyrstu
bæjarstjórninni. Mestan hluta starfs-
ævi sinnar eða í 36 ár (1953–1989)
starfaði Hannes þó sem embættis-
maður í utanríkisþjónustunni, lengst
sem sendiráðunautur og sendiherra.
Aðsetur hafði hann í London, í
Moskvu (í samtals 10 ár), New York,
Genf og Bonn. Meðfram störfum sín-
um lagði Hannes sig fram um að læra
vel tungumál aðseturslandanna, ekki
síst rússnesku. Hann stundaði rit-
störf í frítíma sínum og eftir hann
liggur aragrúi ritverka, þ.á m. fræði-
bóka, bókarkafla, æviminninga, tíma-
ritsgreina, útvarpserinda og greina
og greinaflokka í dagblöðum.
Það sést af ofangreindri upptaln-
ingu, að líf, nám, störf, félagsstörf og
fræðastörf Hannesar voru yfirgrips-
mikil í meira lagi. Hann fór um heim-
inn í starfi sínu og hitti margt mik-
ilmennið og með honum fylgdi alla tíð
eiginkonan, Karin Waag, sem eins og
aðrar konur diplómata vann ósérhlíf-
ið, ólaunað starf fyrir land og þjóð
auk þess að sinna fjölskyldunni. Sam-
band þeirra var einstakt; þau gátu
hvorugt af öðru séð fram á síðasta
dag. Við embættisstörf erlendis
kynnast menn mörgu fólki en flestum
bara stutt og oft yfirborðslega. Því
getur útlegðin verið einmanaleg í
margmenninu ef ekki nýtur við fjöl-
skyldunnar. Karin og börnin voru
Hannesi því afar mikilvæg, en börnin
ólust upp vítt um heiminn auk Kópa-
vogsins.
En hvað einkenndi þá manninn
Hannes Jónsson? Ég held að þar
verði að nefna góðar gáfur, afar gott
minni, metnað, ótrúlega elju, ósér-
hlífni og sérlega sterka réttlætis-
kennd. Réttlætiskenndin var kannski
hans allra sterkasta einkenni og hana
kunnu margir að meta. Hann spilltist
ekki af vegtyllum sínum og gleymdi
aldrei uppruna sínum. Stundum átti
Hannes erfitt með sig sem embætt-
ismaður þegar honum líkaði ekki lín-
an, sem lögð var fyrir hann. Eitt sinn
varð fjaðrafok í þorskastríði þegar
hann kaus upp á eigið eindæmi að
bjóða ekki sendiherra Breta (reynd-
ar góðkunningja sínum) til fullveld-
isafmælisveislu 17. júní í Moskvu.
Þarna var sannur Íslendingur á ferð
og ég held að flestir landsmenn hafi
kunnað að meta þetta frumkvæði
sem varð blaðamál. Hann var áreið-
anlega umdeildur en marga hef ég
hitt sem sögðu: „Hannes er minn
maður“ vegna þess að þeim líkaði þor
hans. Sem ungur maður fylgdi Hann-
es ákveðinni „doktrínu“ eins og ungir
menn gera en eftir því sem árin liðu
urðu skoðanir hans sífellt gagnrýnni
og sjálfstæðari enda var hugsun hans
fræðileg. Hann var alltaf að hugsa.
Síðasta áratuginn eða tvo er mér
ekki grunlaust um að atkvæði hans
hafi flust til hægri, svo mikill aðdá-
andi Davíðs Oddssonar var hann og
andstæðingur aðildar Íslands að
Evrópusambandinu og alþjóðavæð-
ingu.
Ég kynntist Hannesi ungur þegar
ég fór að sverma fyrir Kristínu
Hönnu, dóttur hans, og urðum við
Hannes fljótt afar góðir vinir sem
hélst alla tíð. Eftir að við Kristín
gengum í hjónaband öllum að óvör-
um í mars 1980 buðu Karin og Hann-
es okkur í brúðkaupsferð til Moskvu
þar sem hann var þá sendiherra, en
Kristín hafði gengið þar í barnaskóla
HANNES
JÓNSSON
Elskuleg systir okkar, amma og langamma,
GUÐNÝ HALLGRÍMSDÓTTIR,
Hraunbæ 103,
Reykjavík,
lést á Landspítalanum Hringbraut laugardaginn
15. júlí.
Útförin verður auglýst síðar.
Bogi Hallgrímsson,
Jónas Hallgrímsson,
Guðný Sævinsdóttir,
Haraldur Sævinsson,
Sigrún Dóra Sævinsdóttir,
Bjarney Sævinsdóttir
og barnabarnabörn.
Ástkær eiginkona mín, móðir okkar og amma,
RAGNHEIÐUR DANÍELSDÓTTIR,
Gnoðarvogi 38,
Reykjavík,
lést á hjúkrunarheimilinu Skjóli sunnudaginn
16. júlí.
Jarðarförin auglýst síðar.
Árni Sigurðsson,
Sigurður Árnason, Bryndís Alda Jónsdóttir,
Ingunn Árnadóttir, Sighvatur Arnarsson,
Helgi Árnason, Sigurlína Jóhannesdóttir,
Daníel Árnason, Sigurhanna Sigfúsdóttir,
Gylfi Árnason, Guðrún Vala Elísdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.