Morgunblaðið - 01.08.2006, Síða 20

20 ÞRIÐJUDAGUR 1. ÁGÚST 2006 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
Þegar myndin um ítalska 18. aldar söngv-arann Farinelli var gerð árið 1994 hafðimaður á tilfinningunni að eflaust yrði hún
stærsti minnisvarði framtíðarinnar um þennan
söngvara sem svo miklar sögur fóru af. Hann var
dáður fyrir einstaka raddfegurð og var einn
mesti músíkant síns tíma. En hæfileikarnir voru
dýru verði keyptir. Hann var afburðasöngvari
strax í æsku og eins og tíðkaðist þá var hann
geltur til að hann mætti halda sinni einstöku
sópranrödd. Geldingsraddir voru mjög vinsælar
í Evrópu allt frá miðri 16. öld og fram á síðari
hluta þeirrar 19. og voru þúsundir drengja, eink-
um ítalskir, skornir og vanaðir, til að þeir héldu
rödd sinni. Sumpart var þetta gert vegna þess að
konum þótti enn ekki sæma að stíga á óperusvið,
sumpart vegna þess að þeim drengjum sem best
farnaðist var þar með búið betra líf en þeir hefðu
annars átt völ á, en svo var þetta líka einfaldlega
tíska. Árið 1870 var loks bannað að gelda drengi
af mannúðarástæðum.
  
Síðasti geldingurinn sem sögur fara af varAlessandro Moreschi, sem starfaði lengstum
við Sixtusarkapelluna í Róm. Honum auðnaðist
líf fram á 20. öld, og til eru nokkrar hljóðritanir
með söng hans frá árunum 1902–1903. Þá var
Moreschi orðinn roskinn, og söngrödd hans
mátti muna sinn fífil fegurri.
Þess vegna og vegna frumstæðra upptökuskil-
yrða hafa hljóðritanirnar með honum ekki þótt
góð heimild um söng geldinganna.
Myndin, sem gerð var af belgíska leikstjór-
anum Gérard Corbiau, þótti góð; það var mikið í
hana lagt, ekki síst í búninga, leikmynd og auð-
vitað músíkatriðin. Til að líkja sem best eftir blæ
geldingsraddar, sem vitaskuld eru engar til í dag
og engar hljóðritaðar heimildir eru til um hvern-
ig hljómuðu í sínu besta formi, fór leikstjórinn þá
leið að blanda saman upptökum af rödd kontra-
tenórs og kvensópran fyrir hlutverkið. Farinelli
var alla tíð fádæma vinsæll, ef til vill eins konar
poppstjarna síns tíma. Hann söng fyrir hirðir og
kóna, presta og preláta, og var sterkefnaður
þegar hann lést í borginni Bologna árið 1782.
Þar í borg er nú rekið fræðasetur helgað þessum
sérstaka listamanni. Þótt myndin hafi þótt prýði-
leg var hún ekki byggð á sagnfræðilegum heim-
ildum og frjálslega farið með staðreyndir.
En ekki láta vísindin að sér hæða. Nú í júlí
voru jarðneskar leifar Farinellis grafnar upp úr
Certosa-kirkjugarðinum í Bologna. Fyrir að-
gerðinni stóðu sérfræðingar á vegum Farinelli-
stofnunarinnar í borginni og frá háskólunum í
Pisa og Bologna. Carlo Vitali, einn helsti sér-
fræðingur um sögu Farinellis, sagði við það
tækifæri að útlit væri fyrir að beinabygging
söngvarans kæmi heim og saman við þau mál-
verk og teikningar sem til væru af honum, hann
hefði verið venju fremur hávaxinn. Í dag er búið
að bera kennsl á hauskúpu, kjálkabein og nokkr-
ar tennur með þeirri vissu að hægt sé að fullyrða
að þetta séu í raun leifar Farinellis. Stærri bein
bíða greiningar, og eru þau talin í nægilega góðu
ástandi til að hægt verði að inna af hendi flestar
þær rannsóknir sem til stendur að gera.
Ekki er það nú svo að beinin ein þyki merk –
það sem til stendur er að leita alls þess sannleika
sem fundinn verður um rödd Farinellis. Í þeirri
viðleitni verða jarðneskar leifar hans rannsak-
aðar á allan þann máta sem hugsanlegur er – og
auk kortlagningar erfðaefnisins DNA verður
sérstök áhersla lögð á að komast að réttri hæð
söngvarans, líkamlegu útliti, lífsháttum, mat-
arvenjum, sjúkdómum og áverkum.
Allt er þetta gert í þeim tilgangi að á endanum
geti rannsóknarniðurstöðurnar fært okkur nær
því óhöndlanlega – söngröddinni.
  
Búist er við því að rannsóknirnar á Farinellitaki um ár, og munu færustu sérfræðingar
hver á sínu sviði, utan ítalska rannsóknarhóps-
ins, fá aðgang að lífsýnunum. Í þeirra hópi er
David M. Howard, afar virtur prófessor í hljóð-
verkfræði við Háskólann í York á Englandi, en
hans verkefni verður að ráða í leyndardóma
söngraddarinnar í ljósi þeirra mælinga sem
gerðar verða á lífsýnunum.
Nú er spurt hvort þessi mikla fyrirhöfn geti
nokkurn tíma fært okkur nær sannindunum um
rödd frægasta geldings tónlistarsögunnar.
Geldingsrödd grafin upp
Farinelli var dáður fyrir einstaka raddfegurð.
AF LISTUM
Bergþóra Jónsdóttir
’Auk kortlagningar erfðaefnisinsDNA verður sérstök áhersla lögð á
að komast að réttri hæð söngvar-
ans, líkamlegu útliti, lífsstíl, mat-
arvenjum og sjúkdómum.‘
begga@mbl.is
GAGNRÝNANDI New York Times
fer afar lofsamlegum orðum um
Helga Tómasson í nýlegri umfjöllun
sinni um San Francisco-ballettinn,
sem kom fram á
Sumarlistahátíð-
inni í Lincoln
Center í New
York-borg, en
henni er nú ný-
lokið. Í blaðinu er
tekið fram að
Helgi hafi verið
stjórnandi ball-
ettsins í 21 ár og
að svo virðist sem
hann sé ekki kreddufastur stjórn-
andi. Dansflokkurinn sé klassískur
en Helgi leiti út fyrir raðir hins
klassíska ballettheims og setji sinn
stimpil á dansflokkinn í heild, sem
komi bersýnilega í ljós á sviðinu.
Verkin hafi verið einlæg og ákaflega
vel útfærð. Að sögn gagnrýnanda
blaðsins var dansflokknum ein-
staklega vel fagnað á hátíðinni, mik-
ið var um hávær hróp og köll og því
greinilegt að áhorfendum hafi líkað
það sem fyrir augu bar. Það komi nú
ekki á óvart enda sé San Francisco-
ballettinn einn elsti, þekktasti og
virtasti dansflokkur í Bandaríkj-
unum og að mörgum finnist að hann
hafi ekki nógu oft heimsótt New
York-borg, en hann kom þangað síð-
ast árið 2002. Að lokum fjallar gagn-
rýnandinn um dansara flokksins
sem hann segir að séu framúrskar-
andi. Hann tekur meðal annars fram
að karldansarar í verki Helga „Con-
certo Grosso“ hafi verið stórkostleg-
ir og staðið upp úr.
Helgi Tóm-
asson í New
York Times
Helgi Tómasson
Jákvæð umfjöllun um
San Francisco-ballettinn
HINN 24 ára gamli Svanur Davíð
Vilbergsson hefur nýlokið BA-prófi í
einleik á klassískan gítar frá Tón-
listarháskólanum í Maastricht og út-
skrifaðist hann með hæstu einkunn í
gítardeild skólans á þessu ári. Hóg-
værðin uppmáluð segir Svanur að
vissulega sé það ágætis árangur.
„Það er ekki mjög algengt þannig að
ég er bara mjög ánægður með þetta.
Ég tók tvær brautir, einleik-
arabraut og kennarabraut. Þetta
voru fjögur ár og var á köflum nokk-
uð erfitt. Maður þurfti mikið að æfa
sig. Ég hélt til dæmis tvenna loka-
tónleika á þessu ári. Fyrst í janúar
og svo hélt ég aðra tónleika í júní.
En nei þetta er svo sem ekkert erf-
itt af því að maður hefur svo gaman
af þessu.“
Egilsstaðir, England og Spánn
Svanur segir að öll systkini sín
hafi áhuga á tónlist. Hann byrjaði að
spila á gítar tólf ára gamall, aðallega
blús og djass, og kenndi hálfbróðir
hans honum fyrstu tónana. „Ég
byrjaði svo að spila með blúsaranum
Garðari Harðarsyni og einnig Árna
Ísleifssyni. Hann var alltaf með
djasshátíðina fyrir austan,“ segir
Svanur en hann er frá Stöðvarfirði.
Á svipuðum tíma fór hann að læra
klassískan gítarleik hjá Torvald
Gjerde en spilaði ekki mikið af
klassískri tónlist opinberlega fyrst í
stað.
Leiðin lá svo í Menntaskólann á
Egilsstöðum og einnig í tónlistar-
skóla þar. „Kennarinn minn var
Charles Ross. Hann ákvað að fara
til Englands í framhaldsnám og
bauð mér að koma með. Ég fór út
með honum og fjölskyldu hans til
Totnes í Devon-sýslu, var þar í tvö
ár og kláraði menntaskólann á tón-
listarbraut. Eftir það fór ég til
Barcelona í einkanám hjá Arnaldi
Arnarsyni. Þar heyrði ég um Tón-
listarháskólann í Maastricht en
hann þykir mjög góður.“
Barokk- og nútímatónlist
Að sögn Svans er skólinn frekar
hefðbundinn, hann skiptist annars
vegar í klassíska deild og hins vegar
í djassinn. Sérfræðisvið kennaranna
skipti svo auðvitað miklu máli.
„Kennarinn minn er til dæmis mjög
góður í barokk- og nútímatónlist en
þar liggur einmitt áhugasvið mitt.“
Svanur lauk námi í lok júní og hefur
síðan þá haldið þrenna tónleika fyrir
austan, á Eskifirði, Vallanesi og
Stöðvarfirði. Í kvöld heldur hann
síðan tónleika í Selfosskirkju kl. 20.
Hann ætlar svo spila í Ráðhúsinu á
menningarnótt en heldur fyrst til
Mallorca þar sem hann mun spila á
gítartónleikaröð í Palma 13. ágúst.
Svanur segir að á dagskrá tón-
leikanna séu verk frá barokk til nú-
tíma en að þau séu ekki flutt í tíma-
röð. Þetta sé sama dagskrá og hann
spilaði á lokaprófinu sínu úti og
megi þar m.a. finna verk eftir Bach,
Giuliani og Brouwer.
Mastersnám í sama skóla
Tónleikarnir voru ekki einungis
hans lokaverkefni heldur einnig inn-
tökupróf í meistaranám í skólanum.
Og Svanur var einn af fáum sem
komust þar inn en samkeppni um
pláss er mjög hörð að hans sögn.
„Þetta eru tvö ár á klassískan gítar í
viðbót og svo ætla ég einnig að taka
með því eins árs nám í Haag í tölvu-
vinnslu á tónlist. Ég hef mikinn
áhuga á því hvernig hægt er að nota
tölvur við tónsmíðar og er þetta nám
hannað til þess að taka með öðru
námi,“ segir Svanur en hann er að
eigin sögn ekki enn búinn að ákveða
hvað hann ætlar að gera þegar hann
verður stór. „Ég hef mikinn áhuga á
því að taka þátt í gítarkeppnum. Þá
spilar þú sólóverk fyrir dómnefnd
og þeir sem vinna fá að halda tón-
leika. Þetta er rosalega erfitt en það
er nánast eina leiðin til að fá að
halda sólótónleika í stórum sölum
erlendis. Ég ætla að reyna þetta.“
Blús, djass og klassíkin
Svanur byrjaði að spila á gítar tólf ára gamall, mest blús og djass en stefndi
annað í námi. Hann er nú á leið í meistaranám í einleik á klassískan gítar.
Tónlist | Ungur íslenskur gítarleikari útskrifast með hæstu einkunn í Maastricht
Eftir Jón Gunnar Ólafsson
jongunnar@mbl.is
Tónleikarnir í Selfosskirkju í kvöld
hefjast kl. 20. Miðaverð 1.500 kr.
SVARTI kjóllinn
sem Audrey
Hepburn klædd-
ist í myndinni
Breakfast at Tiff-
any’s verður seld-
ur á uppboði í
London 5. desem-
ber nk. Kjóllinn,
sem hannaður er
af Huber de Gi-
venchy, er talinn ein af frægari flík-
um kvikmyndasögunnar og býst
uppboðshúsið Christie’s við því að
hann seljist á í kringum 10 milljónir
ísl. króna. Givenchy sá um að hanna
föt á Hepburn fyrir fjölda mynda
hennar, meðal annars Funny Face
og Sabrinu, sem veitti honum mik-
inn innblástur. Ágóði af sölunni
rennur til góðgerðarsamtaka sem
hjálpa fátækum börnum á Indlandi.
Hepburn lék í meira en 20 kvik-
myndum og starfaði mikið fyrir
barnahjálp Sameinuðu þjóðanna.
Hún lést árið 1993.
Kjóll Audrey
Hepburn
á uppboð
Audrey Hepburn
Í SKOTI Ljósmyndasafns Reykja-
víkur opnar Hildur Margrétardóttir
sýningu næstkomandi fimmtudag.
Hún „er myndlistarmaður sem vinn-
ur iðulega með ljósmyndir og hefur í
þeim kosið hófstemmda aðferð til að
segja frá athöfnum sem við fyrstu
sýn virðast hversdagslegar og kunn-
uglegar. Hún segir vinnuaðferð sína
byggjast á löngun til að segja frá,
gerast sögumaður um atburði sem
hún hefur orðið vitni að“, og lýtur að
fagurfræði daglegs lífs, eins og segir
í fréttatilkynningu frá safninu.
Sýningin verður opnuð kl. 15.
Ný sýning
í Skotinu
♦♦♦
♦♦♦