Morgunblaðið - 14.10.2006, Blaðsíða 10

10 LAUGARDAGUR 14. OKTÓBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
BJÓÐUM AEG HEIMILISTÆKI Í ELDHÚSIÐ
Á SÉRSTÖKUTILBOÐSVERÐI
ÞEGAR KEYPTAR ERU HTH-„SETTU ÞAÐ SAMAN“
ELDHÚS INNRÉTTINGAR
ið nálægt hlerununum.
Jón Baldvin hefur greint frá því að
fyrrverandi starfsmaður Landssím-
ans hafi hringt í sig á miðvikudags-
kvöld til að greina sér frá því að hann
hefði, í starfi sínu, orðið var við að
sími Jóns Baldvins var hleraður í
stjórnstöð Landssímans. Sá sem
Morgunblaðið ræddi við sagði að úr
því hægt var að tengja símtölin yfir til
lögreglu hefði í sjálfu sér einnig verið
tæknilega mögulegt að hlera símtöl í
stjórnstöðinni. Það hefði þó enginn
einfaldlega getað gengið inn í stjórn-
stöðina, sest við tengingar og byrjað
að hlera og varla hefði slíkt heldur
farið fram hjá starfsmönnum Lands-
símans, a.m.k. ekki öllum.
583 úrskurðir frá 2000
Í vetur komu fram upplýsingar á
Alþingi um fjölda úrskurða um sím-
hleranir. Þar kom fram að frá árinu
2000, þegar skráning á slíkum úr-
skurðum hófst með skipulegum hætti
hjá Héraðsdómi Reykjavíkur, hefðu
verið veittar 583 heimildir til hlerana.
Dómstóllinn hafði ekki tök á að sund-
urgreina ástæður fyrir hlerununum
en gaf þær upplýsingar að í yfirgnæf-
beina símafyrirtækin símtölunum,
svokölluðum talstraumi, til hler-
unarmiðstöðvar lögreglunnar. Fjar-
skiptafélögin séu hvorki með búnað
til upptöku né hlerana heldur beini
einfaldlega símtölunum til lögreglu
en að öðru leyti komi starfsmenn
símafyrirtækjanna ekki nálægt hler-
ununum. Hleranir óviðkomandi eru
að sjálfsögðu stranglega bannaðar í
lögunum. Hrafnkell sagði að þessi
háttur hefði verið hafður á frá því
Póst- og fjarskiptastofnun var sett á
laggirnar árið 1997 en hann hafði ekki
upplýsingar um hvernig þessum mál-
um var háttað fyrir þann tíma.
Morgunblaðið hafði því samband
við mann sem þekkir vel til þess
hvernig hlerunum var háttað í upp-
hafi 10. áratugarins. Sá var ófús til að
koma fram undir nafni þar sem hann
vildi helst ekki láta blanda sér í um-
ræðu um hleranir. Hann sagði að í
raun hefði fyrirkomulagið verið ná-
kvæmlega eins og nú, þ.e. þegar lög-
regla var komin með dómsúrskurð
um leyfi til hlerunar hefðu starfs-
menn Landssímans tengt lögreglu
við símalínu þess sem rannsóknin
beindist að en að öðru leyti ekki kom-
hafi verið hleraður, þ.e. á árunum
1992–1993, er um það að segja að þá
gengu í gildi ný lög um meðferð op-
inberra mála sem þrengdu heimildir
til hlerana og settu þeim skýrari
skorður. Nýju lögin tóku gildi 1. júlí
1992 og leystu af hólmi lög um með-
ferð opinberra mála frá árinu 1974
sem voru að stofni til sömu lög og
höfðu verið í gildi allt frá árinu 1951.
28 orð um hleranir
Í lögunum frá 1974 var stutt og
skorinorð heimild, í aðeins 28 orðum,
til símhlerana í 47. grein og hljóðaði
hún svo: „Dómari getur, þegar öryggi
ríkisins krefst þess eða um mikilsverð
sakamál er að ræða, úrskurðað hlust-
anir í síma, sem sökunautur hefur eða
ætla má að hann muni nota.“
Í núgildandi lögum eru ákvæði um
símhleranir mun ítarlegri þó að þar
sé vissulega töluvert svigrúm fyrir
dómara til að leggja mat á hvert mál
fyrir sig. Samkvæmt lögunum er ekki
hægt að veita heimild til símhlerana
nema fyrir liggi ástæða til að ætla að
upplýsingar, sem skipt geti sköpum
fyrir rannsókn máls, fáist með þeim
hætti. Þá verður rannsóknin að bein-
ast að broti sem varðað geti átta ára
fangelsi „eða ríkir almannahags-
munir eða einkahagsmunir krefjist
þess“. Eftir að rannsókn lýkur skal
þeim sem rannsóknin beindist að
birtur úrskurður um hlerunina og á
það að gerast eins fljótt og mögulegt
er, þó þannig að það skaði ekki frek-
ari rannsókn málsins.
Fá aðgang að símtölum
Þegar lögregla hefur aflað sér úr-
skurðar um hleranir kemur til kasta
símafyrirtækjanna en samkvæmt
lögum um póst- og fjarskipti skulu
fjarskiptafyrirtæki í landinu tryggja
„þar til bærum yfirvöldum“ aðgang
að búnaði til hlerunar símtala og ann-
arrar löglegrar gagnaöflunar í fjar-
skiptanetum sínum eða fjar-
skiptaþjónustu.
Að sögn Hrafnkels V. Gíslasonar,
forstjóra Póst- og fjarskiptastofn-
unar, er þetta gert með þeim hætti að
þegar dómsúrskurður liggur fyrir
Eftir Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
SÍMHLERANIR hafa verið mjög í
sviðsljósinu undanfarið og ekki að
ástæðulausu, ekki er nóg með að
sagnfræðingar hafi upplýst um um-
fangsmiklar hleranir á meðan kalda
stríðið stóð sem hæst, heldur hefur
Jón Baldvin Hannibalsson, fyrrver-
andi utanríkisráðherra, nú greint frá
upplýsingum um að sími hans hafi
verið hleraður í ráðherratíð hans,
nánar tiltekið á árunum 1992 eða
1993. Hefur hann þetta frá tveimur
mönnum, annars vegar tæknimanni
sem hann fékk til að athuga símtæki
sitt og hins vegar frá fyrrverandi yf-
irmanni hjá Landssímanum sem
sagði Jóni Baldvini að hann hefði orð-
ið vitni að því að maður hefði hlerað
símtöl ráðherrans í símstöð Lands-
símans. Hvorugur heimildarmann-
anna hefur enn verið nafngreindur af
ráðherranum fyrrverandi.
Enn er margt á huldu um hler-
anirnar og hafa verður í huga að
munur er á löglegum hlerunum og
ólöglegum. Stjórnvöld hafa nefnilega
frá árinu 1941 haft skýra heimild til
símhlerana, fyrst nægði heimild
dómsmálaráðherra en því var síðan
breytt og krafist heimildar dómara.
Það er síðan væntanlega hægt að
rannsaka og deila um hvort stjórn-
völd eða dómstólar hafi farið út fyrir
lagaheimildir sínar og sömuleiðis um
hvort yfirleitt hafi verið einhver þörf
fyrir hleranir. Í þessari fréttaskýr-
ingu verður eingöngu leitast við að
varpa ljósi á hvaða heimildir lögregla
hefur til símahlerana og hvernig hler-
anirnar fara fram.
Ef fyrst er litið til þess tímabils
sem Jón Baldvin segir að sími sinn
andi fjölda tilfella væri um að ræða
grun um sölu eða dreifingu fíkniefna.
Aðrir dómstólar gátu veitt nákvæm-
ari upplýsingar enda málin færri; af
196 úrskurðum voru 173 vegna fíkni-
efnamála. Aðrar ástæður voru t.a.m.
rannsókn á símaónæði, kynferð-
isbrotum og líflátshótun.
Hlerað við Hverfisgötu
Samkvæmt upplýsingum frá lög-
reglunni í Reykjavík annast embættið
hlerun fyrir öll lögregluembætti í
landinu. Lögregla hefur, eðli málsins
samkvæmt, verið ófús til að greina
nákvæmlega frá því hvernig sá tækja-
búnaður virkar eða hversu margir
lögreglumenn sinna þessum störfum.
Ingimundur Einarsson vara-
lögreglustjóri sagði í samtali við
Morgunblaðið í vor að upptökunum
væri ávallt eytt þegar ekki væri leng-
ur þörf á þeim vegna rannsókna. Þá
væri þeim sem hefðu sætt símhler-
unum tilkynnt það að rannsókn lok-
inni.
Hleranir á símtölum hafa ótal sinn-
um komið sér vel við rannsóknir lög-
reglu. Í ákveðnum tegundum mála,
s.s. í fíkniefnaviðskiptum, verða lög-
reglumenn að sitja langtímum saman
við hlerunarbúnaðinn og Morg-
unblaðið hefur upplýsingar um að sá
starfi sé ekki sá vinsælasti innan lög-
reglunnar, svo ekki sé fastar að orði
kveðið.
Símtölin fara til hlerunarmiðstöðvar lög-
reglu þegar dómsúrskurður liggur fyrir
Hlustað Samtöl í GSM-símum er hægt að hlera, rétt eins og önnur símtöl.
Það er þó afskaplega misjafnt hversu merkileg samtölin eru.
Í HNOTSKURN
» Í nýjum lögum um meðferðopinberra mála sem tóku
gildi 1. júlí 1992 voru ákvæði um
símhleranir gerð skýrari og hler-
unum settar þröngar skorður.
» Samkvæmt lögunum sem þáféllu úr gildi var þó einnig
nauðsynlegt að afla fyrst úr-
skurðar dómstóla.
» Þegar rannsókn lýkur á aðeyða upptökum og tilkynna
viðkomandi að sími hans hafi
verið hleraður.
Fréttaskýring | Enn
er margt á huldu um
meintar símhleranir.
Hvaða lög og reglur ætli
gildi um þær í landinu?
HÉRAÐSDÓMUR Reykjavíkur
hefur dæmt karlmann á fertugs-
aldri til 12 mánaða fangelsisvistar
fyrir auðgunarbrot, brot á fíkni-
efnalöggjöfinni og hylmingu. Hon-
um er jafnframt gert að greiða
rúmar 222 þúsund krónur í sak-
arkostnað.
Maðurinn játaði skýlaust brot
sín en það eru m.a. átta þjófnaðir
eða tilraunir til þjófnaðar, frá júní
sl. til september, og er varning-
urinn metinn á um 430 þúsund
krónur. Auk þess var maðurinn
þrisvar sinnum gripinn með fíkni-
efni í vörslum sínum, ávallt am-
fetamín.
Mál ákærða frá því í ágúst sl.
var sameinað þessu máli. Þar var
ákært fyrir nytjastuld og umferð-
arlagabrot, en maðurinn keyrði
bifreið sviptur ökurétti og ófær
um að stjórna henni, örugglega
vegna áhrifa amfetamíns.
Í dómi héraðsdóms kemur fram
að ákærði eigi að baki óslitinn
sakaferil frá árinu 1990 og hafi
síðan hlotið 17 refsidóma. Á meðal
þeirra eru dómar fyrir fíkniefna-
brot, auðgunarbrot og umferð-
arlagabrot en í dómi þessum var
ævilöng ökuleyfissvipting áréttuð.
Símon Sigvaldason héraðsdóm-
ari kvað upp dóminn.
Dagmar Arnardóttir, fulltrúi
lögreglustjórans í Reykjavík, flutti
málið af hálfu ákæruvaldsins og
Sveinn Andri Sveinsson hrl. varði
manninn.
Síbrotamaður
dæmdur í héraði