Morgunblaðið - 14.10.2006, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. OKTÓBER 2006 35
AUÐLINDANEFNDIN undir
forustu Karls Axelssonar skilaði af
sér á miðvikudag. Þar er margt í
rétta átt – í áttina að hinu Fagra
Íslandi Samfylkingarinnar – en ein
helsta forsendan er vitlaus og ef
tillögur nefndarinnar ná óbreyttar
fram að ganga er veru-
leg hætta á ferðum
næstu árin á verðmæt-
um náttúrusvæðum.
Fyrirgangur og læti í
iðnaðarráðherranum
spilltu nokkuð fyrir
kynningunni og kannski
líka boðskap nefnd-
arinnar – þegar formað-
ur Framsóknarflokksins
talar um „farveg til
þjóðarsáttar“ í þessum
málum fá flestir grænar
bólur. Reyndar er
sennilegt að forysta
Framsóknar og íhalds ætli þessari
skýrslu það hlutverk eitt að skera
stjórnarflokkana úr stóriðjusnör-
unni rétt fram yfir kosningar. Það
er að minnsta kosti rétt að taka
stefnubreytingu flokkanna með
ýtrustu varúð.
Það breytir ekki því að starf
nefndarinnar fór fram úr vonum
okkar Samfylkingarmanna, sem þó
áttum mikinn þátt í að koma
nefndinni á koppinn. Vonirnar
voru vissulega ekki stórfenglegar
– en í þeirra ljósi náðist árangur.
Hann er einkum tvennskonar:
* Nefndin hefur samið skýrar og
rökréttar reglur um hvernig á
að velja á milli fyrirtækja sem
sækjast eftir orkunýting-
arverkefnum –
með uppboði
þegar fleiri en
einn sækja um,
og með auð-
lindagjaldi á
orku úr rík-
islandi.
* Nefndin vill láta
gera áætlun um
„verndun og
nýtingu“. Sú
áætlun virðist á
ýmsan hátt vera
sambærileg við
tillögur okkar
Samfylkingarmanna um
„Rammaáætlun um nátt-
úruvernd“ sem eru hluti af
stefnumótun okkar um Fagra
Ísland. Nefndin vill láta fresta
ýmsum virkjunaráformum
þangað til sú áætlun er smíð-
uð. Það er líka lagt kyrfilega
til í Fagra Íslandi.
Helstu gallarnir á niðurstöðum
nefndarinnar eru þessir:
* Öfugt við tillögurnar um
Fagra Ísland á að blanda sam-
an hagsmunum orkunýtenda
og náttúruverndarsjón-
armiðum við langtímaáætl-
unina um „verndun og nýt-
ingu“. Við leggjum hinsvegar
áherslu á að fyrst séu öll ís-
lensk náttúrusvæði athuguð út
frá forsendum náttúrufars og
verndargildis. Þannig verði
valin svæði stór og smá til
verndarnota, og eftir það verði
önnur skoðuð með aðra nýt-
ingu í huga, þar á meðal orku-
nýtingu.
* Í niðurstöðum nefndarinnar er
ákveðið að orkufyrirtækin
haldi öllum leyfum sem þau
hafa fengið, og að rannsókn-
arleyfi verði sjálfkrafa að
virkjunarleyfum. Það er auð-
vitað alls ekki sjálfsagt. Má
nefna dæmi af Ölkelduhálsi
sem nú er í umhverfismati og
margt náttúruverndar- og úti-
vistarfólk leggst eindregið
gegn, að ógleymdum kunn-
áttumönnum í ferðaþjónustu. –
Að auki opnar nefndin fyrir
virkjanir á svæðum sem nefnd
eru í tilteknum töfluparti í
fyrsta hluta „Rammaáætlunar
um nýtingu vatnsafls og jarð-
varma“, en þau svæði hafa síð-
an ekki fengið nokkra frekari
umfjöllun. Meðal virkjanakosta
sem nefndin opnar fyrir eru
virkjun í Innstadal í Hengli og
Villinganesvirkjun – en hvor-
tveggju þessi áform eru afar
umdeild, bæði í héraði og um
landið allt. Kannski gat nefnd-
in ekki gert meira – það verð-
ur þá verkefni alþingis.
Langisjór „bíður“
Vissulega eiga Brennisteinsfjöll,
Langisjór og fleiri náttúrusvæði
sem orkubransinn ásælist að bíða.
En þau bara bíða. Samkvæmt
„Fagra Íslandi“ yrðu hinsvegar
níu mikilvæg háhitasvæði, fljót og
vötn – þar á meðal Langisjór og
Brennisteinsfjöll – tekin strax til
verndarnota vegna þess að gildi
þeirra er hafið yfir efa.
Sjálfsagt er að fagna nið-
urstöðum nefndarinnar um val-
aðferð og um framtíðaráætlunina.
Þær eru árangur af baráttu nátt-
úruverndarmanna – fyrsta skref í
aðra átt en hér hefur lengi verið
stefnt. Við Samfylkingarmenn
sjáum líka í þessum tillögum áhrif
frá eindreginni stefnumótun okkar
í auðlindamálum undanfarin ár og
í náttúruverndarmálum í sumar
með Fagra Íslandi. Þess vegna
skrifaði Jóhann Ársælsson, fulltrúi
Samfylkingarinnar, undir skýrslu
nefndarinnar. Gagnvart þeim
hættum sem við blasa í dag og á
morgun treysti nefndin sér ekki til
að aðhafast, og samþykkt nið-
urstaðanna óbreyttra væri skref
aftur á bak. Þessvegna setti Jó-
hann Ársælsson fyrirvara sína og
flokksins fram í góðri bókun sem
meðal annars má finna á vefsetri
Jóhanns.
Því skrefi sem stigið er með nið-
urstöðum auðlindanefndarinnar er
vert að fagna. Verkefnið nú er að
stíga skrefið til fulls – með
rammaáætlun um náttúruvernd og
sérstökum friðunaraðgerðum nú
þegar einsog Samfylkingin leggur
til á níu svæðum í „Fagra Íslandi“.
Á meðan þessu fer fram á ekki að
leyfa umdeildar virkjunarfram-
kvæmdir heldur láta náttúru Ís-
lands njóta vafans.
Um þetta verður kosið næsta
vor.
Eitt skref í rétta átt – og annað til baka
Mörður Árnason skrifar um
niðurstöður auðlindanefndar » Verkefnið nú er aðstíga skrefið til fulls
– með rammaáætlun um
náttúruvernd og sér-
stökum friðunaraðgerð-
um.
Mörður Árnason
Höfundur er alþingismaður fyrir
Samfylkingarmenn í Reykjavík.
DAGINN eftir að Björn Bjarna-
son lagði fram á Alþingi tillögur
sínar um leyni-
lögreglu ríkisins birt-
ist fjögurra daga
gömul forsíðufrétt í
Morgunblaðinu þess
efnis að fíkniefna-
neytandi hafi verið
handtekinn með
hlaðna skammbyssu
innanklæða. Í fyr-
irsögn fréttarinnar
segir „Lítil heima-
tilbúin sprengja
fannst í hanskahólfi
bifreiðar mannsins“.
Í „hnotskurnar“-
fyrirsögn segir að
sprengjan hafi verið
gerð úr tveimur
litlum gashylkjum og
kveikiþræði.
Ýmsar spurningar
vakna. Hvers vegna
er þessari lög-
reglufrétt ekki komið
á framfæri fyrr en
fjórum dögum síðar,
og þá á forsíðu blaðs-
ins? Lítil torkennileg
mynd fylgir fréttinni,
rétt undir orðinu
„sprengja“ í fyr-
irsögninni, sem virð-
ist í fljótu bragði
geta verið mynd af
heimatilbúinni sprengju. Myndinni
fylgir engin útskýring, en við nán-
ari gætur sýnist mér hún vera af
hluta úr skammbyssu; ekki er
ljóst hvort myndin tengist frétt-
inni. Byssuburði mannsins eru
gerð ýtarleg skil í fréttinni en um
meinta sprengju er ekki meira
sagt. Athyglisvert er að í frétt um
sama atburðinn á 2. síðu Frétta-
blaðsins sama daginn er ekkert
sagt um sprengju. Fréttin í
Fréttablaðinu er lengri, og
áhyggjum Björns Inga Hrafns-
sonar borgarfulltrúa og Harðar
Jóhannessonar yfirlögreglustjóra
er lýst. Mynd fylgir fréttinni af
hnífum og byssum og sagt að „lög-
reglan [hafi] gert töluvert mikið af
vopnum upptæk á undanförnum
árum“ og er hún greinilega úr
myndasafni blaðsins og tengist
ekki fréttinni sérstaklega. Sumir
hnífarnir í myndinni hefðu getað
komið úr eldhússkúffunni minni.
Allt of oft eru birtar
smáfréttir í íslenskum
blöðum sem vekja upp
fleiri spurningar en
þær svara, og er þeim
ekki fylgt eftir. Við
fáum ekkert meira að
vita. Er lýsingin af
sprengjunni komin frá
sprengjusérfræðingum
eða er hún tilgáta lög-
reglumanna eða
fréttamanna? Var
sprengiefni í þessari
meintu sprengju? Úr
hverju var „kveiki-
þráðurinn“? Hefði
þetta ekki getað verið
venjulegt hanskahólfs-
drasl af því tagi sem
barnabörnin mín skilja
eftir í mínum bíl?
Hversvegna er þessi
sprengja ekki nefnd í
Fréttablaðinu?
Að sjálfsögðu er
ástæða til að hafa
áhyggjur af vopna-
burði ógæfumanna í
þjóðfélaginu. En ég
skora á Morgunblaðið
að forðast að ganga
erinda þeirra misvitra
ráðamanna sem vilja
ala á hræðslu borg-
arana til að réttlæta áform sín um
aukin ítök í þjóðfélaginu. Það get-
ur ekki verið tilviljun að bæði
Morgunblaðið og Fréttablaðið
birti þessa gömlu lögreglufrétt
daginn eftir að leynilögregluáform
Björns Bjarnasonar líta dagsins
ljós. Fréttin kemur augljóslega
beint frá lögreglunni, frá aðila
sem hefur mikilla hagsmuna að
gæta varðandi fyrirhugaða örygg-
isþjónustu; en myndbirtingar í
æsifréttastíl eru á ábyrgð frétta-
manna Þetta er ekki óháð og hlut-
laus fréttamennska.
Öryggis-
greining á frétt
Pétur Knútsson gerir at-
hugasemd um fréttaflutning
vegna lögreglufréttar
Pétur Knútsson
» Það geturekki verið
tilviljun að bæði
Morgunblaðið
og Fréttablaðið
birti þessa
gömlu lög-
reglufrétt dag-
inn eftir að
leynilögreglu-
áform Björns
Bjarnasonar líta
dagsins ljós.
Höfundur er dósent
við Hugvísindadeild Háskóla Íslands.
Í SÍÐUSTU viku héldu Samtök
iðnaðarins opinn fund um nátt-
úruvernd og nýtingu náttúru-
auðlinda. Spurt var hvort möguleiki
væri á að ná sátt milli
þeirra sem vilja vernda
og þeirra sem vilja nýta
(væntanlega með því að
virkja fyrir álfram-
leiðslu). Fundurinn var
vel sóttur sem bendir til
að áhugi sé fyrir mál-
efninu.
Það er einungis á
færi stjórnvalda, rík-
isstjórnar og/eða Al-
þingis að skapa grund-
völl til að ná meiri sátt
um þessi mál en hefur
verið en standi vilji
stjórnvalda til þess gætu eftirfarandi
atriði legið til grundvallar:
Í fyrsta lagi að lánsfé til nýrra
virkjana verði ekki með ríkisábyrgð
heldur verkefnafjármagnað – líkt
áformað var með virkjanir fyrir aust-
an en slegið var út af borðinu þegar
lök arðsemi virkjana þar kom í ljós.
Í öðru lagi að álfyrirtæki sem
hyggjast reisa álver á landsbyggðinni
fái ekki ríkisstyrki líkt og þann sem
veittur var Alcoa Fjarðaáli eða sem
nemur um 2,6 milljarðar króna.
Í þriðja lagi að skuldbindingar Ís-
lands gagnvart Kyoto-bókuninni
verði að fullu virtar þannig að ný
stóriðja greiði fyrir mengunarkvóta
og að gerð verði áætlun um að leggja
slíkt gjald á eldri stóriðju einnig
Í fjórða lagi að verðmæti lands sem
orkufyrirtæki vilja leggja undir starf-
semi sína verði metið í samræmi við
bestu aðferðir sem tiltækar eru og að
komið verði á fót alþjóðlegri rann-
sóknarstofnun sem vinni að slíku
mati á Íslandi Orkufyrirtæki greiði
fullt verð fyrir það land sem fer undir
virkjanir.
Í fimmta lagi að samninganefnd Ís-
lands í raforkusamningum verði
styrkt og til leiksins fengnir færustu
sérfræðingar í heimi á sviði raf-
orkusamninga (árangur Bras-
ilíumanna í samningum við Alcoa
verði hafður að leiðarljósi). Enn-
fremur, að samningar um raf-
orkuverð verði aðgengilegir almenn-
ingi þannig að hægt sé að bera saman
virkjunarkost við þann landnýting-
arkost sem felst í náttúruvernd.
Í sjötta lagi að gerð verði krafa um
að beitt verði umhverfisvænni tækni
við framkvæmdir. Það þýðir meðal
annars að háspennulínur verði lagðar
í jörðu (Hellisheiði), að
orkuverið verði sem
mest neðanjarðar og að
jörð verði sem mest
komið í upprunalegt
horf að framkvæmdum
loknum (í Noregi er
ysta lag af veðruðum
landmyndunum geymt
sérstaklega og því kom-
ið fyrir á sínum stað aft-
ur að framkvæmd lok-
inni, þannig að
fordæmin eru fyrir
hendi).
Þessi listi er ekki
tæmandi og fortekur á engan hátt
kröfur náttúruverndarhreyfing-
arinnar um verndun Þjórsárvera,
Langasjávar, Kerlingafjalla, Torfa-
jökulssvæðisins eða Héraðsvatna. Ég
hygg þó að verði þessi atriði lögð til
grundvallar frekari atvinnuuppbygg-
ingu muni hægja verulega á stór-
iðjuframkvæmdum og minni hætta
verði á slysum á borð við Kára-
hnjúkavirkjun. Þetta eru allt atriði
sem samtök atvinnulífsins ættu að
geta skrifað upp á og stutt. Mikilvæg-
ast er þó að iðnaðarráðherra sjái og
skilji nauðsyn þess að sérréttindi
orkufreks iðnaðar verði afnumin og
að hann leggi þessi atriði til grund-
vallar við framtíðarstefnumótun.
Tillaga að sátt um virkjana-
mál og náttúruvernd
Árni Finnsson skrifar um sátt
um náttúruvernd og nýtingu
náttúruauðlinda
» Þetta eru allt atriðisem samtök atvinnu-
lífsins ættu að geta
skrifað upp á og stutt.
Árni Finnsson
Höfundur er formaður Nátt-
úruverndarsamtaka Íslands.
Heldur liðunum liðugum!
Í Lið-Aktín Extra eru 666 mg af Glúkósamíni sem tryggir
líkamanum upptöku á a.m.k. 500 mg.
Gar›atorgi - Grindavík - Keflavík - Kringlunni - Lágmúla - Laugavegi - Setbergi - Smáralind - Smáratorgi - Spönginni
Egilsstö›um - Höfn - Fáskrú›sfir›i - Sey›isfir›i - Neskaupsta› - Eskifir›i - Rey›arfir›i - Ísafir›i - Bolungarvík
Patreksfir›i - Borgarnesi - Grundarfir›i - Stykkishólmi - Bú›ardal - Húsavík - Kópaskeri - Raufarhöfn
K
R
A
FT
A
V
ER
K