Morgunblaðið - 06.12.2006, Qupperneq 15

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. DESEMBER 2006 15
ERLENT
Eftir Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
HERSHÖFÐINGINN Voreqe Bain-
imarama, eða Frank eins og hann er
betur þekktur, lýsti því yfir í sjón-
varpsávarpi í gær að hann hefði tekið
sér forsetavald á Fídjí og að Laisenia
Qarase forsætisráðherra hefði verið
settur frá völdum. Bainimarama hafði
um nokkurt skeið hótað að koma Qar-
ase frá en þetta er fjórða valdaránið á
Kyrrahafseyjunni á síðustu tveimur
áratugum.
Jafnframt hefur Bainimarama var-
að við að hermönnum kunni að verða
fjölgað á götum eyjarinnar en ástæð-
ur valdaránsins voru sagðar spilling í
stjórn forsætisráðherrans fyrrver-
andi sem hefði staðið fyrir „þöglu
valdaráni“ gegn íbúum Fídjí.
Valdaránsmennirnir hafa numið
nokkur ákvæði stjórnarskráarinnar
úr gildi, ásamt því sem Bainimarama
hefur þegar skipað lækninn Jona
Baravilala Senilagakali sem bráða-
birgðaforsætisráðherra, leyst upp
þingið og myndað bráðabirgðastjórn.
Ekki hefur verið ákveðið hvenær
nýjar kosningar verða haldnar.
Josefa Iloilo, fyrrverandi forseti,
sagðist hvorki hlynntur eða mótfall-
inn valdaráni Bainimaramas.
„Ég fer fram á að þið sýnið stillingu
og styðjið herinn í þessu pólitíska að-
lögunarferli sem mun ryðja brautina
fyrir nýja Fídjí,“ sagði hershöfðing-
inn á blaðamannafundi í gær.
„Qarase hefur þegar staðið fyrir
þöglu valdaráni með mútum, spillingu
og umdeildum lögum.“
Við það tilefni bætti hann við, að
valdatakan væri aðeins tímabundin
og að herinn hefði ekki í hyggju að
handtaka fyrrverandi ráðherra.
Aðdragandinn langur
Aðdragandi valdaránsins hefur
verið langur, mikil spenna hefur ríkt
á milli Qarase og Bainimarama, sem
hefur verið afar ósáttur við hugmynd-
ir þess fyrrnefnda um að veita skipu-
leggjendum síðasta valdaránsins í
landinu árið 2000 sakaruppgjöf.
Gekk hershöfðinginn raunar svo
langt, að hóta valdaráni í júlí 2005
yrðu valdaránsmennirnir náðaðir. Í
lok október reyndi Qarase að koma
Bainimarama frá völdum en hafði
ekki erindi sem erfiði.
Þá hefur hershöfðinginn gert at-
hugasemdir við lagasetningu þings-
ins, sem nú hefur verið leyst upp, og
sagt þær ganga gegn hagsmunum
indverska minnihlutans, sem telur
um 40% af 900.000 íbúum Fídjí.
Qarase sagði í viðtali frá heimili
sínu í höfuðborginni Suva, sem her-
menn umkringdu, að ránið væri ólög-
legt og að það myndi hafa skelfilegar
efnahagsafleiðingar, en nokkrir ráð-
herrar voru þar saman komnir. Hafði
Qarase áður skýrt frá því, að hann
byggist við því að verða fluttur á
Nukulau-eyju, þar sem George
Speight, sem leiddi valdaránið árið
2000, er hafður í lífstíðarfangelsi.
Fordæmt af grannríkjum
Stjórnvöld grannríkjanna Ástralíu
og Nýja-Sjálands hafa fordæmt
valdaránið og hótað refsiaðgerðum.
Þannig sagði John Howard, for-
sætisráðherra Ástralíu, það áfall fyrir
lýðræðið á Fídjí en hann hafði áður
tjáð Qarase að ástralski herinn yrði
ekki sendur til eyjarinnar. Helen
Clark, forsætisráðherra Nýja-Sjá-
lands, tók í sama streng og sagði rán-
ið sýna fram á „ótrúlegan hroka“ af
hálfu hersins. Ennfremur hafa
stjórnir beggja ríkja lagt bann við
heimsóknum embættismanna nýju
stjórnarinnar.
Her Fídjí-eyja tekur völdin
Reuters
Valdarán Bainimarama hershöfðingi hefur tekið sér forsetavald á Fídjí.
Í HNOTSKURN
»Tvö valdarán voru framiná Fídjí 1987, þriðja 2000.
» Indverski minnihlutinn áættir að rekja til launa-
manna sem breska heims-
veldið flutti til Fídjí.
»Bainimarama taldi Qaraseganga á réttindi þessa
fólks með lagasetningum.
»Orðrómur hefur verið umfólksflótta frá Fídjí í ástr-
ölskum fjölmiðlum.
Hanoi. Manila. AFP. | Að minnsta kosti
55 fórust og 26 er enn saknað eftir að
fellibylurinn Durian reið yfir Víet-
nam í gær, að sögn þarlendra emb-
ættismanna. Miklar rigningar fylgdu
Durian, sem náði allt að 120 km
hraða á klukkustund og er talið að
þúsundir heimila hafi eyðilagst þeg-
ar hann gekk yfir landið.
Hann olli einnig miklu tjóni á af-
skekktri eyju á Suður-Kínahafi, þar
sem á níunda hundrað bátar og skip
sukku í fárviðrinu. Stjórnvöld í Víet-
nam voru við öllu búin og bönnuðu
fiskiskipum að leggja úr höfn. Er
flutningur fólks frá hættusvæðum
talinn hafi bjargað þúsundum.
Mest hefur manntjónið af völdum
Durians orðið á Filippseyjum, þar
sem minnst 1.266 eru ýmist taldir af
eða saknað eftir að hann olli gífur-
legum aurflóðum í síðustu viku. Líkt
og í Víetnam fylgdu honum miklar
rigningar á Filippseyjum sem ollu
flóðunum. Þarlend stjórnvöld áætla,
að bylurinn og flóðin hafi ýmist eyði-
lagt eða skemmt allt að 230.000
heimili.
Tugir fórust
í Víetnam
Washington. AP, AFP. | Geimvís-
indastofnun Bandaríkjanna,
NASA, hefur kynnt áform um að
senda geimfara til tunglsins árið
2020 með það að markmiði að
reisa þar bækistöð sem á að nota
þegar fram líða stundir til að
senda geimför til fjarlægari
hnatta.
Gangi áformin eftir verður
þetta í fyrsta skipti frá árinu
1972 sem geimfarar eru sendir til
tunglsins. Gert er ráð fyrir því að
frá árinu 2024 verði alltaf ein-
hverjir geimfarar í tunglstöðinni.
NASA lýsti stöðinni sem langtíma
samstarfsverkefni fjórtán geim-
vísindastofnana heimsins.
Líklegt er að stöðin verði reist
á suðurskauti tunglsins vegna
þess að þar nýtur sólar lengst.
Suðurskautið er því ákjósanlegt
fyrir geimstöð sem knúin er með
sólarorku.
Undirbúa mannaða
ferð til Mars
Gert er ráð fyrir því að fyrstu
fjögur árin dvelji geimfararnir
aðeins í eina viku í senn á tungl-
inu til að reisa geimstöðina. Frá
árinu 2024 gerir NASA ráð fyrir
því að fólk búi í tunglstöðinni í
hálft ár í senn. Eitt af markmið-
unum með tunglstöðinni er að
undirbúa mannaða ferð þaðan til
Mars.
NASA sagði í fyrra að gert
væri ráð fyrir því að fyrsta
mannaða tunglferðin myndi kosta
104 milljarða, sem svarar 7.000
milljörðum króna. Geimvís-
indastofnunin vildi ekki áætla
hversu mikið það kostaði að reisa
tunglstöðina.
Áður en geimfarar verða send-
ir til tunglsins er ráðgert að
senda þangað ómönnuð geimför
sem eiga að annast undirbúnings-
vinnu, rannsaka lendingarstaðinn
og hvaða efni á tunglinu hægt
væri að nýta í stöðinni.
Ætla að
senda
menn til
tungls-
ins 2020









         


 


 
!

 
"

 
  

#


  $   %&'%(


)

 

 
*

  
 

)

 + 

    "    


"

   .//0%
!%1
23


',-   


- .&&  

'&/     
45+60
!%1
23
!"
 # !
   "


$ %
0 

 
   

    

  
" 



& #% 
  '


 


7!//238460%+6!%,+4
2/960/85+6.32//2:4%23
+6!3+46/2/8+6.3:!%2//!%
() *%
 
"


*  



+  # 
  
   

1 

 



   #

 
2



"

$ ,-
 +

  


*  % 1 
 
 
  
 +





    $  

  

(*./ 0-   
 

  #   /* 1
- "#% 2
'&&
3*22,24
(5657(85$
*  '
9  

:  
   
!"
0
'
;0<  "
" 
<0= >
?;

(*./ 0-
@
- /     -# ?!(?*  "/

/
AA / B  %"  2$ % "     ) "

/A ) ' 
   
 C    
-  3

 

"    
+

!  


    4

   
 " 2
STÖÐUG mengunarský sem
skyggja á ræktarland í Suður-Asíu
draga úr hrísgrjónauppskeru á Ind-
landi og ógna þannig hugsanlega
fæðuframboði í þessu næstfjölmenn-
asta ríki heims sem telur á annan
milljarð manna. Þetta kemur fram í
nýrri rannsókn bandarískra vísinda-
manna sem fundu út að skýin draga
úr uppskeru með því að minnka úr-
komu og sólskin, að því er breska
ríkisútvarpið, BBC, skýrði frá í gær.
Allt frá því á níunda áratugnum
hafa Indverjar glímt við minnkandi
uppskeru og fundu rannsakendurnir
þetta út er þeir leituðu orsakanna
sem eru eru einnig raktar til aukins
magns gróðurhúsalofttegunda í and-
rúmsloftinu.
Fyrr í vikunni var skýrt frá því, að
þörf væri á nýjum afbrigðum jarð-
argróðurs sem gæti lagað sig að
breyttu og hlýrra loftslagi. Gagn-
stætt því sem áður var talið eru ský-
in ekki talin veita vörn gegn lofts-
lagsbreytingum með skuggavarpi
sínu, betra sé að þynna skýjahuluna
og draga úr mengun eigi að takast að
snúa þróuninni við.
Mengun
dregur úr
uppskeru
♦♦♦