Morgunblaðið - 08.12.2006, Blaðsíða 22
ERLENT
Þ
egar Anna Jóhannsdóttir
fluttist með alla fjöl-
skylduna til Genf í Sviss
fyrir rúmu ári gerði hún
ráð fyrir að vera erlendis
í sex til átta ár. Það er sá
tími sem útsendur fulltrúi utanrík-
isþjónustunnar má gera ráð fyrir
þegar hann á annað borð er sendur
til starfa á erlendri grundu. Er venj-
an sú að menn vinni fyrst þrjú til
fjögur ár á einum pósti og flytji sig
svo til og dvelji sama tíma á öðrum
stað áður en haldið er heim og þráð-
urinn tekinn upp að nýju í ráðuneyt-
inu við Rauðarárstíg.
Það er því ekki svo lítil ákvörðun
að halda til slíkrar útiveru. Anna var
hins vegar ánægð að komast til Genf
þar sem hún hóf störf hjá fastanefnd
Íslands gagnvart hinum fjölmörgu
alþjóðastofnunum sem þar eru. Anna
á þrjú börn sem öll eru yngri en tíu
ára – níu, sex og tveggja og hálfs árs
– og Genf tiltölulega barnvænn stað-
ur.
Börn hennar skráðust til náms í al-
þjóðlegum skóla sem starfræktur er í
Genf og eiginmaður hennar, sem
starfað hafði í fjármálaráðuneytinu
um nokkurra ára skeið, eyddi fyrsta
vetrinum í að ná tökum á frönskunni.
Jafnframt ætlaði hann að vera í fjar-
námi við Háskólann í Reykjavík.
Um miðjan ágúst sl. hringdi hins
vegar síminn hjá Önnu á skrifstofu
hennar í Genf. Við hinn enda lín-
unnar var nýr ráðuneytisstjóri í ut-
anríkisráðuneytinu, Grétar Már Sig-
urðsson, og hann átti áríðandi erindi
við hana. Hann vildi vita hvort Anna
væri tilbúin að flytja án tafar aftur
heim til Íslands og taka við starfi for-
stöðumanns Íslensku friðargæsl-
unnar?
Verkefnið var skýrt. Valgerður
Sverrisdóttir hafði sest í stól utanrík-
isráðherra í júní eftir sjö ár í iðnaðar-
og viðskiptaráðuneytinu og hún hafði
lýst því yfir að hún vildi breyta
áherslum hjá friðargæslunni. Hún
vildi „mýkja ásýnd“ Íslensku frið-
argæslunnar, draga úr áherslum á
þátttöku í verkefnum sem kölluðu á
að útsendir friðargæsluliðar klædd-
ust dags daglega herbúningum á
vettvangi og bæru vopn.
Valgerður vildi jafnframt að kon-
um yrði fjölgað í friðargæsluverk-
efnum Íslendinga; en sökum eðlis
verkefnanna í Afganistan höfðu karl-
ar verið í meirihluta útsendra frið-
argæsluliða. Og síðast en ekki síst
var Valgerður áfram um að konu yrði
í fyrsta sinn falið að veita Íslensku
friðargæslunni forstöðu.
Þegar Grétar Már ráðuneytisstjóri
bað Önnu um að taka að sér verk-
efnið var hann því að biðja hana um
að fylgja eftir hinum breyttu
áherslum sem ráðherrann boðaði.
Um leið var hann auðvitað líka að
fara fram á það við hana að hún yrði
holdgervingur hinnar breyttu ásýnd-
ar, sem Valgerður hafði talað um.
„Hversu fljótt geturðu komið?“
spurði Grétar Már.
Fyrst Kabúl, svo Srí Lanka
Nokkrum annasömum vikum síðar
er Anna Jóhannsdóttir komin til Srí
Lanka til að kynna sér verkefni sem
Íslenska friðargæslan hefur þar átt
aðild að sl. fjögur ár. Hún er líka
komin á vettvang til að hitta fólkið
sem hún ber ábyrgð á og starfar á
hennar vegum, kynnast betur
áhyggjum þess og athugasemdum,
vita hvað brennur á fólkinu sem
fylgir eftir þeim ákvörðunum sem
teknar eru í húsinu við Rauðarárstíg.
Til að geta tekið ákvarðanir um
verkefni framtíðarinnar þarf Anna
auðvitað að hafa komið á vettvang og
séð með eigin augum hvers konar
verkefnum Íslendingar sinna nú þeg-
ar. Rímar þátttaka Íslands í nor-
rænni sveit sem falið hefur verið að
fylgjast með vopnahléi stríðandi fylk-
inga á Srí Lanka við þær áherslur
sem Valgerður Sverrisdóttir boðaði?
Hvers konar verkefni á Íslenska
friðargæslan yfirhöfuð að taka að
sér og hvað á að ráða ákvarðanatöku
þar að lútandi? Ástand öryggismála á
staðnum fyrir friðargæsluliðana?
Von manna um árangur (mun starf
friðargæsluliða skila friði þegar til
kastanna kemur)? Sýnileiki Ís-
lendinga í verkefninu? Kostnaður?
Eitt af því sem Anna hyggst gera, í
umboði utanríkisráðherrans, í því
augnamiði að breyta ásýnd frið-
argæslunnar, er að reyna að stuðla að
opnari umfjöllun á Íslandi. Ráð-
herrann boðaði fyrir sitt leyti meira
samráð við utanríkismálanefnd og
Anna hefur reynst tilbúin að stuðla að
betra upplýsingaflæði til fjölmiðla og
þá um leið almennings.
Þetta er ástæða þess að ég er sam-
ferða Önnu Jóhannsdóttur þegar hún
heldur upp í vikulanga heimsókn sína
til Srí Lanka seint í nóvember.
Þátttakan í SLMM – norrænu
sveitunum sem fylgjast með hvort
skilmálar vopnahléssamkomulags
stjórnvalda og skæruliða Tamíla frá
2002 séu haldnir – er annað stærsta
verkefni sem Íslenska friðargæslan
sinnir um þessar mundir. Ellefu Ís-
lendingar eru við störf á Srí Lanka,
aðeins í Afganistan eru þeir fleiri, eða
þrettán.
Anna er þegar búin að heimsækja
Afganistan, hún fór til Kabúl í viku í
október. Nú er komið að því að skoða
aðstæður á Srí Lanka.
Samferða okkur þegar við leggjum
upp í flugið til London og þaðan
áfram í hið langa ferðalag til Srí
Lanka eru tveir ungir lögreglumenn
sem eru að fara að stíga sín fyrstu
skref sem friðargæsluliðar, Jens
Gunnarsson og Helga Einarsdóttir.
Það tekur um tólf klukkustundir að
fljúga frá London til Srí Lanka. Þeg-
ar til Colombo er komið er Þorfinnur
Ómarsson er kominn til að taka á
móti okkur á flugvellinum. Hann hef-
ur verið hér á Srí Lanka sl. sex mán-
uðina, gegnir embætti talsmanns
SLMM. Á leiðinni inn í borgina segir
Þorfinnur okkur undan og ofan af
landinu, starfinu og öðru því, sem
okkur dettur í hug að spyrja um. Það
tekur eina og hálfa klukkustund að
komast inn í miðborg, umferðin er
erfið og ökumaðurinn þarf að sýna
snerpu og útsjónarsemi til að fóta sig
í vægast sagt villtri umferðarmenn-
ingu. Annað er ekki hægt, gerðu
menn það ekki kæmust þeir ekkert
áfram.
„Ég veit ekki hvað Guðbrandur
Sigurðsson [yfirmaður umferðarsviðs
lögreglunnar í Reykjavík] myndi
segja,“ segir Jens þó glettnislega um
aksturslagið.
Um kvöldið eigum við kvöldverð
með Íslendingunum í Colombo. Það
er glatt á hjalla, nokkrir Íslending-
anna vinna „úti í feltinu“, fjarri höf-
uðstöðvum í Colombo og eru ekki
vanir að hitta svo marga landa sína í
einu.
Meðal viðstaddra er Jón Óskar
Sólnes, hann er starfandi yfirmaður
SLMM (e. Head of Mission) í fjar-
veru Norðmannsins Pers Sölvbergs.
Dags daglega er hann næstráðandi
Sölvbergs, hann gegnir starfi fram-
kvæmdastjóra SLMM (e. Chief of
Staff) sem þýðir að á hans borði lenda
ýmis praktísk úrlausnarefni sem þarf
að leysa varðandi starfsmannamál,
húsnæði SLMM, innkaup og annað
þess háttar.
Jón Óskar hefur áður sinnt starf-
inu sem Þorfinnur hefur nú og það á
einnig við um Helen Ólafsdóttur, sem
VOPNASKAK Í PARADÍS
Valgerður Sverrisdóttir
hefur boðað nýjar
áherslur hjá Íslensku
friðargæslunni. Morg-
unblaðið fylgdi nýjum
forstöðumanni frið-
argæslunnar eftir í vett-
vangsheimsókn hennar
til Sri Lanka, en þar eru
nú ellefu íslenskir friðar-
gæsluliðar.
Markar nýjar áherslur Anna Jóhannsdóttir er nýr forstöðumaður Íslensku friðargæslunnar.
Texti og myndir | Davíð Logi Sigurðsson
david@mbl.is
UTANRÍKIS- OG
ÖRYGGISMÁL ÍSLANDS