Morgunblaðið - 08.12.2006, Blaðsíða 49

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 8. DESEMBER 2006 49
aðar voru dælir. Mátti sjá ála
hrökkvast í grasi, þegar þornaði
um. Sortinn hafði verið sleginn
með orfi og ljá og bundið í bagga.
Þegar traktorinn kom til liðs við
Litlureykjamenn smíðaði Þórarinn
rakstrarkonu á sláttuvélina og sló
Sortann. Sökk gamli Massey Harr-
isinn drjúgum í Sortanum, en
sjaldan niður úr rótarbotninum á
starenginu og bullaði vatn úr
hverju fari. Sortinn var ekki vél-
tækur að öðru leyti og voru flekk-
irnir breiddir með hrífum eftir
rakstrarkonuna og heyinu síðan
snúið með þeim sömu hrífum.
Svona var sá heyskapur. Rakað
saman og sett í hrúgur eða sæti
eftir þurrki og keyrt á heyvagni í
hlöðu. Engjaheyið var sett í fjár-
húshlöðuna handa fénu. Var auð-
vitað ekki töðugæft blessuðum
kúnum. Svona var þetta þá.
Verkstæði á staðnum, manna-
ferðir og erill. Bílar og vélar sem
þurftu aðgerðar við. Skrýtnir karl-
ar lifa enn í minningunni á gömlum
aflóga mjólkurbílum. Ekkert var
ómögulegt í huga Þórarins bónda
og bifvélavikja. Tjakkaðu hann
upp, sé hvað ég get gert. Reyni að
möndla þetta. Og alltaf var möndl-
að og gert við eftir bestu getu.
Alltaf boðið í bæinn, matur og kaffi
og Stella á þönum að gera öllum til
góða. Börnum fjölgaði jafnt og þétt
og enduðu í tölunni tíu. Fóru
snemma að taka til hendinni og
létta undir. Vinnan fyrir öllu og
það að geta bjargað sér. Börn að
sunnan komu í sveitina, einnig
systkinabörn og önnur börn. Heill
skari af börnum og unglingum á
báðum heimilum. Niðri hjá gömlu
hjónunum Vilborgu og Páli og uppi
í hosilóinu í risinu. Nýtt bæjarhús
reist í túnjaðrinum af eigin ramm-
leik og vinnuhjúa. Iðandi líf alla
daga. Kýr mjaltaðar, mjólkin flutt
á brúsapallinn. Heyskapur of daga
í sól og regni og líf í tuskunum.
Þórarinn bóndi alls staðar, uppi á
traktor, undir bílum, hrópandi
skipanir, stundum með höstugu að-
kalli. Ristarhlið í smíðum, þegar
tóm gafst til. Stokkið upp eftir að
vitja um laxanet í Hvítá. Tekið að
skyggja, þegar vinnudegi lauk og
litli Austinbíllinn renndi í hlað með
blautan laxapokann í skottinu.
Koma upp í hugann orð Jónasar:
Siglir særokinn/sólbitinn slær/
stjörnuskinin stritar. Þetta var líf.
Og árin líða, sambandið rofnaði
aldrei við Litlureykjafólkið, þetta
ágæta fólk. Þjóðlegur fróðleikur og
sagnir ýmsar streymdu úr penna
Þórarins Pálssonar á efri árum.
Eftir allt saman var þessi maður,
sem alltaf hafði unnið hörðum
höndum, svona frábærlega ritfær
og hafði næma tilfinningu fyrir
móðurmáli sínu. Frásagnir og sög-
ur komu úr faxinu og yljuðu við
lestur.
Kærar þakkir fyrir uppeldið og
samferðina. Henni Stellu, sem
fullu nafni heitir Sigríður Gísla-
dóttir, sendi ég hug minn svo og
börnum og öðrum afkomendum.
Finnbogi Hermannsson.
Þórarinn Pálsson var mikill
gæfumaður í lífi og starfi. Hann
setti svip á umhverfi sitt og sveit.
Hann var hvers manns hugljúfi og
stóð sterkan vörð um stóra fjöl-
skyldu og vinahóp.
Með þeim átökum og umsvifum
sem fylgdu seinni heimsstyrjöld-
inni hófst í raun alvöru tækni- og
vélaöld á Íslandi. Ungur stóð hann
við steðjann og sá hvernig faðir
hans klappaði járnið og breytti því
með hjálp eldsins í skeifur og ljái.
Smíða- og tækniáhuginn var vak-
inn hjá unga manninum; hann var
vel búinn að atgervi og áhuga til
að takast á við þá nýju tíma sem í
hönd fóru.
Kaupfélag Árnesinga var um
þessar mundir orðið leiðandi þjón-
ustufyrirtæki og vélsmiðjur kaup-
félagsins kölluðu til sín öfluga
unga menn, sem bjuggu sig undir
þjónustu og lærdóm til að takast á
við hina nýju vélaöld. Þórarinn
nam bifvélavirkjun og vann í all-
mörg ár á vélaverkstæðinu við bif-
vélavirkjun og smíðar; var meðal
annars við byggingu Ljósafoss-
virkjunar. Hann kom því vel búinn
heim á ný til að takast á við véla-
öldina og þá búskaparþróun sem
hér hófst á fimmta og sjötta ára-
tugnum; í raun betur búinn til bú-
skaparins en margur annar, því á
þessu sviði lágu hin stóru tækifæri
sveitanna. Þar skorti þekkingu og
færni til að takast á við nýjan
tíma.
Þórarinn og Stella bjuggu fé-
lagsbúi með Páli og Vilborgu til að
byrja með, en viðgerða- og véla-
þjónustu rak hann með búskapn-
um. Bændurnir á bæjunum í kring
áttu hauk í horni þegar traktorinn
stoppaði eða vélin brotnaði í
miðjum teig; þá var Þórarinn oft-
ast fljótur að bjarga málunum,
hljóp frá sínum verkum þótt skúr
héngi yfir og hjálpaði upp á ná-
granna sína.
Hinn hefðbundni búskapur var
jafnframt vel rekinn og arðsamur,
enda þurfti stór fjölskylda mikils
með. Þau hjón voru samhent, fóru
vel með, bjuggu af ráðdeild og
aldrei virtist skorta neitt. Lær-
dómurinn til barnanna var að
bjargast af dugnaði sínum og fara
vel með alla hluti og ung byrjuðu
þau að hjálpa til. Oft lagði Þór-
arinn áherslu á þá uppeldisfræði
að treysta börnum og unglingum
og leyfa þeim snemma að fást við
verkefnin, því það væri æfingin
sem skapaði meistarann.
Þórarinn var veiðimaður góður
og naut þess að sækja sér afla í ár
og vötn og góð skytta var hann.
Mikla virðingu bar hann fyrir nátt-
úrunni og kunni sem slíkur vel þá
list að fara með þessa veiðiþrá og
veiðimanninn í sjálfum sér.
Á mannamótum var hann glað-
astur allra, algjör reglumaður var
hann, sagði sögur og hló dátt. Al-
vörumaður var hann eigi að síður
og varði sinn rétt með rökum.
Röddin varð djúp og alvarleg, væri
hann beittur órétti, en fljótur að
sættast þegar niðurstaða lá fyrir.
Mannlífið skipti hann miklu máli,
var skólabílstjóri í þrjá áratugi.
Við börnin talaði hann sem jafn-
ingja og fylgdist vel með hvað í
þeim bjó og enginn fór af jafn mik-
illi gætni með farm sinn; fylgdi
þeim inn í bæ væru veður válynd.
Hann skráði hjá sér smásögur
og minningar úr mannlífinu og
náði ágætum tökum á því, enda
sagnamaður sem kunni frá mörgu
að segja.
Þórarinn lá ekki á meiningu
sinni ef því var að skipta og fór vel
með gagnrýni sína, ef hann setti
hana fram. Var það gert til að
hjálpa viðkomandi. Þetta reyndi ég
oft sjálfur og þakka fyrir. Á hrós
og þakklæti var hann óspar ef hon-
um líkaði niðurstaða og fannst
mikið til um unnið verk.
Síðustu árin hefur þessi fjör-
maður búið við skerta heilsu eftir
áfall. Þótt hugsunin væri rökrétt
skorti tjáninguna sem maður ætl-
aði að yrði óbærilegt fyrir mann
sem var þessarar gerðar. Aðdáun-
arvert var að fylgjast með um-
hyggju fjölskyldunnar og ekki síst
Stellu sem var vakin og sofin yfir
honum. Þau héldu áfram að ferðast
og allt var í föstum skorðum þótt
heilsunni smáhrakaði. Aldrei var
sagt æðruorð heldur reynt að
halda sínu striki og gera honum
kleift að vera heima og vera með í
öllu því sem gaf honum gleði og ró.
Segja má að nú á kveðjustund,
þegar dauðinn skilur þau hjón að,
fái orð skáldsins sterkan hljóm:
Háa skilur hnetti
himingeimur,
blað skilur bakka og egg,
en anda, sem unnast,
fær aldregi
eilífð að skilið.
(Jónas Hallgrímsson)
Þannig er það; hvorki heilsu-
brestur né eilífðin fær aðskilið góð
hjón sem hafa gefið hvort öðru allt.
Þórarinn er kvaddur með virðingu
og þökk. Við Margrét sendum fjöl-
skyldunni okkar samúðarkveðjur.
Blessuð sé minning hans.
Guðni Ágústsson.
 Fleiri minningargreinar um Þór-
arin Öfjörð Pálsson bíða birtingar
og munu birtast í blaðinu næstu
daga. Höfundar eru: Guðjón Birgir.
✝ Helga Ás-mundsdóttir
fæddist á Grund í
Grundarfirði 17.
janúar 1912. Hún
lést á Hjúkrunar-
heimilinu Skógar-
bæ í Reykjavík 29.
nóvember síðastlið-
inn. Foreldrar
hennar voru Ás-
mundur Sigurðsson
frá Vallá, f. 12.
september 1868, d.
31. janúar 1919, og
Kristín Júlíana
Þorleifsdóttir, f. 17. júlí 1887, d.
10. febrúar 1973. Hálfsystkini
Helgu voru Ingibjörg, f. 1897, d.
1898, Helga, f. 1898, d. 1898,
Óskar Ingiberg Helgi, f. 1899, d.
1915, Einar, f. 1901, d. 1981,
Kjartan, f. 1903, d. 1977, Jak-
(Ingimarsskólanum) auk þess
sem hún vann á heimilinu. 1933
fór Helga í vist, fyrst til Kjart-
ans Péturssonar, sem var sonur
Vilborgar föðursystur hennar og
Jóhönnu konu hans. Þar var hún
í nokkur ár en fór í síld til Siglu-
fjarðar á sumrin. Síðan var hún í
nokkur ár hjá Óskari Erlends-
syni lyfjafræðingi og fjölskyldu
hans en árið 1943 hóf hún störf
hjá Vinnufatagerðinni Heklu og
síðan Vinnufatagerð Íslands og
vann þar æ síðan uns hún lét af
störfum.
Árið 1940 stofnaði Helga
heimili með móður sinni og
systrunum Ingibjörgu og Þór-
leifu ásamt Ásmundi Jónatan
meðan hann var ókvæntur.
Bjuggu þau lengi að Öldugötu
59 í Reykjavík, þar sem Kristín
móðir þeirra hélt heimili fyrir
þau. Frá 1961 bjuggu systurnar
ásamt móður sinni að Klepps-
vegi 6. Helga flutti á Skógarbæ
2003 og bjó þar síðustu árin.
Útför Helgu verður gerð frá
Fossvogskapellu í dag og hefst
athöfnin klukkan 11.
obína Ásdís, f. 1904,
d. 1990, og Ásmund-
ur, f. 1907, d. 1976.
Alsystkini voru
Ingibjörg, f. 1913, d.
1989, Jarþrúður, f.
1915, d. 2002, Þór-
leif, f. 1917, d. 1985,
og Ásmundur Jón-
atan, f. 1919, d.
1991.
Helga ólst upp
með foreldrum sín-
um í Grundarfirði
til átta ára aldurs,
en árið eftir að fað-
ir hennar fórst var henni komið
í fóstur hjá Ragnhildi föður-
systur sinni og manni hennar
Jóhannesi Sigurðssyni prentara,
sem bjuggu í Reykjavík. Þaðan
gekk hún í Miðbæjarskólann og
var síðan tvo vetur í kvöldskóla
Helga frænka er dáin, síðust af
systkinunum og skilur eftir sig
söknuð og góðar minningar. Helga
bjó lengst af á Kleppsvegi 6 með
systrum sínum, þeim Ingibjörgu
og Þórleifu og með móður þeirra,
Kristínu ömmu minni. Ingibjörg,
Þórleif og amma eru áður fallnar
frá en ekki er hægt að minnast
einnar systurinnar án hinna enda
voru þær allar gjarnan nefndar í
sömu andránni. Þær voru „Imba,
Lúlla og Helga“ og langar mig að
minnast þeirra allra hér. Hver
maður er ríkari af að eiga frænkur
sem eru góðar við mann og við
systkinin áttum þrjár á Klepps-
veginum, hverja annarri betri.
Amma og frænkurnar á Klepps-
veginum voru fastur liður í tilver-
unni og samverustundirnar með
þeim eru ljóslifandi í minningunni.
Blokkin þeirra á Kleppsveginum
var aldrei kölluð annað en Málara-
húsið á mínu heimili, enda var allt-
af verið að mála hana. Heimsóknir
í Málarahúsið voru oft á dag-
skránni og alltaf við hátíðleg tæki-
færi eins og á jólum, páskum og
síðast en ekki síst á sunnudegi fyr-
ir bolludag. Ekki spillti það fyrir
að við tókum gjarnan leigubíl úr
Stigahlíðinni í Málarahúsið en það
var viðburður á þeim tíma. Við
bræðurnir slógumst þá um hver
mætti sitja fram í á milli leigubíl-
stjórans og pabba (öryggisbelti
voru ekki komin í tísku þá) og ég
bað um að pantaður yrði Benz. Í
Málarahúsinu vantaði aldrei upp á
veitingarnar, þar fengum við
Lindu konfekt og niðursoðna
ávexti með ís og rjóma.
Systurnar voru ólíkar þó við
munum þær allar sem eina. Imba
spilaði Lúdó við okkur börnin og
gaf okkur Freyju gott og meira að
segja Freyju páskaegg sem annars
voru „raritet“ á þeim árum. Imba
var mest á ferðinni af systrunum.
Hún tók strætó og kom í heimsókn
í Stigahlíðina og kom kannski við í
Háuhlíðinni hjá Jakobínu og Ein-
ari í leiðinni. Imba vildi gera öllum
vel og kom gjarnan færandi hendi
með eitthvað sem hún hafði keypt.
Eftirminnilegust var Oster-hræri-
vélin sem var mikið tækniundur.
Imba var líka dugleg að ferðast og
fór á hverju ári í Þórsmörkina.
Lúlla var alltaf hlæjandi og svo
ósköp blíð og góð við alla. Lúlla
gaf okkur renninga úr prentsmiðj-
unni sem hún vann í svo við höfð-
um alltaf nóg til að teikna á. Lúlla
bauð stundum pabba og okkur
fjölskyldunni í bókbindarabústað-
inn í Ölfusborgum. Ég á margar
góðar minningar úr þeim ferðum
m.a. þegar ég safnaði þar grasi
fyrir Stjarna, hestinn hennar
Lúllu. Helga var hlédrægust af
systrunum en alltaf mikill húm-
oristi. Helga var líka sú eina af
þeim sem fékk sér smók öðru
hvoru sem mér fannst einhvern
veginn ekki passa inn í myndina
en ekki virðist henni hafa orðið
meint af því, hún lifði jú lengst.
Ömmu Kristínar minnist ég ekki
öðruvísi en í peysufötum og hún
sat gjarnan í sama stólnum í Mál-
arahúsinu. Hún spurði okkur
stundum hvort við hefðum komist
klakklaust í gegnum vegabréfs-
skoðunina þegar við komum í
heimsókn, okkur strákunum til
mikillar skemmtunar.
Seinni árin, þegar Helga var
orðin ein eftir, var hún alltaf höfð-
ingi heim að sækja, lengst af á
Kleppsveginum en síðustu árin í
Skógarbæ. Helga kvartaði ekki
undan aðstæðum sínum þó manni
fyndist vist hennar stundum vera
einmanaleg. Helga hafði húmor
fyrir því þegar ég hringdi í hana á
Kleppsveginn og spurði hvort hún
yrði ekki örugglega heima ef ég
kæmi í heimsókn en á þeim tíma
fór Helga varla út fyrir hússins
dyr. Hún bauð alltaf upp á kók og
með því og svo sælgæti þannig að
helst varð maður að fara frá henni
með vasana fulla. Í síðasta skipti
sem við fjölskyldan hittum Helgu,
fyrir tveimur vikum síðan, bauð
hún okkur að venju upp á sælgæti.
Hún kallaði það gúmmelaði og á
leiðinni heim bað þriggja ár sonur
minn um meira gúmmelaði. Ég
býst við því að við köllum það bara
gúmmelaði héðan í frá. Helga
fylgdist vel með frændfólki sínu og
hjá Helgu fékk maður fréttir af
ættingjunum. Hún fylgdist vel með
fréttum og samtímanum í kringum
sig og í rauninni kom maður hvergi
að tómum kofanum í samræðum
við Helgu. Þó Helga væri tæplega
rólfær síðustu árin, heimsótti hún
mig og fjölskylduna nokkrum sinn-
um. Hún eyddi aðfangadagskvöld-
um á heimili mínu og innan um
fjölskylduna sína og var við skírn
yngsta sonar míns. Það var mér af-
ar kært og mikilvægt að fá að hafa
Helgu með mér og fjölskyldunni á
þessum hátíðarstundum. Við mun-
um sakna hennar og minnast henn-
ar á komandi jólum. Ég held að
Helga hafi orðið hvíldinni fegin
þegar hún kom. Hún hafði reyndar
gefið það sjálf í skyn og vissi lík-
lega betur en við að tíminn væri
komin.
Ég kveð þig nú, kæra frænka, og
þakka þér fyrir allar samveru-
stundirnar í gegnum tíðina.
Magnús Þór Ásmundsson
og fjölskylda.
Helga kom á heimili foreldra
minna átta ára gömul eftir andlát
föður síns en Ásmundur var bróðir
Ragnhildar, móður minnar, og var
hún mér því meira en venjuleg
frænka. Hún var elsta barn Ás-
mundar og Kristínar seinni konu
hans. Þau áttu þá þrjár aðrar dæt-
ur og Ásmund sem var ófæddur.
Helga varð okkur systrum, Ingu,
Diddu og Borgu, eins og eldri syst-
ir.
Helga var okkur systrum ljúf og
góð, eltist við okkur og hjálpaði
mömmu. Þegar ég var níu ára og
Helga 21 árs skildu þó leiðir. Við
systur fluttum til Akureyrar með
foreldrum okkar og bjuggum þar í
sex ár. Helga gerðist þá vinnukona
hjá frænda okkar, Kjartani Péturs-
syni, en hann var sonur Vilborgar,
elstu systur mömmu. Á sumrin fór
hún oft í síld á Siglufjörð og heim-
sótti okkur þá á Akureyri. Það er
stutt síðan hún rifjaði upp með
mér þegar Inga systir fæddi telp-
una sína, en mamma hafði þá farið
til Siglufjarðar, þar sem pabbi var
á sumrin, en Helga var viðstödd
fæðingu Guðrúnar.
Við fluttum aftur til Reykjavíkur
1939 og Helga sýndi áfram trygg-
lyndi sitt með tíðum heimsóknum
og var alltaf fús að rétta hjálp-
arhönd eftir að móðir mín lést í
desember 1940.
Ég hef oft hugsað um hve erfitt
hefur verið fyrir Helgu, aðeins átta
ára, að yfirgefa móður sína og
systkin sem voru öll í sömu sveit,
þótt þau væru sitt á hverjum bæn-
um. Ég held að hún hafi borið
harm sinn í hljóði og því orðið svo-
lítið dul. Þegar móðir hennar og
systkin voru öll komin til Reykja-
víkur héldu þau heimili saman,
fyrst á Öldugötunni og síðar á
Kleppsvegi 6. Það var Helgu mikil
uppbót að vera á ný með fjölskyld-
unni. Þegar Ásmundur kvæntist
sinni yndislegu konu, Hönnu
Helgadóttur, bjuggu þær systur,
Helga, Ingibjörg og Þórleif, með
móður sinni, en Jarþrúður giftist
Jóhanni Ásmundarsyni á Kverná.
Helga hefði orðið 95 ára hinn 17.
janúar. Við fórum iðulega í afmæli
Helgu frænku og eftir að ég gifti
mig og eignaðist börn fórum við öll
til hennar ásamt Diddu. Ávallt var
hátíð að koma til þeirra, hvort sem
var á Öldugötu eða Kleppsveg. Þar
voru líka Ásmundur og Hanna með
sín börn. Öll börnin mín minnast
þessara heimsókna með mikilli
gleði.
Helga kom tíðum í heimsókn til
mín, oft færandi hendi. Hún vann
við saumaskap hjá Vinnufatagerð-
inni Heklu og svo Vinnufatagerð
Íslands. Kom hún oft með buxur á
drengina mína eða með páskaegg
fyrir páska. Hef ég mikið fyrir að
þakka.
Síðustu árin dvaldi Helga á
Skógarbæ og fannst gott að vera
þar. Hanna mágkona hennar
reyndist Helgu mjög vel og á
margfaldar þakkir fyrir. Mér
fannst gott að heimsækja hana og
heyra hana segja frá gömlu dög-
unum eða vera með henni á helgi-
stund og fara með bænir:
Vertu, Guð faðir, faðir minn,
í frelsarans Jesú nafni,
hönd þín leiði mig út og inn,
svo allri synd ég hafni.
(Hallgr. Pét.)
eða „Faðir vor“. Þessar og fleiri
bænir hafði hún beðið með mér
ungri og var gott að mega taka
undir þær nú á gamals aldri.
Ung gekk Helga í KFUK og
studdi alltaf félagið með árgjaldi
sínu og öðrum gjöfum.
Ég þakka Guði fyrir að hafa átt
Helgu sem frænku og systur. Guð
blessi minningu hennar.
Vilborg Jóhannesdóttir.
Helga Guðfinna
Ásmundsdóttir